ABC chorób: JASKRA - skąd się bierze? Jak ją rozpoznać i leczyć?

Jaskra to schorzenie polegające na zwiększonym ciśnieniu wewnątrzgałkowym. W wyniku stale utrzymującego się podwyższonego ciśnienia śródgałkowego zanikają nerwy siatkówki i postępują ubytki pola widzenia aż do zupełnej utraty wzroku. Za najgroźniejszą odmianę jaskry uważa się jaskrę pierwotną, natomiast najczęściej występuje jaskra otwartego oraz zamkniętego kąta przesączenia.

Cztery rodzaje choroby

Wymienia się cztery rodzaje jaskry: pierwotną, wtórną, wtórną pourazową oraz retinopatię niedokrwienną. Pierwotna uwarunkowana jest genetycznie, często występuje u członków rodziny chorego. Rozwija się w obydwu oczach, z różnym stopniem zaawansowania choroby.

Jaskra wtórna zwykle pojawia się w przebiegu innych chorób oka, takich jak choroby soczewki, stany zapalne, na skutek urazów oka, w przebiegu cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i choroby zakrzepowej. Różne patologie soczewki mogą prowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Jaskra wtórna pourazowa powstaje z powodu urazu oka natychmiast po tym wydarzeniu lub kilka lat później. Ryzyko wystąpienia jaskry pourazowej jest większe u osób ze znaczną krótkowzrocznością, infekcjami, po urazach lub operacjach oczu. Retinopatia niedokrwienna to uszkodzenie naczyń siatkówki na skutek procesu niedotlenienia. Rozwija się w przebiegu takich chorób jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz stany zakrzepowe oka.

Z otwartym kątem przesączania

To najbardziej powszechny typ jaskry. W tej postaci ciecz wodnista nie odpływa z wnętrza oka, co powoduje wzrost ciśnienia śródgałkowego prowadzący do stopniowego pogarszania się jakości widzenia. Choroba rozwija się powoli i towarzyszy choremu do końca życia. Jaskra otwartego kąta jest podstępna, ponieważ może nie dawać o sobie znać przez długi czas i być trudna do wykrycia.

Z zamkniętym kątem przesączania

Podobnie jak w pierwszym przypadku zablokowane kanaliki uniemożliwiają odpływ cieczy wodnistej z oka. Ten rodzaj jaskry wyróżnia się tym, że tęczówka nie otwiera się tak szeroko, jak powinna. Znacznie szybciej rośnie też ciśnienie w gałce ocznej. Choroba postępuje szybko, a jej symptomy są wyraźne i uciążliwe. Można wtedy odczuwać silny ból w oku, bóle głowy i nudności oraz obfite łzawienie oczu. Typowe dla jaskry zamkniętego kąta przesączenia jest występowanie dolegliwości tylko w jednym oku.

Skąd to się bierze

Dokładne przyczyny powstawania jaskry nadal nie zostały określone. Zakłada się, że istnieją dwie najbardziej istotne przyczyny zaniku nerwu wzrokowego - podwyższone ciśnienie śródgałkowe oraz niedrożność naczyń krwionośnych w obrębie gałki ocznej. Pierwsze z nich spowodowane jest działaniem cieczy wodnistej, która nie mogąc opuścić gałki ocznej, gromadzi się w oku, przez co wywołuje wzrost ciśnienia wewnątrz niego. Ucisk nerwów wzrokowych doprowadza do ich obumierania i nieodwracalnej utraty wzroku. Z kolei niedrożne bądź zwężone naczynia krwionośne nie dostarczają gałce ocznej odpowiedniej ilości krwi, co także powoduje w konsekwencji obumieranie nerwu wzrokowego i całkowitej ślepoty. Innymi czynnikami podwyższonego ryzyka występowania jaskry są: wiek powyżej 35. roku życia, przypadki jaskry w rodzinie, krótkowzroczność powyżej 4 dioptrii, podwyższone stężenia cholesterolu i glukozy, choroby siatkówki, niskie ciśnienie tętnicze krwi, miażdżyca, cukrzyca oraz skłonność do migren.

Jak rozpoznać jaskrę

Objawy kliniczne jaskry zależą od postaci klinicznej jaskry. Decydujące znaczenie ma szerokość kąta przesączania. Należy pamiętać, że jaskra nie boli. Niektóre osoby mogą jednak mieć odczucie "wypychania" gałki ocznej, zmęczenie oczu, bóle głowy. Kiedy jaskra jest w zaawansowanym stadium, powoduje znaczne zwężenie pola widzenia i pogorszenie ostrości wzroku.

W przypadku jaskry otwartego kąta objawy są trudne do uchwycenia, mimo występowania podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Ciśnienie w oku narasta powoli, przez miesiące oraz lata. Nie występuje więc ból oraz nagłe zamglenie widzenia. Inaczej jest przy jaskrze zamkniętego kąta. Objawy kliniczne występują w postaci silnego bólu oka i głowy okolicy czołowo-skroniowej, czemu często towarzyszą nudności i wymioty oraz nagłego spadku ostrości wzroku i zamglenia obrazu.

Jak to leczyć

Leczenie jaskry obejmuje przede wszystkim leczenie farmakologiczne - leki miejscowe oraz leki ogólne, leczenie operacyjne oraz za pomocą lasera. W początkowym okresie jaskra może być leczona kroplami, ale kiedy pomimo stosowania leków stwierdza się stale podwyższone ciśnienie śródgałkowe lub ubytki w polu widzenia, należy podjąć leczenie bardziej inwazyjne. W jaskrze z wąskim zamykającym się kątem przesączenia stosuje się najczęściej leczenie laserem - za pomocą lasera neodymowego YAG. Dużą skutecznością charakteryzują się także zabiegi chirurgiczne, tj. wycięcie tęczówki, oraz trabeculectomia - gdy wycina się elementy tkanek w kącie przesączania. Leczenie chirurgiczne jaskry nie wymaga długotrwałej hospitalizacji. Chorym zaleca się unikanie stresowych sytuacji, zrezygnowanie z używek i szkieł kontaktowych. Jedynym skutecznym sposobem uniknięcia jaskry jest stała kontrola okulistyczna i kontrolowanie poziomu cholesterolu we krwi. 

Zobacz: ABC chorób - tarczyca