Cukrzyca może cię oślepić!

- Panie profesorze, dlaczego właśnie oczy są narażone na tak poważne powikłania cukrzycy? Zagrożenie ślepotą to brzmi jak wyrok...

- W siatkówce znajduje się bardzo wiele drobnych naczyń, które ulegają uszkodzeniu w wyniku cukrzycy. W przebiegu choroby dochodzi do zniszczenia ich delikatnych ścianek i w pewnym momencie zaczynają one przeciekać, przepuszczać płyny. Prowadzi to do niedotlenienia siatkówki, obrzęków. Brak tlenu może powodować powstawanie naczyń patologicznych, które mają nieprawidłową budowę i często pękają, dając wylewy do wnętrza gałki ocznej lub na powierzchnię siatkówki. Większość wylewów wchłania się samoistnie, ale zdarza się, że wylew się nie wchłania i wówczas konieczna jest operacja.

Jednocześnie, paradoksalnie, jest w tym wszystkim pewien plus. Naczynia w gałce ocznej łatwo można obejrzeć, co dobrze wróży leczeniu, pod warunkiem, że zostanie ono wszczęte odpowiednio wcześnie.

- Co może oznaczać nagłe pogorszenie wzroku u chorego na cukrzycę czy nawet nagła chwilowa utrata wzroku?

- To może być właśnie objaw wylewu krwi do wnętrza gałki ocznej z nieprawidłowych naczyń powstających w siatkówce. Nagłe pogorszenie widzenia, czyli problemy z widzeniem przedmiotów do tej pory widzianych prawidłowo, może być skutkiem wylewu do wnętrza oka, który nie objął całego ciała szklistego, tylko jego fragment oraz może oznaczać, że plamka już poważnie choruje.

- Właśnie, plamka... tzw. cukrzycowy obrzęk plamki - diabetic macular edema, czyli DME, to jedno z powikłań retinopatii cukrzycowej?

- To najczęstszy powód pogorszenia wzroku u chorych na cukrzycę. Jest to spowodowane gromadzeniem się płynu w centralnej części siatkówki, czyli plamce żółtej, odpowiedzialnej za ostre, precyzyjne widzenie. Obecność płynu w tym miejscu to efekt jego przenikania z uszkodzonych w przebiegu cukrzycy drobnych naczyń siatkówki. Gromadzący się płyn powoduje obrzęk siatkówki.

- Co powinno chorego zaniepokoić? Jakie objawy mogą świadczyć o obrzęku plamki?

- Pierwszym objawem może być obniżona ostrość wzroku, zwłaszcza przy patrzeniu na wprost, zamglony, rozmazany obraz, zniekształcenie zarysów obrazów.

- Każdy chory na cukrzycę jest zagrożony obrzękiem plamki?

-- Niewątpliwie każda osoba z cukrzycą powinna się liczyć z takim ryzykiem. Dlatego tak ważne jest, aby chory na cukrzycę pozostawał pod stałą kontrolą lekarza - diabetologa, okulisty, aby nie dopuścić do powikłań. Największym ryzykiem rozwoju DME obarczeni są ci chorzy, którzy mają niewyrównaną cukrzycę z wysokim poziomem cukru we krwi, którzy dodatkowo chorują na nadciśnienie tętnicze i mają zaburzenia lipidowe. Innymi czynnikami sprzyjającymi DME jest stan po operacji zaćmy cukrzycowej, wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, długi czas trwania cukrzycy, otyłość, miażdżyca, niedokrwistość, zaburzenia krzepliwości krwi, nefropatia i proteinuria cukrzycowa, ciąża, ostre infekcje, stres.

- Jakie są metody leczenia cukrzycowego obrzęku plamki?

- Dziś mamy wiele metod postępowania w takich przypadkach. Podstawowym sposobem postępowania jest laseroterapia, specjalnie przystosowanym do siatkówki laserem. Terapia ma na celu zahamowanie zmian lub zniszczenie już istniejących. Jest tym bardziej skuteczna, im wcześniej zostanie przeprowadzona.

- Jednak niekiedy laseroterapia nie jest skuteczna?

- Cukrzycowy obrzęk plamki może występować pod wieloma postaciami. Do każdej dostosowujemy odpowiednią terapię. I tak np. laseroterapia nie jest wystarczająco skuteczna w przypadku bardzo rozległego obrzęku, tzw. makulopatii rozlanej. Wówczas stosujemy zastrzyki bezpośrednio do gałki ocznej. To powoduje zmniejszenie obrzęku. Zabieg trwa kilka minut i nie jest bolesny. Lek podaje się w 3 dawkach, czasami trzeba go powtórzyć. Jest bezpieczny i skuteczny.

- Możliwy jest zabieg operacyjny?

- To zabieg witrektomii. Stosuje się go zazwyczaj w zaawansowanych przypadkach retinopatii cukrzycowej, przy powtarzających się wylewach do ciała szklistego, w przypadkach, kiedy wylew się nie wchłania. Zabieg polega na wycięciu ciała szklistego wraz z zalegającą krwią. W miejsce ciała szklistego podaje się zazwyczaj gaz lub mieszaninę gazów, która wchłania się po pewnym czasie, zabezpieczając siatkówkę przed odwarstwieniem. Niedawne badania japońskie wykazały, że witrektomia znacząco poprawia ostrość wzroku u ok. 52 proc. pacjentów.

- Wobec dramatycznych prognoz dotyczących wzrostu zachorowań na cukrzycę, pewnie możemy się spodziewać również wzrostu zachorowań na DME?

- Niestety tak. Cukrzyca w krajach rozwiniętych wciąż pozostaje jedną z głównych przyczyn ślepoty.

Prof. JERZY SZAFLIK

Jest krajowym konsultantem ds. okulistyki i szefem Klinicznego Szpitala Okulistycznego w Warszawie. Zainicjował i zorganizował Bank Tkanek Oka, jest członkiem Krajowej Rady Transplantacyjnej

Cukrzycowy obrzęk plamki - CO TO JEST

DME jest powikłaniem retinopatii cukrzycowej, powodującym pogorszenie widzenia centralnego, związanego z czytaniem i ostrym widzeniem. Jest spowodowany gromadzeniem się płynu w centralnej części siatkówki, czyli plamce żółtej, odpowiedzialnej za ostre, precyzyjne widzenie. Drobne naczynia siatkówki i naczyniówki zostają uszkodzone z powodu odkładania nieprawidłowych złogów, głównie za sprawą rozpadu białek wchodzących w skład błon komórkowych. Z uszkodzonych naczyń przeciekają składniki krwi i w gałce ocznej gromadzi się płyn powodujący obrzęk siatkówki.

Szczególnie zagrożeni DME są chorzy na cukrzycę, którzy mają:

l niewyrównaną cukrzycę z wysokim poziomem cukru we krwi

l nadciśnienie tętnicze

l zaburzenia lipidowe we krwi

DME sprzyja też:

l stan po operacji zaćmy cukrzycowej

l wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe

l długi czas trwania cukrzycy

l otyłość

l miażdżyca

l niedokrwistość

l zaburzenia krzepliwości krwi

l proteinuria i nefropatia cukrzycowa

l ciąża

l ostre infekcje

l stres

DME, w zależności od rozwoju choroby, można leczyć laseroterapią, podawaniem leków w zastrzykach za pomocą iniekcji wewnątrzgałkowej lub nawet operacyjnie.

Tydzień badań dna oka - VI retina week

Najpoważniejsze choroby siatkówki oka to zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) oraz cukrzycowy obrzęk plamki (DME). Choroby te, obok jaskry i zaćmy, stanowią główną przyczynę utraty wzroku na świecie.

15 września Tydzień Badań Dna Oka otworzą badania w przychodni sejmowej, podczas których wzrok będą mogli zdiagnozować posłowie. 19 i 20 września na placu Zamkowym w Warszawie, w specjalnie przygotowanym miasteczku edukacyjnym, każdy będzie mógł skorzystać z bezpłatnych badań dna oka, które pozwalają na wczesne rozpoznanie AMD oraz DME. Będzie można także skorzystać z pomiaru poziomu glukozy we krwi.