Dodatki do żywności. Czy znasz te oznaczenia?

Dodatek do żywności to każda z substancji chemicznych dodawanych do żywności w celu uzyskania określonych efektów. Dodatki, takie jak sól, przyprawy i siarczyny, były stosowane od czasów starożytnych w celu zachowania świeżości żywności oraz poprawy jej właściwości smakowych.

Podstawowym kryterium podziału dodatków do żywności jest ich pochodzenie – wyróżniamy substancje naturalne (pochodzą bezpośrednio z produktów naturalnych ), identyczne z naturalnymi (są produkowane przez człowieka jednak ich skład jest odzwierciedleniem substancji naturalnych) oraz sztuczne (wytwarzane przez człowieka, nie stanowią odwzorowania substancji występujących w naturze).

Zapobiegające zepsuciu siębufory, konserwanty, kwasy, przeciwutleniacze, stabilizatorySensorycznearomaty, barwniki, substancje nabłyszczające, substancje kwaszące, słodziki, wzmacniające smakowitośćTeksturotwórczeemulgatory, przeciwzbrylające, skrobia modyfikowana, spulchniające, stabilizatory, zagęszczacze, zwiększające masę, zwilżające, żelującePomocniczeenzymy, gazy wypierające, polepszacze mąki, pianotwórcze, przeciwpieniące, rozpuszczalniki

System kodowania dodatków do żywności został opracowany przez Wspólnotę Europejską (WE). Europejskie numery kodów dodatków do żywności poprzedzone są literą „E” (np. E223). Oznaczenia E wskazują dodatki do żywności, które są zatwierdzone do stosowania w Europie.Kraje spoza Europy używają liczb, ale nie dodają prefiksu E. Na przykład kwas octowy jest zapisany jako E260 na produktach spożywczych sprzedawanych w Europie, ale w Australii znany jest jako dodatek 260. Dodatek 103, alkanet, jest dopuszczony do stosowania w Australii i Nowej Zelandii, ale nie jest dopuszczony do stosowania w Europie, a zatem nie ma numeru E (WE, 2008).

Wszystkie kategorie dodatków do żywności mają swoje własne oznaczenie, które powinno znaleźć się na etykiecie produktów, wśród nich są:a) barwniki - E100-199b) konserwanty - E200-299c) przeciwutleniacze i regulatory kwasowości - E300-399d) substancje kształtujące strukturę ( emulgatory, środki zagęszczające, spulchniające, żelujące itp.) - E400-499e) dodatki o zróżnicowanym przeznaczeniu - E500-599f) substancje smakowo-zapachowe (aromatyzujące) - powyżej E600g) antybiotyki - E700-799h) substancje słodzące - powyżej E900i) dodatki do żywności o różnym zastosowaniu - E900-1299j) skrobie modyfikowane - E1300-1399

Barwniki (E100-E199)To zróżnicowana grupa substancji, zarówno pochodzenia naturalnego, jak i sztucznego. Do najczęściej występujących barwników w żywności możemy zaliczyć:

żółcień cholinową (E104),kwas karminowy (E120),amarant (E123),błękit brylantowy FCF (E133),czerń PN (E151),betaninę (E162).

Jak informują eksperci barwniki pochodzenia naturalnego są z reguły bezpieczne, są to na przykład: kurkumina (E100), ryboflawiana (E101), chlorofile (E140),karotenoidy (E160a), kapsantyna i kapsorubina (E160c), likopen (E160d), czerwień buraczana i betanina (E162). Z kolei, barwniki syntetyczne cechują się większą szkodliwością w odniesieniu do zdrowia człowieka. Szczególnie uważni przy ich spożyciu powinny być alergicy oraz osoby uczulone na aspirynę – nie zaleca się spożywania żywności barwionej za pomocą tartazyny (E102), żółcieni cholinowej (E104), żółcieni pomarańczowej (E110), czerwieni koszenilowej (E124), czerwieni Allura (E129), błękitu brylantowego (E133).

Dzieci również nie powinny spożywać barwników (tartazyny, żółcieni chinolinowej, żółcieni pomarańczowej, azorubiny, czerwieni koszenilowej, czerwieni Allura) – wykazano ich wpływ na nadmierne pobudzenie u dzieci, co jest szczególnie w wyniku ich spożycia w połączeniu z benzoesanem sodu (E211).

Polskie ustawodawstwo zakazuje natomiast barwienia:

Żywności nieprzetworzonejWody, soków owocowychChlebaDżemu, mioduMleka, śmietany, twaroguMięsa, ryb i ich przetworów, przetworów z jajKakao, czekoladyKawy, herbaty, cykoriiMakaronów (z wyjątkiem bezglutenowych i niskobiałkowych)

Dodatki do żywności  szczególnie szkodliwe dla organizmu:

Erytrozyna (E127):Barwnik spożywczy o wiśniowym kolorze, który na etykietach produktów spożywczych można znaleźć również pod postacią soli sodowej tetrajodofluoresceiny.  Jest jedynym barwnikiem umożliwiającym barwienie wiśni poprzez jej namaczanie jednocześnie nie barwiąc innych owoców. Oprócz tego jest stosowana do barwienia innych owoców konserwowych, koktajli, ciast w proszku, herbatników. Jej nadmierne spożycie może powodować problemy z płodnością, światłowstręt, trudności w nauce, zaburzoną pracę wątroby, tarczycy, żołądka. Nie jest zaliczana do czynników rakotwórczych.

Kwas fosforowy (E338):Stosowany jako regulator kwasowości głównie do napojów gazowanych, dodawany jest także do serów, konserw, wędlin pakowanych próżniowo. Powoduje demineralizacją kości i zębów.

Błękit pantotenowy (E131):W Polsce obecnie wycofywany z użycia w przemyśle spożywczym (najczęściej stosowany do barwienia żelek) – jego spożycie może wywoływać reakcje alergiczne objawiające się świądem, pokrzywką, nudnościami. Jego stosowanie jest zabronione w Norwegii, USA oraz Australii.

Benzoesanu sodu:Oznaczany na etykietach jako skrót E211 to dodatek stosowany w celu konserwowania żywności, dodawany jest m.in. do napojów bezalkoholowych, sosów do sałatek, majonezów. Stosowany w dużych ilościach wywołuje silne reakcje alergiczne doprowadzające nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Ponadto, bezpośredni kontakt może powodować podrażnienia skóry, oczu. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia człowieka jest jego połączenie z witaminą C (które często występuje w przypadku napojów gazowanych) – może ono doprowadzić do powstania rakotwórczego benzenu.

Glutaminian sodu (E621):Substancja naturalnie syntetyzowana przez organizm człowieka w formie aminokwasu, wykorzystywanego jako substrat do produkcji białek. Pełni również funkcje neuroprzekaźnika niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Niewiele osób wie, że glutaminian sodu występuje także w mleku kobiet, w stężeniu większym niż w mleku krowim. Ponadto, naturalnie występuje również w produktach spożywczych – nabiale, mięsie, rybach, pomidorach. Natomiast do żywności dodawany jest w celu wzmocnienia smaku i zapachu – wykorzystuje się go w przypadku wędlin, konserw, chipsach, żywności przetworzonej, kostkach rosołowych.

Doniesienia naukowe wskazują, że jego nadmiar może się kumulować w organizmie, a negatywne efekty jego działania mogą być widoczne po latach. Otyłość, nadwaga, zaburzenia w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym, nadpobudliwość u dzieci, uszkodzenie siatkówki oka czy zaburzenia hormonalne to przykłady jego niekorzystnego wpływu na zdrowie.

Aspartam (E951):Najpopularniejszy obecnie słodzik na świecie, o słodkości ponad 200 razy przewyższającej zwykły, biały cukier jest szeroko rozpowszechniony w różnych produktach spożywczych – dodawany jest do gum do żucia, drażetek odświeżających oddech, tabletek musujących, a przede wszystkim do popularnych „słodzików” zastępujących cukier przez osoby mające na celu redukcje masy ciała. Warto wiedzieć, że praktyka ta to zdrowotny paradoks – z jednej strony aspartam dostarcza mniej kalorii dzięki czemu utrata kilogramów jest łatwiejsza jednak może prowadzić do zaburzenia gospodarki glukozy w organizmie, co z kolei powoduje cukrzyce typu 2. Potwierdzone jest  negatywne działanie aspartamu na komórki organizmu człowieka – może on przyspieszać ich zaprogramowaną śmierć (apoptozę).