Kto pierwszy odzyskał niepodległość? Profesor UJ rozstrzygnął spór trzech miast

Które miasto pierwsze odzyskało niepodległość? Zdecydowało kilka godzin

Wiadomo, że do odzyskania niepodległości przez pierwsze polskie miasta doszło jeszcze w październiku 1918 r., choć to data 11 listopada symbolicznie jest kojarzona z powrotem Polski na mapy świata. Które miasto jako pierwsze uwolniło się od zaborców? W tej materii trwa spór. Aspiracje do palmy pierwszeństwa zgłaszają: Kraków, Tarnów i Zakopane. Spór rozstrzygnął prof. Andrzej Chwalba, historyk i były prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

- Władze Tarnowa i historycy tarnowscy przeprowadzili skrupulatne badania historyczne. Potwierdziły one wcześniejsze przypuszczania, że to Tarnów pierwszy stał się niepodległy. Inną kwestią jest to, co to tak naprawdę wyznacza tę niepodległość? (...) Historycy i władze Tarnowa za kryterium przyjęli czyn zbrojny. Polegał on na przejęciu władzy zbrojnej przez Polaków, rozbrojeniu wojsk austriackich. Połączone to było m.in. ze zrzucaniem orłów austriackich np. z fasad budynków, zajmowaniem obiektów wojskowych, np. koszar. Według kryterium czynu zbrojnego Tarnów odzyskał niepodległość o kilka godzin wcześniej niż Kraków - mówił w wywiadzie dla PAP prof. Andrzej Chwalba.

Czynowi zbrojnemu towarzyszył akt polityczny burmistrza Tarnowa Tadeusza Tertila oraz rady miejskiej. Tarnowski samorząd wieczorem 30 października przyjął uchwałę o treści:

Rada Miasta oświadcza, że Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę Regencyjną da posłuch. 

Później tarnowianie ruszyli to rozprawy z zaborcą. Miała ona bezkrwawy charakter. Austriacy rozbrajani przez Polaków nie stawiali oporu. Co więcej, zaborcy zgodzili się pokojowo opuścić Tarnów, pod warunkiem, że zapewni im się bezpieczeństwo. Tak też uczyniono, żołnierze upadającego imperium Habsburgów wyjechali z Tarnowa bez żadnych ekscesów.

31 października 1918 roku o godzinie 7.30 w Tarnowie nie było już austriackich żołnierzy. W Krakowie do podobnej sytuacji doszło kilka godzin później, około godz. 14.00. Inicjator rozbrojenia Austriaków w Krakowie porucznik Antoni Stawarz we swoich wspomnieniach "Gdy Kraków kruszył pęta" również przyznał, że do odzyskania niepodległości w Tarnowie doszło szybciej niż w Krakowie.

Miejscowe ogniska POW i żołnierze Polacy armii austriackiej natychmiast przystąpili do odbierania władzy Austriakom. W niektórych miejscowościach, np. w Tarnowie, zlikwidowano c.k. władze wcześniej aniżeli uczyniłem to w śródmieściu Krakowa - pisał por. Stawarz.

Dlaczego nie Zakopane?

Trzecim miastem aspirującym do palmy pierwszeństwa jest Zakopane. Górale uważają, że rozbroili Austriaków już 30 października 1918 r. W tym przypadku dochodzi jednak inny problem. Zakopane uzyskało prawa miejskie dopiero w 1933 r., czyli w momencie gdy Polska wracała na mapy świata, stolica polskich Tatr formalnie była wsią. Z tego powodu Zakopane nie może aspirować do roli pierwszego miasta, które odzyskało niepodległość, a co najwyżej do miana pierwszej niepodległej miejscowości w Polsce.

Przeczytaj: W budżecie nie ma pieniędzy na metro w Krakowie. Miszalski wyjaśnia: "Nie potrzebujemy"

Najsłynniejszy dom w Tarnowie na sprzedaż. Cena perełki modernizmu zwala z nóg