Stary cmentarz skrywa wiele tajemnic! Co oznacz skrót D.O.M.? Sprawdzamy, co kiedyś pisano na nagrobkach

Stary Cmentarz został założony w 1792 roku na granicy ówczesnego miasta, gdy zgodnie z edyktem cesarza Józefa II zlikwidowano cmentarze będące w granicy miasta. Wtedy to w Rzeszowie zaprzestano pochówków na cmentarzu przy kościele farnym. Nowe miejsce do chowania zmarłych zlokalizowano na wcześniejszym cmentarzu związanym z kościołem i szpitalem św. Ducha, fundacji z 1469 roku. Mały obszar cmentarza powiększano 3-krotnie.

Oficjalnie cmentarz był czynny do 1910 roku, jednak podczas II wojny światowej chowano tu nadal ludzi. Nawet po zakończeniu działań wojennych sporadycznie odbywały się tu pochówki. Niemcy podczas II wojny światowej zabrali z cmentarza znaczną część metalowych elementów nagrobków na potrzeby wojenne. Cmentarz doznał też wiele innych uszkodzeń z rąk okupanta. Po wojnie był niszczony nadal przez wandali. Wśród władz Rzeszowa był nawet projekt by zamienić cmentarz na park i podczas prac wstępnych wycięto wiele wiekowych drzew.

W 1957 roku wydano powtórną decyzję zamknięcia cmentarza. Dopiero w 1968 roku uznano nekropolię jako obiekt zabytkowy. W latach 80. XX wieku za przyczyną wielu znanych osobistości, a przede wszystkim dzięki Włodzimierzowi Kozło, zainteresowano się cmentarzem. Rozpoczęły się pierwsze konserwacje ważniejszych obiektów oraz starania o zdobycie funduszy na ten cel.

Dzisiaj wchodząc do tego miejsca mamy poczucie jakby czas się tam zatrzymał. Warto przejść się obok mogił i poczytać, co kiedyś pisano na nagrobnych tablicach. Przede wszystkim w oczy rzuca się skrót D.O.M. dzisiaj już raczej nie stosowany. D.O.M. z łac. Deo Optimo Maximo, „Bogu Najlepszemu, Największemu” . To akronim umieszczany na nagrobkach i kościołach chrześcijańskich. Na nagrobkach napis D.O.M znaczy Domus Omnium Mortuorum: „dom wszystkich zmarłych” względnie „dom wszystkich śmiertelników”.

Często podawano tylko datę śmierci, bez daty urodzenia. Co ważne wielokrotnie pisano również, kto opłakuje zmarłego, lub czym zajmował się za życia.

Na starym rzeszowskim cmentarzu możemy znaleźć takie tablice nagrobne (Napisy oryginalne):

• D.O.M Świętej Pamięci Józefa Łukasiewicza zmarłego d. 6 listopada 1836 r. Żona i pozostałe dzieci z wdzięczności zachowują

• Teresie z Wieckowskich Jabłońskiej zmarłej d. 11 stycznia 1846 r.w 57 roku życia wdzięczne dzieci swą pamięć poświęcają

• Stanisław Zaremba Skrzyński Były właściciel dóbr staroństwa syndyk OO. Bernardynów vice marszałek RDY PTW. Założyciel Straży  Ogniowej Ochot. W Rzeszowie Zasnął w Panu d. 23 maja 1899 r. Prosi o pozdrowienie anielskie

• Ś.P. Józef Zajączkowskie  były Komornik Sondowy urodzony w roku 1790 zmarł 1go Maja 1871. Spokój jego Cichej Duszy

• O. Jan Duklan Zając Gwardian klasztoru OO. Bernardynów w Rzeszowie *1862- +1904

• O. Mikołaj Kaczorowski uczestnik powstania narod. Z 1863 *1845-+1927  Proszą o Westchnienie do Boga

• Angeli z Woiciechowskich Łempkkiei Dnia 6 czerwca 1817 w 26 roku życia zmarłej Mąż z trojgiem dziatek pozostały ku czci jej  popiołów w dozgonnym żalu pozostawił.

• Tu spoczywa Ś. P. Dr Wiktor Adam Zbyszewski Adwokat B. Poseł na sejm kraju i do Rady Państwa etc. *9.VI.1818 +27..XII. 1896 Pokój jego popiołom

• +Michalina z Malów Zbyszewska umarła w 36m roku życia dnia 26o lutego 1880r. Osierocone córki Ukochanej matce

• Pamięci najzacniejszej matki Anny z Bończów Osmolskich Nowakowskiej herbu ślepowron ur. 14 Kwietnia 1804 zmarłej 14 Października 1875 r. Spokój jej cieniom!

• Tomasz Erazm Franciszek XAW. Nowskowski  CK. Radca Trybunału Szlacheckiego w Tarnowie *16 Grudnia 1792 +10 stycznia 1874

• Dr. Stefan Przyboś Dyrektor Gimnazjum w Samborze  *26.XII.1900- +15.V.1940 Męczenską śmiercią w Obozie Koncentr. W Mauthausen

• Józia Jedyna i najdroższa córeczka Buratowskich *19/3 1891 +14/11 1900

• Aleksander Tarłowski żołnierz wojsk polskich  z 1831. główny kontrolor dóbr ordynacui Łańcuckiej *1813+1883.

• +Grób Familijny Józef Kollarz *1818 R +21 Lutego 1864 R. Józefa Kollarz *1786 R.+1870 R. Pokój ich popiołom

• Władysław Paratiukiewicz przeżywszy lat 31  zmarł 22 Sierp. 1882 Zygmunt Paratiukiewicz uczeń VI klasy gimnazjalnej przeżywszy lat 18 zmarł 12. Kwietn. 1883 Emilia z Paratiukiewiczów Muszkowska przeżywszy lat 22, zmarła 3 Kwietn.1884 Przechodniu westchnij do Boga za Ich dusze!

• +Jadwiga z Pogonowskich Jabłońska  Dnia 17 Grudnia  1884 W 25.Roku Życia  Osierociła Dwoje niemowląt i Męża

• +Tu spoczywają Ś.P. Józef Andrykiewicz * 9/3 1827 +3/1 1889. Żona Apolonia z Rubaszewskich Andrykiewiczowa  *10/1 1826.+28/2 1891 Jaś Andrykiewicz Syn Ignacego i Wiktoryi *24/12 1907. +4/9 1909. Władysława Andrykiewicz *19/6 Umarła w 2 wiośnie życia 13/11 1913. Niech odpoczywają w Panu

• +Marya z Kulinowskich Świtlikowa zmarła 28 sierpnia  1907 r. w 44. roku życia Za życie co miało chwil szczęścia tak mało, Za serce Jej dobre, a wierne, a czyste,- Co szczęście swe tylko w mem szczęściu widziało, Racz dać Jej przy Sobie szczęście wiekuiste- O Chryste!

• Karolina Woll z Makarewiczów wd. Po inspektorze CK Kolei Państw. +11 IV 1912 Lat 62 Spoczywaj w Spokoju

• Bernard Woll Inżynier i Inspektor CK Kolei Państw.  W Rzeszowie Budowniczy Węzła Kolejowego Rozwadów Radny Miasta  *3 IX 1850 +26 VI 1908 Pokój Jego Duszy

• Witold Heinz Wicedyrektor Krakowskiego  Towarzystwa Ubezpieczeniowego +17 VII 1938 Emilia Heinz z Wollów +w 1946 R. Spokój Ich Popiołom

• Tu spoczywa Jan Drzał Obywatel miasta Rzeszowa długoletni naczelnik gminy Ruskiej wsi przeżył lat 91. +20.Lutego 1906. Wieczne odpoczywanie , Racz mu dać Panie!

• +Karolina z Tichych I Mullerowa II Kraussowa emer. Dyr. Szkoły *17/7 1832 +9/1 1908.

• Jan Mauer emer. Likwidator Kasy Oszczędności w Rzeszowie*19/8 1838. +1/6 1926 Michalina z Grychowskich Mauerowa żona lekarza *11/6 1873 +30/8 1926.

• Józef Wacner *31/8 1830. +17/1 1894.Najdroższemu mężowi  i ojcu wdzięczna żona i dzieci R.I.P.

• Tu spoczywa Aniela z Martinkowiczów Herbst wraz ze swą liczną dziatwą zmarła  dnia 6 go Września 1874 r. W smutku pozostały mąż i syn proszą o westchnienie do Boga

• Tu spoczywa Jan Beisch c.k. em. Naczelnik biur pom. sad. właściciel złotego krzyża zasługi z kor. przeżywszy lat 79.  zasnął w Panu dnia 3. Maja 1093. Cześć Jego Pamięci!

• Kazimiera z Bogusławskich Kaliniewiczowa Żona Radcy Województwa*1873 +1924

• Ś.p. Adam Zembaty dyrektor garbarni  ur. 13./12.1848.-um.30./9. 1892. „Spokój Jego duszy!” Najlepszemu i ukochanemu mężowi i ojcu, w dowód czci i wiecznej pamięci żona i dzieci.

• Jan Pobóg Nieziołomski wychodźca z królestwa Polskiego, żołnierz z roku 1863+1864 Wiem już teraz, co łza znaczy; Wiem, co boleść, co cierpienie; Wiem, co prawda, co marzenie, Wiem, co życie dla tułacza.

• Bernard Kotzy c.k.oficyalsadouy zmarł 27/7 1881 Pokój Jego duszy! Rodzina opłakuje rzewnymi łzy,  Westchnij przechodniu  z nami i ty.

• Józef Barzycki Dr medycyny  1840-1908 Lekarz powiatowy  w Rzeszowie  Członek licznych towarzystw: oświaty ludowej, pedagogicznego, gimnastycznego „Sokół”, kasynowego, prezes Kółka literacko-muzycznego Joanna z Gotzów Barzycka 1820-1892 Pokój ich duszom

• Jan Andrzej Pelar *1822 +1894 Zasłużony drukarz  księgarz i Radny Miasta i powiatu Rzeszowa .

• Ku czci i pamięci zacnego człowieka najlepszego męża i ojca Wojciecha Pika zmarłego po długim cierpieniu  d.18 października 1887 R. w 55 roku życia Boże daj pokój jego duszy

• Ludwika z Maliszewskich Zennmerowa żona c.k. lekarza powiat. Przeżywszy lat 56 + 15.11.1891 Spokój jej duszy

• Tu spoczywa Maniuś najdroższe dziecie Mieczysławów Jabłońskich *8 września 1884. +19 stycznia 1886.

• Tu spoczywa Jakób Lityński c.k. woźny sądowy ur.20./10. 1832, zmarł 2./1.1902 r. Prosi o westchnienie Boga.