Kobieto, zadbaj o zdrowie

Dzięki stale doskonalonym metodom diagnostycznym, pozwalającym na wykrywanie pierwszych symptomów nieprawidłowego funkcjonowania organizmu, profilaktyka staje się coraz skuteczniejsza.

Służy jej tzw. kalendarz badań, czyli konkretne zalecenia dotyczące przeprowadzania kontroli stanu zdrowia. Stosowanie się do kalendarza pozwala wyprzedzić chorobę, a w wielu przypadkach nawet jej zapobiec.

Rola lekarza

O tym, co, jak i kiedy należy badać, powinien informować lekarz podczas rutynowej wizyty. Jeśli tego nie zrobi, warto na własną rękę zapoznać się z zalecanymi badaniami.

Są wśród nich takie, które mogą wykonywać i kobiety, i mężczyźni (tzw. pakiet badań podstawowych - badanie ogólne krwi, moczu, ekg, rtg klatki piersiowej), ale są i takie, które zalecane są jedynie kobietom lub jedynie mężczyznom (co wynika z ich anatomii i fizjologii).

Dojrzewanie, ciąża i menopauza

Kobiety, przede wszystkim z uwagi na odmienną gospodarkę hormonalną, wymagają badań szczególnych. Ma to znaczenie zwłaszcza w okresach, które są przełomowe w życiu każdej z pań. To okres dojrzewania, ciąży czy przekwitania. Właśnie wtedy w organizmie kobiety zachodzą zmiany, które wymagają konsultacji z lekarzem, i to nie tylko ginekologiem.

I tak coroczne wizyty u ginekologa powinny stać się normą dla kobiety, która rozpoczyna życie seksualne. Nie tylko dlatego, żeby lekarz dobrał odpowiednią antykoncepcję, ale aby uświadomił kobietę, jak ma reagować na zmiany pojawiające się w jej organizmie.

Trudnym okresem w życiu kobiety jest przekwitanie, które znacznie zwiększa ryzyko wielu chorób ogólnoustrojowych - zawałów, udarów, cukrzycy czy miażdżycy. Wiele kobiet lekceważy te symptomy. Tymczasem choroba może już poczynić spore spustoszenie w organizmie.

Specjalne badania

Są schorzenia, na które częściej zapadają kobiety. Do nich należą m.in. choroby piersi, narządów rodnych, osteoporoza czy schorzenia tarczycy. Profilaktyka tych chorób wymaga specjalnych badań. Przy czym zalecana częstotliwość jest inna u kobiet w wieku rozrodczym, inna w okresie menopauzy i po niej.

Oprócz samobadania piersi i badania ich podczas wizyty u internisty lub ginekologa zalecane są badania usg. i mammografia.

Narządy rodne kobiety zagrożone są nowotworami. Dlatego kobiety powinny zwracać uwagę na wszelkie nieprawidłowości: upławy, plamienia i krwawienie niezwiązane z miesiączką, wyjątkowo długie i obfite menstruacje. Mogą one bowiem wskazywać na raka szyjki czy trzonu macicy. Rak jajników jest szczególnie podstępny, bo trudny do wykrycia nawet podczas rutynowych badań ginekologicznych. W profilaktyce chorób narządów rodnych wskazane jest wykonanie usg. jamy brzusznej i miednicy.

Grupa największego ryzyka

W grupie największego ryzyka znajdują się kobiety w okresie menopauzy i w okresie pomenopauzalnym, u których spada gęstość masy kostnej z powodu mniejszej produkcji estrogenów. Kobiety w tym wieku powinny szczególnie dbać o systematyczne wykonywanie badań densytometrycznych, oceniających gęstość kości.

W tym okresie w sutkach kobiet mogą pojawiać się guzki i stwardnienia, z których większość to niegroźne torbiele lub włókniaki, ale ok. 20 proc. z nich może mieć złośliwy charakter.

Szczególnego postępowania wymagają kobiety pochodzące z rodzin obciążonych nowotworami sutka. O ile częstość raka sutka wzrasta w okresie menopauzy, o tyle w przypadkach genetycznie uwarunkowanych rak ten ujawnia się o 10-15 lat wcześniej. Stad wynika konieczność odrębnego kalendarza badań dla kobiet z tej grupy. Kobiety te od 20. roku życia, poza samobadaniem, powinny co pół roku być poddawane ocenie palpacyjnej sutków przez lekarza. Zaś pierwszą mammografię w tej grupie powinno się przeprowadzać w 30. roku życia.

Kalendarz badań kobiecych

20-30 lat
- od 16.-17. roku życia - samobadanie piersi comiesięcznie
- morfologia krwi - raz na 2 lata
- poziom cukru we krwi - raz na dwa lata
- ogólne badanie moczu - raz na dwa lata
- badanie ginekologiczne - raz na rok (chyba że istnieją inne wskazania, np. ciąża)
- cytologia - raz na dwa lata
- usg. narządów rodnych - po 20. r. ż., jednorazowo
- usg. sutków- po 20. r.ż., jednorazowo
- lipidogram - co 3-5 lat
- badanie stomatologiczne - co pół roku
- w przypadku obciążenia rodzinnego chorobami nowotworowymi - od 20. r.ż. co pół roku usg. sutków, co roku mammografia

30-40 lat
- morfologia krwi - raz na 1-2 lata
- poziom cukru we krwi - raz na 1-2 lata
- ogólne badanie moczu - raz na 1-2 lata
- badanie ginekologiczne - raz na rok
- cytologia - raz 1-2 lata
- usg. narządów rodnych - jednorazowo
- usg. sutków - raz na 3-5 lat
- lipidogram - co 3 lata
- badanie stomatologiczne - co pół roku
- mammografia - po 35. r.ż., jednorazowo
- rtg. klatki piersiowej - co 5 lat
- ekg. - co 2-3 lata

40-50 lat
- morfologia krwi - raz na rok
- poziom cukru we krwi - raz na rok
- ogólne badanie moczu - raz na rok
- badanie ginekologiczne - raz na rok
- cytologia - raz na rok
- usg. narządów rodnych - raz na dwa lata
- usg. sutków - raz na 3-5 lat
- mammografia - raz na 2 lata (lub naprzemiennie z usg.)
- badanie stomatologiczne - co pół roku
- badanie dna oka - raz na 1-2 lata
- rtg. klatki piersiowej - co 5 lat
- gastroskopia - raz na 5 lat
- ekg. - co 2-3 lata
- hormony tarczycy - jednorazowo

50 plus
- morfologia krwi - raz na rok
- poziom cukru we krwi - raz na rok
- ogólne badanie moczu - raz na rok
- hormony tarczycy - co roku
- mammografia lub usg. sutków - co 1-2 lata
- cytologia - co 1-2 lata
- badanie stomatologiczne - co pół roku
- badanie okulistyczne - raz na rok
- badanie densytometryczne - jednorazowo
- oznaczenie stężenia gonadotropin (hormonów płciowych we krwi) - co kilka lat