Na Podkarpaciu „turki” pełnią wartę w kościołach. Niezwykła tradycja

Jak powiedział Polskiej Agencji Prasowej Damian Drąg, kulturoznawca, regionalista, badacz „turków”, w wielu miejscowościach w województwie podkarpackim zwyczaj ten przetrwał w swojej pierwotnej formie i nadal się rozwija. Zauważył przy tym, że każdy oddział „turków” ma własne, odmienne od pozostałych, umundurowanie. Ma to związek z istnieniem kilku teorii, wyjaśniających zwyczaj zaciągania straży przy grobie Chrystusa.

- Tradycja pełnienia straży przy grobie Chrystusa sięga prawdopodobnie zakonu Kanoników Regularnych Strażników Świętego Grobu Jerozolimskiego zwanych Bożogrobcami. Zakon ten, zgodnie ze swoją regułą, szerzył w Polsce, od XIII w., kult grobu Pańskiego, a w wiekach późniejszych prowadził działalność misyjną m.in. właśnie na terenie obecnego Podkarpacia – wskazał ekspert.

Według innej teorii, często powtarzanej głównie w Radomyślu nad Sanem, zwyczaj zaciągania straży przy grobie Chrystusa powstał, gdy do domów wrócili żołnierze polscy po odsieczy wiedeńskiej. Nieco później powstała tradycja pełnienia straży grobowej przez oddziały Gwardii Narodowej, które masowo tworzono w czasie Wiosny Ludów w 1848 r. Dodał, że legendę o przyodzianiu się w tureckie mundury żołnierzy wracających po odsieczy wiedeńskiej odzwierciedlają stroje straży grobowych w Radomyślu nad Sanem i Woli Rzeczyckiej. Właśnie w tych miejscowościach tradycja ta jest najszerzej rozpowszechniona, a kolejne miejscowości na Podkarpaciu ją powielają.

W Nowej Sarzynie "turki" w strojach typowo rzymskich

Zdaniem eksperta szczególnie wyróżnia niewielka straż w Nowej Sarzynie, której członkowie ubierają się w stroje typowo rzymskie.

- Oni najmniej odeszli od średniowiecznego pierwowzoru Bożogrobców, czyli od początku tradycji trzymania straży przy grobie Chrystusa. Nawiązują w ten sposób do straży, jaką trzymali Rzymianie przy grobie – wyjaśnił Drąg.

Zauważył też, że w wielu opracowaniach na temat dawnych obyczajów można znaleźć opisy tak wystrojonych oddziałów straży grobowej, działających dawniej w wielu innych rejonach Polski.

"Turki" pełnią straż od Wielkiego Piątku

Oddziały „turków” rozpoczynają straż przy grobie Pańskim w Wielki Piątek. Niektóre z nich przybierają wtedy swoje mundury elementami żałobnymi. Dopiero na niedzielną rezurekcję ubierają się w odświętną, bogato przybraną kolorowymi szarfami, kwiatami i pomponami odzież.

Parady "turków"

W niektórych kościołach, zwłaszcza na wsiach lub małych miasteczkach, „turki” asystują księżom podczas święcenia wody i pokarmów w Wielką Sobotę oraz paleniu świętego ognia podczas wieczornych uroczystości kościelnych. Z kolei po rezurekcji „turki” organizują parady z pokazami musztry, niekiedy przy akompaniamencie orkiestr dętych. Niektóre z oddziałów mają bardzo bogate układy choreograficzne.

Bywa też, że „turki”, na wzór bożonarodzeniowych kolędników, odwiedzają domy i składają mieszkańcom życzenia pomyślności, urodzajnych plonów i błogosławieństwa zmartwychwstałego Jezusa. W zamian otrzymują pieniądze lub produkty spożywcze, np. wielkanocne jajka. Od wielu lat w pierwszą lub drugą niedzielę po świętach organizowane są wielkanocne parady straży grobowych, w których bierze udział około tysiąca „turków” z Podkarpacia. Parady te przyciągają rzesze turystów.