MATURA 2021, język polski. To musisz umieć, żeby zdać! [WYMAGANIA PROGRAMOWE]

Matura 2021, język polski. To trzeba umieć, żeby zdać!

Matura 2021 z języka polskiego coraz bliżej. W związku z sytuacją epidemiczną w Polsce w tym roku, zresztą podobnie jak w poprzednim, nie odbędzie się egzamin ustny: z zastrzeżeniem dla osób, które takiego egzaminu potrzebują, żeby dostać się na wymarzoną uczelnię. Terminy pisemnych egzaminów z języka polskiego zaplanowano na:

• termin główny poziom podstawowy: wtorek 4 maja 2021,
• termin główny poziom rozszerzony: poniedziałek 10 maja 2021 r,
• termin główny część ustna (dla "chętnych"): środa - piątek 19 – 21 maja 2021 r.

Matura 2021, język polski. Jak wygląda egzamin?

Podstawa

Przystąpienie do egzaminu na poziomie podstawowym jest obowiązkiem każdego maturzysty. Jak więc wygląda egzamin? Dzieli się na dwie części: w pierwszej sprawdza umiejętności wykonywania na tekście nieliterackim operacji dowodzących jego rozumienia (część testowa), a w drugiej zdolność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej w formie wypracowania.

(całość trwa 170 minut)

Rozszerzenie

Na poziomie rozszerzonym egzamin ma tylko jedną część i polega na sprawdzeniu umiejętności dokonywania interpretacji porównawczej utworów literackich lub tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (w formie wybranej przez zdającego, np. rozprawki, eseju).

(całość trwa 180 minut)

Część ustna

Egzamin ustny (w 2021 r. nieobowiązkowy) nie ma określonego poziomu. Ma sprawdzić nasze umiejętności tworzenia wypowiedzi na podstawie danego tekstu kultury. Chodzi w nim głównie o poprawny (i najlepiej ciekawy!) dobór słów, logikę, retorykę i komunikacyjną poprawność oraz wiedzę.

(Całość trwa ok. 30 minut)

WYMAGANIA PROGRAMOWE na maturę 2021 z j. polskiego

Co trzeba umieć, żeby zdać maturą 2021 z języka polskiego? Czyli najciekawsze! Jak się przygotować i do czego? Wyjaśnia to informator maturalny Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, który dzieli wymagania programowe na dwie części: ogólne wymagania egzaminacyjne i szczegółowe wymagania egzaminacyjne.

• Ogólne wymagania egzaminacyjne

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.Zdający samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Zdający doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcia w refleksji o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dla kultury polskiej i światowej.

III. Tworzenie wypowiedzi.Zdający zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.

Poniżej, pod galerią, zobaczysz szczegółowe wymagania egzaminacyjne.

Zobacz koniecznie:

- Matura próbna 2021: Język POLSKI rozszerzony. Znamy temat ROZPRAWKI! [CO BYŁO W ARKUSZACH CKE?]

- Matura próbna 2021: Polski. Maturzyści komentują. TAK TO WYGLĄDAŁO [ZAPIS RELACJI NA ŻYWO]

Matura 2021, język angielski. To trzeba umieć, żeby zdać! [WYMAGANIA PROGRAMOWE]

Wszystko znajdziesz w galerii poniżej. Już teraz życzymy powodzenia w przygotowywaniu, pisaniu i mówieniu!

• Szczegółowe wymagania egzaminacyjne

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Zdający:

- odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;

- wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu,

- porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie,

- odróżnia informacje o faktach od opinii,

- rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem

- rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym,

- rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację),

- dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji,

- rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski,

- rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż),

- czerpie dodatkowe informacje z przypisu.

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Zdający:

- korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny,

3. Świadomość językowa. Zdający:

- rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy,

- rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście,

- dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście,

- rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje,

- rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi,

- odróżnia temat fleksyjny od końcówki,

- odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony (czynną i bier ną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście.

• Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Zdający zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

- opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło,

- rozpoznaje problematykę utworu.

4. Analiza:

1) przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście;

2) charakteryzuje postać mówiącą w utworze; rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;

4) wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych);

5) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego),

6) przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat),

7) rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną,

8) rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy,

9) wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog,

10) znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków,

11) uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

Interpretacja.

- przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją,

- uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.

5. Wartości i wartościowanie. Zdający:

1) ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach,

2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne,

3) dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Zdający:

1) tworzy spójne wypowiedzi **ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia , rozprawka, podanie; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;

2) stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat; tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;

4) dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego, poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne;

5)uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub pole mizuje z nimi;

6) przestrzega zasad etykimowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych;

7) stosuje zasady etykiety językowej – **wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi, zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależneod środowiska, ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych iobraźliwych.

Świadomość językowa. Zdający:

1) rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;

2) sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieżowego;3) tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;

3) stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;

4) stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;

5) wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych; stosuje średnik;

6) przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie, przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie – ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi; zamienia mowę niezależną na zależną;

7) wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi;

8) wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji; stosuje wołacz wcelu osiągnięcia efektów retorycznych;

9) stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków; stosuje poprawne formy wyrazów wzwiązkach składniowych (zgody i rządu);

10)operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym ikoncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny ifizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska). Teksty kultury1.

Teksty kultury(* oznacza lekturę obowiązkową):

- *Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Treny(V, VII, VIII);

- *Ignacy Krasicki – wybrane bajki;

- Aleksander Fredro *Zemsta;

- Adam Mickiewicz *Dziady cz. II;

- *Henryk Sienkiewicz –wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacylub Potop); wiersze wybranych poetów.

Inne teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela).