Protest rektora UJ. Nie podoba mu się nowa nazwa innego uniwersytetu

Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie chce zmienić nazwę. Protestuje rektor UJ

Zaskakujący spór w krakowskim środowisku naukowym! Uniwersytet Pedagogiczny chce przyjąć nową nazwę: "Uniwersytet Krakowski im. Komisji Edukacji Narodowej", co spotkało się z protestem rektora UJ prof. Jacka Popiela. Uważa on, że zmiana nazwy przez UP jest "nieuprawnioną próbą zawłaszczenia tradycji i wielowiekowego dziedzictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego", bowiem wyrażenie "uniwersytet krakowski" jest kojarzone z UJ. Dodatkowo UJ jest podmiotem uprawnionym do wyłącznego wykorzystywania nazw "Uniwersytet Jagielloński" i "Akademia Krakowska" jako zastrzeżonych znaków towarowych zarówno na terytorium Polski, jak i całej Unii Europejskiej. Prof. Popiel powołał się nawet na popularne wyszukiwarki internetowe, które po wpisaniu frazy "uniwersytet krakowski" odsyłają do stron dotyczących UJ. 

Poniżej pełne stanowisko rektora UJ prof. Jacka Popiela w sprawie planowanej zmiany nazwy Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

- Z wielkim zdumieniem i głębokim zaniepokojeniem przyjąłem informację, że Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie rozpoczął przygotowania do zmiany nazwy, która – zgodnie z uchwałą przyjętą 24 kwietnia 2023 roku przez Senat tejże uczelni – ma uzyskać brzmienie: "Uniwersytet Krakowski im. Komisji Edukacji Narodowej". Należy przypomnieć, że – według ustaleń historyków – już w dokumencie fundacyjnym króla Kazimierza Wielkiego z 1364 roku pojawiła się nazwa "studium generale", która w łacinie średniowiecznej oznaczała "uniwersytet" – instytucję szkolną nadającą stopnie naukowe. Ponieważ studium to zostało ufundowane w Krakowie, był to w istocie Uniwersytet Krakowski. Nazwa ta jest najbardziej właściwa dla wszystkich epok jego istnienia ze względu na zmienne w czasie nazwy uczelni – oficjalne i mniej oficjalne. Począwszy od 1400 roku, a więc od momentu odnowienia przez króla Władysława Jagiełłę i królową Jadwigę Andegaweńską, Uniwersytet nazywany był "Uniwersytetem Studium Krakowskiego" (Universitatis Studii Cracoviensis). W ostatnich dekadach XVI wieku zaczęła natomiast występować w obiegu alternatywna nazwa uczelni – "Akademia Krakowska" – co wynikało zapewne z wpływu idei renesansowych i upowszechnienia się w Europie łacińskiego terminu academia, jako nazwy oznaczającej uniwersytet. W okresie reform Komisji Edukacji Narodowej Uniwersytet nazwano Szkołą Główną Koronną, a po upadku państwa – Szkołą Główną Krakowską. Nazwę "Uniwersytet Krakowski" uczelnia uzyskała ostatecznie w 1802 roku, na mocy dekretu austriackiej Komisji Nadwornej, i korzystała z niej do roku 1817, gdy – dla uczczenia i podkreślenia jej związków z królewską dynastią Jagiellonów – przemianowana została na "Uniwersytet Jagielloński". Nadmienić trzeba, że nazwa "Uniwersytet Krakowski", zapisana po łacinie, pojawiła się w otoku XV-wiecznej pieczęci uniwersyteckiej (pełne brzmienie napisu: Sigillum Universitatis Studii Cracoviensis Generalis), do dziś reprodukowanej i regularnie wręczanej przy różnych okazjach osobom docenianym przez Uniwersytet Jagielloński. Również na późniejszej pieczęci większej uczelni, wykonanej po potopie szwedzkim, znajduje się w otoku napis z nazwą "Uniwersytet Krakowski": Sigillum Universitatis Cracoviensis, która używana była aż do reformy Hugona Kołłątaja. Podobnie w księgach urzędowych, mowach rektorskich, dziekańskich i promocyjnych od 1400 roku była często stosowana nazwa naszej uczelni: Universitas Cracoviensis, a więc "Uniwersytet Krakowski". Zgodnie z obowiązującym obecnie Statutem Uniwersytetu Jagiellońskiego, rektor uczelni może posługiwać się jej tradycyjną nazwą: Universitas Iagellonica Cracoviensis (występującą między innymi na pozostającej w stałym użytku uroczystej pieczęci rektora, wykorzystywanej w ramach tradycyjnego uniwersyteckiego ceremoniału, czy na oficjalnej rektorskiej papeterii). Zasługuje w tym kontekście na podkreślenie, że Uniwersytet Jagielloński jest podmiotem uprawnionym do wyłącznego wykorzystywania nazw "Uniwersytet Jagielloński" i "Akademia Krakowska" jako zastrzeżonych znaków towarowych zarówno na terytorium Polski, jak i całej Unii Europejskiej. Nazwa "Uniwersytet Krakowski" stanowi historyczną i wywołującą oczywiste skojarzenia nazwę uczelni – wolno zatem przyjąć, że silnie identyfikuje oraz indywidualizuje ona właśnie Uniwersytet Jagielloński. Potwierdzają tę intuicję również wyniki wyszukiwania proponowane przez najpopularniejsze wyszukiwarki internetowe, uzyskiwane po wprowadzeniu w nie frazy "uniwersytet krakowski". Pierwsze wyświetlane w nich rezultaty dotyczą Uniwersytetu Jagiellońskiego jako podmiotu, którego nazwa traktowana jest jako tożsama z nazwą wyszukiwaną. Respektując nienaruszalną zasadę autonomii polskich uczelni i wynikające z niej niezbywalne prawo do samodzielnego decydowania o swym statusie, czuję się jednakże w obowiązku zgłosić wobec działań podjętych przez Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie jednoznaczny sprzeciw. Uchwała przyjęta przez Senat tejże uczelni 24 kwietnia 2023 roku stanowi bowiem w moim przekonaniu nieuprawnioną próbę zawłaszczenia tradycji i wielowiekowego dziedzictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jawi się ona przy tym jako rażąco niezgodna z zasadami etosu akademickiego, podzielanymi przez polskie uczelnie.