Kto może adoptować dziecko

Myślisz o adopcji dziecka, ale nie wiesz, czy masz na to szanse? Pomożemy ci rozwiać wątpliwości.

W Polsce adoptowane mogą być dzieci, których rodzice:

- nie żyją,

- są nieznani,

- zostali pozbawieni przez sąd władzy rodzicielskiej,

- zgodzili się przed sądem na to, żeby ich dziecko zostało przysposobione.

Aby dziecko mogło trafić do adopcji, jego sytuacja prawna musi być jasno określona. Jeśli rodzice dziecka są nieznani, sąd musi ustalić ich sytuację prawną i personalia.

W Polsce dziecko może przysposobić małżeństwo lub osoba samotna. Od tej reguły nie ma wyjątków. Osoba przysposabiająca musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Jednak w trakcie procedury adopcyjnej sprawdza się nie tylko wymogi czysto formalne dotyczące zdolności do czynności prawnych, stan zdrowia, sytuację rodzinną, majątkową i warunki mieszkaniowe. Także warunki trudniejsze do określenia, a więc kwalifikacje danej osoby: jej charakter, pobudki, którymi kieruje się chcąc adoptować dziecko, światopogląd itp. Wszystko po to, by na przykład nie adoptował dziecka ktoś, kto zamierza je po prostu posiadać, a nie być dla niego rodzicem. Dlatego osoba majętna, ale zimna emocjonalnie, która uległa modzie na adopcje panującej pośród gwiazd Hollywood, w trakcie procesu zmierzającego do adopcji zostanie z pewnością "rozszyfrowana".

Kodeks rodzinny i opiekuńczy mówi również o tym, że między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku. To stawia tamę adoptowaniu dzieci przez osoby starsze. Wprawdzie nie ma ustawowej górnej granicy wieku dla osoby starającej się o adopcję, ale przyjmuje się, że maksymalny wiek adopcyjny dla rodzica to 40 lat. Jest to wiek pozwalający wychować dziecko i nie osierocić go przedwcześnie. W sprawach spornych dotyczących kandydatów na rodziców adopcyjnych może rozstrzygnąć sąd.

Uwaga! Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że drugi małżonek nie ma zdolności do czynności prawnych.

Jeśli chcesz adoptować

Osoba myśląca o przysposobieniu dziecka powinna skontaktować się z najbliższym swojego miejsca zamieszkania ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym. Na umówionym spotkaniu w ośrodku, jego pracownik zapoznaje chętnego z procedurą, jaka wiąże się z adopcją. Na początek od kandydatów wymaga się dostarczenia całej serii zaświadczeń i dokumentów. W większości polskich ośrodków są to:

- odpis zupełny aktu małżeństwa (dotyczy osób chcących adoptować dziecko wspólnie),

- życiorys,

- zaświadczenie o niekaralności, czyli wypis z rejestru skazanych,

- zaświadczenie o braku zdrowotnych przeciwwskazań do adopcji wydane przez lekarza pierwszego kontaktu (dla obojga mał-żonków osobno),

- zaświadczenie o braku zdrowotnych przeciwwskazań do adopcji wydane przez lekarza psychiatrę (dla obojga małżonków osobno),

- zaświadczenie z rejonowego ośrodka terapii uzależnień o tym, że dana osoba się w nim nie leczyła,

- zaświadczenie o zatrudnieniu i o zarobkach (w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą wypis z rejestru i PIT za ostatni rok),

- opinia z zakładu pracy,

- rekomendacje przyjaciół i znajomych (pisane odręcznie z podaniem adresu).

Następnie przeprowadza się wywiad środowiskowy. Jeśli jest pozytywny, to znaczy małżeństwo lub osoba samotna mają odpowiednie warunki mieszkaniowe i cieszą się dobrą opinią sąsiadów, rusza tak zwany proces przygotowawczy, czyli przygotowanie pod okiem specjalistów do opieki nad dzieckiem. W trakcie tego procesu kandydaci przechodzą badania psychologiczne. Na ich podstawie psycholog ośrodka wydaje o kandydatach opinię. Jeśli jest pozytywna, po ukończeniu szkolenia i otrzymaniu kwalifikacji z ośrodka kandydaci mogą rozpocząć właściwe starania o dziecko. Mogą na tym etapie liczyć na dalszą pomoc pracowników ośrodka lub poszukiwać dziecka samodzielnie w placówkach zajmujących się opieką nad dziećmi, których rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Jeśli znajdzie się dziecko mogące być adoptowane, małżeństwo lub kandydat na rodzica adopcyjnego otrzymuje wszelkie informacje o dziecku. Po zapoznaniu się z nimi podejmuje decyzję, czy chce je adoptować. Jeśli tak, dochodzi do pierwszego kontaktu z dzieckiem na terenie placówki, w której dziecko przebywa. Podczas kontaktu obecni są pracownik ośrodka adopcyjnego i przedstawiciel placówki. Terminy następnych spotkań ustala z kandydatem opiekun prawny dziecka. Zanim adopcja zostanie orzeczona, ma miejsce tak zwany okres preadopcyjny. Przyszli rodzice opiekują się dzieckiem u siebie w domu, a pracownicy ośrodka sprawdzają podczas wizyt, czy między dzieckiem a przyszłymi rodzicami nawiązuje się więź. Jeśli tak, pozostaje przygotować wniosek o przysposobienie do sądu. Właściwy jest sąd miejsca zamieszkania dziecka (chodzi o adres ośrodka, w którym dziecko przebywa).

Wniosek oraz komplet dokumentów dotyczących rodziny przekazuje do sądu ośrodek. Sąd orzeka przysposobienie.

Uwaga! Jeśli dziecko, które ma zostać przysposobione, ukończyło 13 lat, musi wyrazić zgodę na adopcję. O wyjątkach dotyczących tego wymogu mówi szczegółowo art. 118 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Rodzic adopcyjny w sensie prawnym jest dla przysposobionego dziecka jak rodzic naturalny. Ma takie same prawa i obowiązki wynikające z macierzyństwa lub ojcostwa. Jeśli adoptujesz dziecko, zmieniony zostanie akt jego urodzenia. W miejsce, gdzie figurowały dane naturalnych rodziców, zostaną wpisane dane rodziców adopcyjnych. Dziecko według dokumentów stanie się dzieckiem nowych rodziców, przyjmie nowe nazwisko, a nawet nowe imię. Rodzice adopcyjni, w przeciwieństwie do rodzin zastępczych, nie podlegają kontroli żadnych nadzorujących instytucji i nie otrzymują z tytułu adopcji środków na utrzymanie dziecka.

Z ważnych powodów przysposobiony i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd. Rozwiązanie takie nie jest jednak dopuszczalne, jeżeli miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka.

Podstawa prawna adopcji w Polsce:

- art. 82 Ustawy o pomocy społecznej

- art. 114-126 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

- rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 30 września 2005 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (ze zmianami z 2007 r.).

Ważna jest twoja sytuacja materialna Bożena Sawicka, dyrektor Publicznego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego w Warszawie:

- Prawo mówi jedynie o tym, że osoby chcące adoptować dziecko mają dawać rękojmię do zapewnienia mu właściwych warunków. Dlatego każda sytuacja materialna kandydatów jest rozpatrywana indywidualnie. Nie ma kwoty dochodów, poniżej której kandydat jest dyskwalifikowany. Nie wszystkie dochody, np. osób mieszkających na wsi i wytwarzających własne produkty żywnościowe, da się udokumentować. Ośrodek musi się dokładnie zorientować w sytuacji materialnej kandydata, żeby mieć pewność, że będzie on w stanie utrzymać adoptowane dziecko. Jeśli ktoś straci pracę w trakcie procesu adopcyjnego, nie dyskwalifikuje się go, ale z powierzeniem dziecka, wobec braku wystarczających dochodów, trzeba w takiej sytuacji poczekać.

Choroba, nawet nowotworowa, nie musi eliminować osoby chcącej adoptować dziecko, ale musimy dociec, w czym tkwi problem. Na pewno nie ma szans kandydat w trakcie chemioterapii. Jeśli jednak przeszedł leczenie i lekarz zaświadczy, że dało ono dobre rezultaty, to pomimo że pozostaje pod kontrolą lekarską, jak to bywa w przypadkach chorób przewlekłych, ma szansę na adopcję. Adoptować mogą również osoby niepełnosprawne. Wózek czy kule nie dyskwalifikują, a wszystko zależy od stopnia niesprawności. Nie jest natomiast możliwe przysposobienie przez osoby upośledzone umysłowo czy chore psychicznie, które same mają w związku z tym trudności w funkcjonowaniu. Nie mogą liczyć na adopcję pary gejowskie lub lesbijskie, ponieważ one, według polskiego prawa, nie mogą zawrzeć formalnego związku małżeńskiego. Adoptować może osoba samotna, czyli niemająca konkubenta lub konkubiny. Nie słyszałam o przypadku, żeby dziecko chciał adoptować samotny mężczyzna. Natomiast wcale nierzadko zgłaszają się do nas samotne kobiety.

W naszym ośrodku zawsze jesteśmy nastawieni na zakwalifikowanie danej rodziny, a nie na jej zdyskwalifikowanie. Jeśli istnieje przeszkoda, nie odrzucamy kandydatów automatycznie, ale zastanawiamy się, jak pokonać trudności. Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie.