Czy astma jest chorobą społeczną? Jak żyć z tą chorobą?

Jeśli chory mówi, że ma ataki duszności, szczególnie w nocy lub po wysiłku fizycznym, jeśli w drugiej połowie nocy, a zwłaszcza nad ranem pojawia się kaszel, jeśli nawet niewielki wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu wywołuje kaszel, a podczas oddychania słychać świsty, zaś po zastosowaniu leków na astmę powyższe objawy znikają, to wszystko przemawia za astmą informuje pacjentów Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę i Choroby Alergiczne i Przewlekłe Obturacyjne Choroby Płuc. 

Podstawową przyczyną wystąpienia objawów astmy jest stan zapalny w obrębie układu oddechowego; to on powoduje kaszel, świsty i duszności. Natomiast astma i POChP często się na siebie nakładają. Niestety, około 20% chorych na astmę pali tytoń, a palacze to grupa, z której rekrutuje się najwięcej chorych z POChP. Najprostsza i chyba oddająca istotę tej choroby jest definicja określająca astmę jako heterogenną chorobę układu oddechowego, charakteryzującą się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych i występowaniem takich objawów jak świszczący oddech, duszność, uczucie ściskania w klatce piersiowej, kaszel o zmiennej częstości i zmiennym nasileniu.

Jakie alergeny najczęściej mogą prowokować pojawienie się astmy?

-To roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, grzyby pleśniowe, sierść zwierząt. Wywołują one stan zapalny w układzie oddechowym – rumień, obrzęk błony śluzowej oskrzeli, powodując skurcz oskrzeli i nadmiar wydzieliny. To z kolei powoduje duszności i kaszel, bo chory jest zmuszony do odkrztuszania nadmiaru śluzu, wydzielanego przez zapalnie zmienione oskrzela. Cząsteczki pyłów, gazów, patogennych drobnoustrojów przedostających się do układu oddechowego wraz z wdychanym powietrzem, uszkadzają go, wywołują przewlekły stan zapalny. I szczególnie widać to w przypadku dzieci, także tych jeszcze nie narodzonych, bo ciąża to okres szczególnej wrażliwości na toksyny, alergeny i wszelkie patogeny. To właśnie ze względu na zanieczyszczenie środowiska mieszkańcy miast dwa razy częściej chorują na astmę.

Astma częściej występuje u osób z atopią, częściej u tych, których rodzice lub dziadkowie chorowali na astmę lub alergię. Ponadto badania pokazują, że także otyłość może zwiększać ryzyko zachorowania, gdyż nadmiar tkanki tłuszczowej to miejsce, gdzie tworzą się duże ilości zapalnych cząsteczek, podtrzymujących procesy zapalne w płucach.

Czy astmę można wyleczyć?

Wyleczyć nie, ale można na tyle zaleczyć, że będzie ona miała praktycznie bezobjawowy przebieg. Wówczas mówimy o astmie całkowicie kontrolowanej, czyli skutecznie prowadzonej. Ale aby tak mogło być, potrzebna jest świadomość chorego i jego współpraca z lekarzem. A z tym, niestety, nie jest dobrze. Ponad połowa chorych na astmę w Polsce nie wie, że na nią choruje. Wielu chorych nie przyjmuje leków zgodnie z zaleceniami, wielu niewłaściwie posługuje się inhalatorem. Wielu odstawia leki, kiedy tylko następuje lekka poprawa. A są i tacy, którzy nie potrafią rzucić palenia, a tytoń obniża skuteczność sterydów. I wówczas trzeba podawać ich więcej, by osiągnąć pożądany efekt terapeutyczny, co wiąże się z niekorzystnymi objawami ubocznymi.

Astma oskrzelowa to najczęściej występująca choroba przewlekła układu oddechowego. W Polsce choruje na nią ponad 4 miliony osób, zarówno dorośli, jak i dzieci, ale tylko ok. 2 mln pacjentów wie o swojej chorobie i jest aktywnie leczonych. Pozostali nie mają rozpoznania choroby. Ważne, aby wiedzieć jakie są objawy astmy i zgłosić się do lekarza, jak tylko zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy. Odpowiednio leczona astma pozwala prowadzić normalne, aktywne życie.

Astma to choroba zapalna, która objawia się świstami słyszalnymi przy oddychaniu, dusznością, kaszlem, uciskiem w klatce piersiowej. Przyczyny powstawania astmy to przede wszystkim mechanizmy zapalne, mechanizmy alergiczno-immunologiczne, infekcje wirusowe i bakteryjne, stres, reakcje alergiczne na kontakt z niektórymi substancjami. Niektórzy pacjenci mają predyspozycje genetyczne do rozwinięcia astmy oskrzelowej.

W Polsce jedynie 30% pacjentów ma dobrze kontrolowaną astmę oskrzelową (niezależnie od stopnia ciężkości). To znaczy, że leczenie jest ustawione optymalnie i nie mają oni objawów. Niestety aż u 70% pacjentów kontrola astmy nie jest wystarczająca lub nie ma jej wcale.

Podstawowym celem leczenia astmy jest opanowanie przyczyn choroby, czyli czynnika zapalnego, a nie objawów choroby, czyli skurczu oskrzeli. Dlatego podstawą leczenia astmy jest stosowanie leków przeciwzapalnych, a więc wziewnych kortykosteroidów. Sporadycznie pacjenci mogą korzystać z krótko działających leków rozszerzających oskrzela, a w bardziej zaawansowanej astmie stosuje się również długo działające leki rozszerzające oskrzela. Ale wtedy są one stosowane łącznie z wziewnymi glikokortykosteroidami, a nie jako monoterapia.

Właściwie kontrolowana astma nie powinna dawać żadnych objawów, a więc pacjent nie powinien mieć napadów duszności, kaszlu, świstów w klatce piersiowej, duszności nocnych. Pacjenci z dobrze kontrolowaną astmą mogą sporadycznie korzystać z leków doraźnie rozszerzających oskrzela (beta 2 mimetyków krótko działających SABA). Dopuszczalne zużycie tych leków w ciągu roku to mniej niż 3 opakowania.

Niestety wielu pacjentów przestaje stosować się do zaleceń lekarskich i zaprzestaje stosowania leków,  gdy choroba nie daje objawów, bo uważają, że leczenie nie jest już potrzebne. A przecież choroba nie daje objawów właśnie dlatego, że leki są przyjmowane regularnie.

Regularnie stosowane leki, profilaktyka antyalergenową i edukacja (szkolenia chorych) jest w stanie doprowadzić do momentu kiedy astma nie przeszkadza mam w życiu. 

Gdzie szukać pomocy?

Polskie Towarzystwo Alergologiczne objęło patronatem dwie kampanie świadomościowe skierowane do pacjentów i ich rodzin – kampanię: Astma. Leczenie doraźne stosuj rozważnie, w obszarze astmy i nadmiernego polegania pacjentów na lekach z grupy SABA oraz kampanię: Posłuchaj Swoich Płuc, skierowaną do pacjentów z astmą ciężką, niekontrolowaną. Obie kampanie stanowią wspólną inicjatywę Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP oraz firmy AstraZeneca.

Celem kampanii Astma. Leczenie doraźne stosuj rozważnie jest dotarcie do osób nadmiernie polegających na lekach doraźnych oraz uświadomienie im zwiększonego ryzyka zaostrzeń astmy, zwłaszcza jeśli używają leków doraźnych więcej niż 3 razy w tygodniu lub częściej.

Kampania Posłuchaj Swoich Płuc adresowana jest do pacjentów z astmą ciężką i ich rodzin, do których będziemy docierać z kluczowymi komunikatami dotyczącymi objawów świadczących o braku prawidłowej kontroli astmy. Zamierzamy zwiększyć świadomość na temat podstawowych problemów, z jakimi mierzą się tacy pacjenci, takich jak: wybudzenia nocne, nadużywanie sterydów w tabletkach, częste stosowanie leków doraźnych oraz hospitalizacje spowodowane atakami astmy.

Zamiarem obu kampanii jest aktywizacja pacjentów do rozmów z lekarzem na temat faktycznego stanu zdrowia oraz do porzucenia szkodliwych nawyków zdrowotnych. Przedsięwzięcie działań edukacyjnych skierowanych do pacjentów i ich rodzin w dwóch kluczowych obszarach związanych z leczeniem astmy tj. bezpiecznych granic stosowania leków doraźnych oraz prawidłowej kontroli choroby, przyczyni się do poprawy stanu leczenia astmy w Polsce oraz do osiągnięcia przez pacjentów optymalnych efektów terapeutycznych.

W ramach kampanii prowadzone są działania edukacyjne i świadomościowe w  mediach społecznościowych (Facebook, Instagram, YouTube). Powstały także dedykowane strony internetowe, na których pacjenci znajdą materiały edukacyjne oraz narzędzia zachęcające do aktywnego zaangażowania się w rozmowę z lekarzem na temat stanu zdrowia.

Kampania Posłuchaj Swoich Płuc dedykowana została strona internetowa www.posluchajswoichpluc.pl

Kampania Astma. Leczenie doraźne stosuj rozważnie dedykowana jest strona www.stosujrozwaznie.pl

Utrzymanie zdrowia płuc można osiągnąć poprzez unikanie dymu papierosowego, zanieczyszczeń powietrza lub narażenia zawodowego, ale także poprzez regularną aktywności fizyczną i rehabilitację oddechową. Ważne jest także nowoczesne leczenie, stosowanie szczepień ochronnych (w tym przeciw Covid 19) regularne wizyty kontrolne i korzystanie z ogólnodostępnych programów edukacyjnych z zakresu prawidłowego stosowania leków.