Matura 2024. Pewniaki na maturę z biologii. Co będzie na maturze z biologii?

Matura 2024 z biologii

Matura 2024. Przygotowaliśmy dla Was pewniaki maturalne. Z naszego tekstu dowiesz się również, jakie wymagania będą mieli wobec Ciebie egzaminatorzy.

Przydatne informacje na temat matury z biologii 2024

• Kiedy odbędzie się matura z biologii 2024?
• Termin główny: 14 maja 2024 roku, godz. 9:00
• Termin dodatkowy: 6 czerwca 2024 roku, godz. 9:00
• Czas trwania egzaminu: 180 minut (3 godziny).
• Poziom egzaminu: rozszerzony.
• Forma egzaminu: pisemny.
• Zakres egzaminu: obejmuje materiał z zakresu biologii z całego cyklu kształcenia w szkole ponadpodstawowej.
• Liczba punktów do uzyskania: 60

Pewniaki na maturę z biologii 2024

Pewniaki na maturę z biologii  to potoczne określenie tematów, zagadnień lub typów zadań, które z dużym prawdopodobieństwem pojawią się na egzaminie maturalnym. Są to obszary wiedzy, które są uznawane za kluczowe w ramach danego przedmiotu i regularnie występują w arkuszach egzaminacyjnych z poprzednich lat.

Dla uczniów skupienie się na pewniakach może być strategią umożliwiającą efektywniejsze przygotowanie się do matury, ponieważ pozwala na skoncentrowanie czasu i wysiłków na zagadnieniach, które najprawdopodobniej przyniosą punkty na egzaminie. Jednakże bardzo ważne jest, żeby nie ograniczać się wyłącznie do pewniaków, ponieważ arkusze maturalne mogą zawierać także zadania mniej typowe.

Genetyka

Krzyżówki genetyczne

• Pojęcie genotypu i fenotypu.
• Rodzaje alleli (dominujące, recesywne).
• Krzyżowanie.
• Prawa Mendla.
• Dziedziczenie cech autosomalnych i sprzężonych z płcią (np. hemofilia, daltonizm).
• Choroby genetyczne (np. mukowiscydoza, fenyloketonuria).

Budowa DNA i RNA

• Struktura DNA (podwójna helisa, zasady azotowe, wiązania wodorowe).
• Replikacja DNA (enzymy, proces replikacji, znaczenie).
• Transkrypcja (polimerazy RNA, transkrypty, rodzaje RNA).
• Translacja (rybosomy, kodony, aminokwasy, białka).
• Mutacje genowe (rodzaje mutacji, ich wpływ na fenotyp).

Prawo Hardy'ego-Weinberga

• Równowaga genetyczna populacji.
• Wpływ mutacji, migracji i doboru naturalnego na równowagę genetyczną.

Budowa komórki

Organelle komórkowe

• Błona komórkowa (budowa, funkcje).
• Cytoplazma (składniki, funkcje).
• Jądro komórkowe (otoczka jądrowa, chromatyna, nukleolina).
• Mitochondria (budowa, oddychanie komórkowe).
• Retikulum endoplazmatyczne (szorstkie i gładkie, funkcje).
• Aparat Golgiego (funkcje).
• Wakuole (funkcje).
• Rybosomy (budowa, funkcja).

Procesy zachodzące w komórce:

• Fotosynteza (etapy, znaczenie).
• Oddychanie komórkowe (etapy, bilans energetyczny).
• Transport przez błonę komórkową (dyfuzja, osmoza, transport aktywny).
• Cykl komórkowy (interfaza, faza M, podział komórki).
• Mitoza i mejoza (porównanie, znaczenie).

Fizjologia roślin

Fotosynteza

• Etapy fotosyntezy.
• Znaczenie fotosyntezy dla życia na Ziemi.
• Czynniki wpływające na fotosyntezę.

Oddychanie komórkowe:

• Etapy oddychania komórkowego (glikoliza, cykl Krebsa, łańcuch oddechowy).
• Bilans energetyczny oddychania.
• Rodzaje oddychania (tlenowe i beztlenowe).

Transport wody i substancji odżywczych:

• Rola ksylemu i floemu.
• Transpiracja (mechanizm, znaczenie).
• Mechanizmy transportu wody i substancji odżywczych.

Wzrost i rozwój roślin:

• Hormony roślinne (auksyny, gibereliny, cytokininy, kwas abscysynowy).
• Tropizmy (fototropizm, geotropizm).
• Fotoperiodyzm (wpływ długości dnia na kwitnienie i owocowanie).

Fizjologia człowieka

Układ krążenia

• Budowa serca (przedsionki, komory, zastawki).
• Naczynia krwionośne (tętnice, żyły, naczynia włosowate).
• Krew (skład, funkcje).
• Krążenie krwi (mały i duży obieg).
• Ciśnienie krwi.

Układ oddechowy

• Budowa płuc.
• Mechanizm oddychania.
• Wymiana gazowa w płucach i tkankach.
• Regulacja oddychania.

Układ pokarmowy

• Budowa i funkcja poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego (jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube).
• Trawienie i wchłanianie.
• Rola enzymów trawiennych.
• Metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów.

Układ nerwowy

• Budowa i funkcja ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.
• Neurony (budowa, funkcja, rodzaje).
• Synapsy (rodzaje, przekazywanie impulsu nerwowego).
• Budowa i funkcja mózgu (kora mózgowa, móżdżek, pień mózgu).
• Zmysły (wzrok, słuch, węch, smak, dotyk).

Układ hormonalny

• Gruczoły dokrewne (np. tarczyca, trzustka, nadnercza).
• Hormony (rodzaje, funkcje).
• Regulacja hormonalna.

Ekologia

Ekosystemy

• Struktura i funkcje ekosystemów (np. las, łąka, jezioro).
• Łańcuchy i sieci pokarmowe.
• Przepływ energii i materii.
• Różnorodność biologiczna.

Czynniki biotyczne i abiotyczne

• Wpływ czynników środowiska na organizmy (np. temperatura, światło, woda, wilgotność).
• Adaptacje organizmów do środowiska.

Zagrożenia dla środowiska

• Zanieczyszczenie środowiska (woda, powietrze, gleba).
• Ochrona przyrody (np. parki narodowe, rezerwaty przyrody)

Ewolucja

• Teoria ewolucji Darwina.
• Mechanizmy ewolucji (selekcja naturalna, mutacje, rekombinacja genetyczna).
• Dowody ewolucji (np. kopalne, anatomia porównawcza, embriologia).

Biotechnologia

• Inżynieria genetyczna (np. produkcja leków, żywności modyfikowanej genetycznie).
• Klonowanie.
• Biotechnologia medyczna (np. diagnostyka chorób, terapia genowa).

Pamiętaj, że oprócz znajomości tych zagadnień, ważne jest również, żebyś:

• Poćwiczył rozwiązywanie arkuszy egzaminacyjnych z poprzednich lat.
• Nauczył się rysować schematy i diagramy.
• Znał słownictwo biologiczne.
• Umiał interpretować tabele i wykresy.

Ogólne wymagania egzaminacyjne

Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia.

Uczeń:

• opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy,
• wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku,
• wykazuje związki pomiędzy strukturą i funkcją na różnych poziomach organizacji życia,
• objaśnia funkcjonowanie organizmu człowieka na różnych poziomach złożoności i w poszczególnych etapach ontogenezy,
• przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmami oraz między organizmem a środowiskiem,
• wykazuje, że różnorodność organizmów jest wynikiem procesów ewolucyjnych.

Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.

Uczeń:

• określa problem badawczy, formułuje hipotezy, planuje i przeprowadza oraz dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne,
• określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą,
• opracowuje, analizuje i interpretuje wyniki badań w oparciu o proste analizy statystyczne,
• odnosi się do wyników uzyskanych przez innych badaczy,
• ocenia poprawność zastosowanych procedur badawczych oraz formułuje wnioski,
• przygotowuje preparaty świeże oraz przeprowadza celowe obserwacje mikroskopowe i makroskopowe.
• Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych.

Uczeń:

• wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji,
• odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe,
• odróżnia wiedzę potoczną od uzyskanej metodami naukowymi,
• odróżnia fakty od opinii,
• objaśnia i komentuje informacje, posługując się terminologią biologiczną,
• odnosi się krytycznie do informacji pozyskanych z różnych źródeł, w tym internetowych.

Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych.

Uczeń:

• interpretuje informacje i wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe między procesami i zjawiskami, formułuje wnioski,
• przedstawia opinie i argumenty związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.

Pogłębianie znajomości uwarunkowań zdrowia człowieka.

Uczeń:

• planuje działania prozdrowotne,
• rozumie znaczenie badań profilaktycznych i rozpoznaje sytuacje wymagające konsultacji lekarskiej,
• rozumie zagrożenia wynikające ze stosowania środków dopingujących i psychoaktywnych,
• rozumie znaczenie poradnictwa genetycznego i transplantologii,
• dostrzega znaczenie osiągnięć współczesnej nauki w profilaktyce chorób.

Rozwijanie postawy szacunku wobec przyrody i środowiska.Uczeń:

• rozumie zasadność ochrony przyrody,
• prezentuje postawę szacunku wobec istot żywych,
• odpowiedzialnie i świadomie korzysta z dóbr przyrody,
• objaśnia zasady zrównoważonego rozwoju.

Szczegółowe wymagania egzaminacyjne

Chemizm życia.

• Składniki nieorganiczne.
• Składniki organiczne.

Komórka.Energia i metabolizm.

• Podstawowe zasady metabolizmu.
• Przenośniki energii oraz protonów i elektronów w komórce.
• Enzymy.
• Fotosynteza.
• Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie.

Podziały komórkowe.Zasady klasyfikacji i sposoby identyfikacji organizmów.Bakterie.Grzyby.Protisty.Różnorodność roślin.

• Rośliny lądowe i wtórnie wodne.
• Gospodarka wodna i odżywianie mineralne roślin.
• Odżywianie się roślin.
• Rozmnażanie i rozprzestrzenianie się roślin.
• Wzrost i rozwój roślin.
• Reakcja na bodźce.

Różnorodność zwierząt.Funkcjonowanie zwierząt.

• Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego.-
• Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie. Odżywianie się, odporność, wymiana gazowa i krążenie, wydalanie i osmoregulacja, regulacja hormonalna, regulacja nerwowa, poruszanie się, pokrycie ciała i termoregulacja, rozmnażanie i rozwój.

Wirusy – pasożyty molekularne.Ekspresja informacji genetycznej.Genetyka klasyczna.

• Dziedziczenie cech.
• Zmienność organizmów.

Biotechnologia. Podstawy inżynierii genetycznej.Ewolucja.Ekologia.

• Ekologia organizmów.
• Ekologia populacji.
• Ekologia ekosystemu. Ochrona i gospodarka ekosystemami.

Różnorodność biologiczna, jej zagrożenia i ochrona.