Kiedy skóra swędzi i piecze

Choroba może się pojawić już w pierwszych tygodniach życia albo w znacznie późniejszym wieku. Zmiany najczęściej pojawiają się na twarzy, szyi, w zgięciach łokci, kolan, ale mogą też obejmować całe ciało. U dzieci AZS zazwyczaj objawia się jako wysypka występująca początkowo na skórze twarzy, następnie rozszerzająca się także na ręce i nogi. U starszych dzieci i dorosłych czerwone, swędzące zmiany skórne początkowo mogą pojawiać się w zgięciach kolan i łokci, także na szyi, udach, nadgarstkach, kolanach, dłoniach. Zmiany mogą również obejmować skórę w okolicy oczu i brwi. W AZS często dochodzi do uszkodzeń skóry, spowodowanych drapaniem na skutek świądu, a to z kolei sprzyja wtórnym zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym.

Przyczyny wciąż nieznane

l Wciąż mało wiemy o przyczynach i mechanizmie powstawania tych zmian skórnych - mówi dermatolog dr Andrzej Szmurło. - Największe znaczenie wydają się mieć czynniki genetyczne. Stany zapalne skóry najprawdopodobniej są spowodowane zaburzeniami immunologicznymi, na skutek genetycznych wad w budowie naskórka. Brakuje w nim filagryny, to białko, będące odmianą keratyny. Jego brak prowadzi do braku osłony lipidowej w skórze, która na skutek tego staje się nadmiernie sucha, skłonna do wyprysków i podrażnień. Deficyt filagryny występuje u ok. 10 proc. osób, tak więc naprawdę jest to problem - wyjaśnia doktor.

Wiadomo, że przewlekłe AZS jest następstwem złożonych interakcji szeregu czynników, takich jak:

l uszkodzenie bariery skórnej - w zdrowej skórze warstwa rogowa (górna warstwa skóry) pełni rolę warstwy ochronnej, zapobiegającej utracie wody i substancji tłuszczowych oraz przenikaniu zewnętrznych czynników drażniących. U chorych z AZS ta zdolność jest zmniejszona, czego następstwem jest wysuszenie i łuszczenie się skóry. W rezultacie dochodzi do zwiększonego przenikania przez nią substancji drażniących, np. alergenów;

l odpowiedź immunologiczna - wyodrębniono szereg zaburzeń regulacji immunologicznej, mających wpływ na rozwój choroby. Nawet w przypadkach, kiedy nie stwierdza się żadnych objawów klinicznych, w skórze utrzymuje się stan zapalny sprzyjający kolejnemu zaostrzeniu choroby;

l czynniki środowiskowe - stwierdza się wyraźny związek pomiędzy AZS i reakcjami nadwrażliwości na alergeny zewnętrzne, takie jak pokarmy, sierść zwierząt, cząsteczki przenoszone w powietrzu, np. dym papierosowy, produkty toaletowe, perfumy, tkaniny. Wymienione czynniki nie wpływają na zdrową skórę, natomiast w skórze atopowej mogą wyzwalać uwalnianie cząsteczek zapoczątkowujących reakcje zapalną;

l predyspozycja genetyczna - stwierdza się wyraźną zależność między występowaniem AZS a czynnikami genetycznymi. U osób predysponowanych zmiany ekspresji genów mogą zmieniać odpowiedź biologiczną na określone bodźce i w konsekwencji prowadzić do rozwoju AZS.

Niełatwa walka

Leczenie wyprysku atopowego koncentruje się na utrzymaniu właściwego nawilżenia skóry i zapobieganiu w ten sposób występowania świądu i suchości. Pacjent stosuje specjalne preparaty nawilżające. W okresach zaostrzeń wskazane jest stosowanie miejscowo działających leków przeciwzapalnych, takich jak inhibitory kalcyneuryny (TCIs). Leki te stosuje się aż do momentu przywrócenia prawidłowego stanu skóry.

Stosowanie inhibitorów kalcyneuryny jest wskazane u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do terapii kortykosterydami lub też u chorych, u których stwierdza się oporność na nie.

Choroba cywilizacji

Termin "atopia" oznacza skłonność do występowania zaburzeń alergicznych. Okresy pojawiania się zmian skórnych określa się mianem zaostrzeń. W okresach, kiedy nie obserwuje się zaostrzenia, wygląd skóry jest prawidłowy.

AZS jest chorobą o dużym rozpowszechnieniu. W krajach rozwiniętych chorobę rozpoznaje się u 5-20 proc. dzieci i 2-10 proc. dorosłych. W ciągu ostatnich 30 lat częstość występowania tej choroby uległa co najmniej podwojeniu.