Alergiczne zapalenie spojówek. Czy istnieją domowe sposoby na złagodzenie objawów?

Alergiczne zapalenie spojówek jest pojęciem, które określa wiele jednostek chorobowych, spowodowanych różnymi czynnikami, o zróżnicowanym przebiegu a także rokowaniu co do zdolności widzenia. Alergiczne zapalenie spojówek to reakcja organizmu na wniknięcie obcych substancji do oczu , takich jak pyłki drzew i traw, kurz, sierść zwierząt, leki, niektóre substancje zawarte w kosmetykach. Ten typ zapalenia spojówki występuje częściej u osób z innymi chorobami alergicznymi, m.in. astmą. Najczęściej dolegliwości mają charakter sezonowy. Alergiczne zapalenie spojówek objawia się silnym swędzeniem oczu, łzawieniem, obrzękiem powiek. Zwykle występuje z innymi schorzeniami o podłożu immunologicznym: alergicznym nieżytem nosa, atopowym zapaleniem skóry czy też alergicznym wypryskiem kontaktowym. Zapalenie o podłożu alergicznym lub wywołane substancjami drażniącymi może utrzymywać się dłużej lub krócej – zależne jest to przede wszystkim od okresu, w którym dochodzi do kontaktu z alergenem. W Polsce najczęstszą przyczyną jest uczulenie na pyłki brzozy. Charakterystyczne jest sezonowe występowanie objawów, które zanikają po zakończeniu kwitnienia danej rośliny. Choroba rozpoczyna się zwykle przed okresem pokwitania, tj. u dzieci między 7 a 14 rokiem życia. Wśród wszystkich schorzeń alergicznych prym wiodą alergiczne choroby oczu, na które cierpi od 5 do 22% całej populacji. Chorują głównie osoby młode – 80% pacjentów nie skończyło 30 roku życia.

Domowe sposoby na unikanie alergenu

Optymalna byłaby zmiana klimatu i przeniesienie się na okres pylenia w rejony, w których dana roślina w tym czasie nie kwitnie. Ale, to mało realne. Dlatego pacjentom zaleca się niewychodzenie z domu w upalne i wietrzne dni oraz spanie przy zamkniętych oknach. Najbardziej służą spacery w trakcie deszczu lub krótko po nim, kiedy pyłki są „wypłukane” z powietrza. Jeśli istnieje konieczność wyjścia z domu, to należy unikać noszenia okularów, gdyż za ich szkłami gromadzą się w znaczne ilości pyłków. Natomiast po powrocie do domu zaleca się wzięcie prysznica, a przede wszystkim umycie włosów, oraz zmianę odzieży. Na włosach i ubraniu zatrzymuje się bowiem najwięcej pyłków.Ważne jest także niedotykanie oczu rękami, gdyż w trakcie tej czynności dodatkowo przenosi się pyłki do worka spojówkowego, a jego mechaniczne drażnienie sprzyja urazom i nadkażeniom bakteryjnym. Pomocne jest częste przemywanie twarzy zimną wodą oraz przepłukiwanie oczu preparatami sztucznych łez.

Leki z apteki

Dobre efekty przynosi stosowanie kropli z lekami przeciwhistaminowymi, np. azelastyną, Azelastin Comod 0,5 mg/ ml, krople do oczu, roztwór, 10 ml. W razie braku zadowalających efektów leczenia miejscowego, można podawać leki przeciwhistaminowe np. cetyryzynę lub loratydynę drogą doustną. Do rozważenia jest także rozpoczęcie swoistej immunoterapii, czyli odczulania – zwłaszcza, gdy objawom ocznym towarzyszy katar sienny.

Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek

Bardzo podobne objawy i przebieg ma całoroczne alergiczne zapalenie spojówek choć inne są tylko czynniki je wywołujące. Główne alergeny odpowiedzialne to roztocza kurzu domowego, zarodniki grzybów oraz naskórek zwierząt domowych. Objawy występują przez cały rok z nasileniem w sezonie grzewczym oraz po szczególnie dużym narażeniu na czynnik sprawczy, np. po zabawie z kotem czy po sprzątaniu mieszkania.

Osoby uczulone na roztocza kurzu domowego nie powinny sprzątać, szczególnie zaś okurzać dywanów. Przeciwwskazana jest też praca wśród starych dokumentów i książek. Jeśli alergenem wywołującym są zarodniki grzybów, pacjent powinien pamiętać o częstym wietrzeniu pomieszczeń i niedopuszczaniu do ich zawilgocenia. Ostrożnie należy też podchodzić do jedzenia takich pokarmów, jak sery pleśniowe, grzyby, wino, keczup i majonez, gdyż mogą one dawać reakcje krzyżowe.

Ostre alergiczne zapalenie spojówek

Jest związane z wniknięciem do worka spojówkowego znacznych ilości alergenu. Może pojawić się u osób w każdym wieku, ale najczęściej zdarza się u dzieci. Objawy pojawiają się gwałtownie i mają dość znaczne nasilenie. Szczególnie dokuczliwy jest świąd i światłowstręt. Może dojść do znacznego obrzęku powiek i zamknięcia szpary powiekowej. Objawy zwykle ustępują samoistnie po przerwaniu kontaktu z alergenem i leczenie nie jest wymagane. Można jednak zastosować leki obkurczające naczynia krwionośne w postaci kropli do oczu.

Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek

Ze względu na rosnącą grupę ludzi stosujących szkła kontaktowe, coraz częściej występuje też olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek. Dla tej postaci charakterystyczne jest występowanie na wewnętrznej powierzchni powieki górnej zmian brodawkowatych o średnicy ponad 0,3 mm. Objawy pojawiają się po różnym czasie noszenia soczewek – czasami nawet po wielu latach. Występuje świąd, pieczenie, łzawienie oczu i gorsza tolerancja szkieł kontaktowych. W worku spojówkowym pojawia się śluzowa wydzielina, która początkowo występuje tylko rano, a następnie – w ciągu całego dnia, doprowadzając do pogorszenia widzenia. Spowodowane zarówno reakcjami alergicznymi jak i mechanicznym drażnieniem spojówki przez soczewkę.

Można zapobiegać chorobie przestrzegając rygorystycznie zasad noszenia soczewek. Ważna jest ich systematyczna i częsta wymiana, właściwe czyszczenie przystosowanymi do tego preparatami oraz mycie rąk przed zakładaniem i zdejmowaniem szkieł. Czasem może być spowodowane uczuleniem na płyn do dezynfekcji soczewek – szczególnie uczulają te preparaty, które konserwowane są tiomersalem – środkiem zawierającym chlorek rtęci. Leczenie polega na rezygnacji z noszenia soczewek przez okres kilku tygodni. Czasem konieczne jest podanie do worka spojówkowego preparatów glikokortykosteroidowych. Po zakończeniu leczenia należy jeszcze raz starannie dobrać soczewki u okulisty. W miarę możliwości powinny być one noszone w trybie jednodniowym i być wykonane z materiału przepuszczalnego dla powietrza oraz ułatwiającego nawilżanie gałki ocznej np. soczewki silikonowo-hydrożelowe.

Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek

Jest ono związane zarówno z uczuleniem na leki stosowane do oczu, jak i z mechanicznym drażnieniem spojówek przez te preparaty. Jest najczęściej spowodowane dospojówkowym stosowaniem antybiotyków (np. neomycyny), leków przeciwzapalnych i przeciwjaskrowych oraz środkami do mycia i dezynfekcji szkieł kontaktowych. Może być także wywołane długo stosowanymi kroplami do oczu – szczególnie takimi, które zawierają środki konserwujące. Zmiany okulistyczne mogą wystąpić także po kolorowych kosmetykach do cieniowania rzęs i brwi. Czasem  jest związane z narażeniem na substancje występujące w środowisku pracy – w tym wypadku może być chorobą zawodową, farmaceutów, pielęgniarek i kosmetyczek. Reakcje alergiczne występują jedno lub obustronnie zajmują skórę powiek, spojówki a czasami – również rogówki. Zajęcie rogówki objawia się owrzodzeniami i obrzękiem. Duży dyskomfort spowodowany jest nasilonym świądem. Skóra powiek jest obrzęknięta, pogrubiała, zaczerwieniona, czasem może się łuszczyć. Jeśli schorzenie utrzymuje się długo, może dojść do trwałego przebarwienia powiek, zmian bliznowatych i w konsekwencji – do wywinięcia powieki dolnej na zewnątrz.

Leczenie polega na unikaniu substancji szkodliwych, miejscowym stosowaniu leków przeciwzapalnych, a w razie konieczności – okresowym stosowaniu miejscowych glikokortykoidów, pimekrolimusu. Ponadto wskazana jest pielęgnacja skóry preparatami, które odnawiają lipidowy płaszcz ochronny części skórnej powieki.

Atopowe zapalenie rogówki i spojówki

Najgroźniejsze, gdyż najbardziej zagrażające widzeniu, jest atopowe zapalenie rogówki i spojówki. Występuje ono jednak stosunkowo rzadko – głównie u mężczyzn chorych na atopowe zapalenie skóry (25-40% pacjentów z AZS). Najwięcej zachorowań jest w grupie osób między 30 a 50 rokiem życia, chociaż pierwsze objawy mogą pojawić się u dzieci jeszcze przed okresem pokwitania. Objawy występują w obu gałkach ocznych i zmieniają się w zależności od wieku. Przebieg choroby jest przewlekły, całoroczny, z okresami zaostrzeń, które może wywoływać wiele alergenów. W przypadkach typowych stwierdza się wyprysk na powiekach oraz zmiany zapalne brzegów i skóry powiek pod postacią pęknięć naskórka i pokrycia ich strupami. Obserwuje się skłonność do bakteryjnych (gronkowcowych) i wirusowych (opryszczkowych) nadkażeń powiek i rogówki, które wynikają z łatwiejszego przenikania drobnoustrojów przez uszkodzoną skórę oraz z obniżenia odporności.

Leczenie jest trudne i przewlekłe. Ze względu na ryzyko utraty wzroku, leczenie  powinno być prowadzone staranie przez współpracujących ze sobą okulistę, dermatologa i alergologa.

Obecnie możliwości leczenia alergicznych chorób oczu są duże. Stosowane metody w znacznej mierze łagodzą lub też całkowicie eliminują efekty zapalenia spojówek, a przede wszystkim – mogą uchronić przed utratą wzroku dowodzi w artykule uniwersyteckim lek. med. Magdalena Wujczyk z Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu, na podstawie którego opracowano artykuł.