Ulmowie beatyfikowani. Żydowska rodzina zamordowana wraz z nimi spoczywa w Jagielle

Cmentarz Wojenny w Jagielle usytuowany jest w lesie, jednak prowadzi do niego asfaltowa droga. Miejsce to jest bardzo zadbane, a  przechodząc przez bramę niemal czujemy dotyk historii, która nie była zanadto łaskawa dla Polaków i osób innych narodowości mieszkających w naszym kraju podczas II wojny światowej. Całość cmentarza, zajmującego powierzchnię 38 arów, otoczona jest ogrodzeniem z betonowych elementów na cokole z tego samego materiału. Wejście wiedzie przez metalową bramę z napisem na frontonie: CMENTARZ WOJENNY OFIAR HITLERYZMU 1939 – 1945. W 279 mogiłach zbiorowych i 10 indywidualnych spoczywa tutaj 5 672 ofiar, w tym 131 osób zidentyfikowanych. Pochowano tutaj:

•  4 985 niezidentyfikowanych jeńców radzieckich zamordowanych o obozie funkcjonującym podczas wojny w miejscowości Wólka Pełkińska,
• 471 (w tym 72 znanych z nazwiska) Polaków, Żydów, Cyganów i Ukraińców zamordowanych podczas okupacji,
•  25 żołnierzy niemieckich oraz 1 cywil poległych podczas wojny,
•  15 nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego,
•  176 (w tym 33 zidentyfikowanych) żołnierzy Armii Radzieckiej poległych podczas walk w 1944 roku i ekshumowanych na cmentarz z sąsiednich miejscowości.

Wszystkie mogiły mają formę betonowych obramowań wypełnionych ziemią. Na niektórych ustawione są metalowe tabliczki z liczbą oraz narodowością pochowanych tutaj osób. Na jednej z mogił niewielka tabliczka imienna ufundowana przez rodzinę pochowanych. Jednak większość mogił posiada jedynie niewielki betonowy cokolik, na którym umieszczona jest tabliczka z wyrytym symbolem OT – ofiary terroru. Na jednej z mogił zbiorowych, przy bocznej ścianie, umieszczony jest wysoki metalowy krzyż a obok niego betonowy, pobielany ostrosłup z metalową tabliczką: POLEGLI W LATACH 1939 – 1945 SOWIECI, ŻYDZI, CYGANIE, POLACY, UKRAIŃCY.

Ogólna tablica pamiątkowa umieszczona jest na niewielkim betonowym postumencie, na szczycie wyłożonym płytkami mrozoodpornymi. Płyta ufundowana w 1979 roku została kilka lat temu odnowiona bez zmiany treści, która brzmi:

CMENTARZ OFIAR HITLERYZMU W JAGIELLE – NIECHCIAŁKACH 1939 – 1945.

MOGIŁA ZBIOROWA PONAD 5OOO ISTNIEŃ LUDZKICH

ZAMORDOWANYCH W OBOZIE PRZEJŚCIOWYM

DLA ŻOŁNIERZY RADZIECKICH W WÓLCE PEŁKIŃSKIEJ.

OBOK GROBÓW ŻOŁNIERSKICH

SPOCZYWAJĄ POMORDOWANI W TYM REJONIE POLACY, ŻYDZI I CYGANIE.

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.

PATRONAT SZKOŁA PODSTAWOWA W JAGIELLE

ZARZĄD CMENTARZAMI URZĄD GMINY W TRYŃCZY

LIPIEC 1979.

Zginęli razem z Ulmami

Wśród grobów żydowskich znajduje się też miejsce, gdzie pochowano rodzinę Goldmanów zamordowaną wraz z Ulmami w Markowej. To dla nich Józef i Wiktoria zaryzykowali życie swoje i swoich dzieci. Niestety,  nikomu z ukrywanej rodziny żydowskiej, ani z rodziny Ulmów nie udało się przetrwać. Wszyscy zostali zamordowani przez Niemców 24 marca 1944 r. w Markowej (powiat łańcucki).10 września po beatyfikacji rodziny Ulmów prezydent Andrzej Duda wraz z małżonka przyjechali do Jagiełły złożyć kwiaty na grobie Goldmanów. Jak podaje oficjalny komunikat ze strony prezydenta, na Cmentarzu Wojennym Ofiar Hitleryzmu 1939–1945 w Jagielle–Niechciałkach,  odbyło się spotkanie modlitewne.

-Przed Pomnikiem Pamięci Żydów Obywateli II Rzeczypospolitej, zamordowanych w Markowej w latach 1942–1944 Para Prezydencka złożyła biało–czerwoną wiązankę. Na nekropolii usytuowanej w lesie w Jagielle–Niechciałkach, w 279 mogiłach zbiorowych i 10 indywidualnych spoczywają 5672 ofiary, w tym 131 osób zidentyfikowanych. Spoczywają tu m.in. Żydzi z rodziny Didnerów, Goldmanów i Grünfeldów, zabici wraz z rodziną Ulmów- czytamy.

O cmentarz dbają mieszkańcy Gminy Tryńcza. W ostatnim czasie wiaty składają też tam  władze samorządowe i wojewódzkie. Miejsce w dosadny sposób przypomina naszą tragiczną historię i warto je odwiedzić.