Odkurzamy polsko-niemiecką historię

Krzyżacy - fakty i mity XIII-XV wiek

W 1226 roku Konrad Mazowiecki wprowadził do Polski Krzyżaków, czyli zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie.

Na początku swojego istnienia Krzyżacy byli spokojnym zgromadzeniem szpitalników, które wyłącznie opiekowało się chorymi. Przez lata prężnie budowali zamki, miasta i drogi na ziemiach polskich i długo ich obecność była w pełni akceptowana. Wraz z zyskaniem wpływów i ekspansją na ziemiach polskich zakonnicy zaczęli poczynać sobie coraz śmielej. Nie wahali się ogniem i mieczem zdobywać nowych chrześcijan. Początkowo działania te były na rękę królowi Jagielle, który również chciał krzewić wiarę wśród pogan. Z czasem jednak przerodziły się w otwarty konflikt.

10 lipca 1410 roku pod Grunwaldem doszło do starć wojsk polsko-litewskich z Krzyżakami. Walka na grunwaldzkim polu była zacięta. Choć wojska Jagiełły zwyciężyły, to Polska odzyskała Gdańsk dopiero 50 lat po bitwie, a sam zakon istniał w Polsce jeszcze 115 lat.

Upamiętniający to wydarzenie wielki obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem" można oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Polsko-niemieckie małżeństwa X-XIX wiek

O perypetiach polsko-niemieckich miłości dowiadujemy się z kart podręczników historii. Już w X wieku polska księżniczka Wanda, córka Kraka, spektakularnie odrzuciła uczucia starającego się o jej rękę księcia niemieckiego. Z rozpaczy skoczyła do Wisły i się utopiła.

W XIX wieku inna para, książę Prus Friedrich Wilhelm Ludwig i Elżbieta Radziwiłłówna, zakochani w sobie bez pamięci, z powodów politycznych nie mogli się pobrać. On został cesarzem niemieckim Wilhelmem I i do końca życia trzymał na biurku portret pięknej polskiej księżniczki.

Zdarzały się jednak i udane małżeństwa polsko-niemieckie. Do takich niewątpliwie należał związek słynącej z działalności charytatywnej oraz budowania kościołów Jadwigi Śląskiej i Henryka Brodatego.

Mający miejsce w 1475 roku w Landshut ślub księcia Bawarii Jerzego Bogatego Wittelsbacha i Jadwigi Jagiellonki uchodzi do dziś za wzór hucznego wesela.

Rodzinna rywalizacja Habsburgowie i Jagiellonowie XIII-XV wiek

Habsburgowie panowali na obszarach Niemiec i Włoch,

w Świętym Cesarstwie Rzymskim, Czechach, Hiszpanii, Portugalii, Burgundii, na Węgrzech,

w Siedmiogrodzie, w Niderlandach, na Śląsku, a także poza Europą - w Azji i Amerykach. Jagiellonowie zaś rządzili w Polsce, na Litwie, w Czechach, na Węgrzech i byli jedną z najpotężniejszych dynastii w Europie. W czasie gdy sprawowali władzę, państwo polsko-litewskie odnosiło wielkie sukcesy.

Oba rody łączyło wiele. Podobne cechy charakterystyczne można odnaleźć wśród przedstawicielu obu rodzin. Habsburgów poznajemy po.... wysuniętej dolnej szczęce. Okazuje się jednak, że członkowie tego rodu ową cechę mogli dziedziczyć po Cymbarce Mazowieckiej, polskiej księżniczce, która wyszła za brata Wilhelma z dynastii Habsburgów. Istnieje też druga teoria dotycząca tej cechy. Może ona po prostu być wynikiem ożenków praktykowanych w tej dynastii.

Habsburgów i Jagiellonów łączyły nie tylko damsko-męskie relacje. Prym wiodły sprawy polityczne. W owych czasach nieliczni zawierali związki małżeńskie z wielkiej miłości. Habsburgowie nawet szykowali się na polski tron, ale ich plany spaliły na panewce. Tego zaszczytu dostąpiły Habsburżanki, np. Elżbieta czy Katarzyna.

XIX wiek przyniósł spolszczenie Habsburgów. Jak do tego doszło? W 1918 roku Habsburgowie żywieccy poprosili o obywatelstwo polskie i je uzyskali. Od tego czasu pałacyk w Żywcu jest wizytówką Habsburgów w Polsce.

Wit Stwosz i Mikołaj Kopernik. Problem tożsamości XVI wiek

W XV wieku wybitny niemiecki artysta Wit Stwosz tworzy ołtarz w kościele Mariackim w Krakowie. Wielu Polaków żyje w przekonaniu, że ołtarz w krakowskiej świątyni mógł stworzyć tylko Polak. Nic bardziej mylnego. Narodowym językiem artysty był niemiecki. I to właśnie język, którym posługiwał się Wit Stwosz, był powodem dla którego krakowscy Niemcy postanowili go zatrudnić. Zwyczajnie... potrafili się z nim porozumieć.

Język niemiecki nie był też obcy Mikołajowi Kopernikowi, który to w XVI wieku podczas studiów we Włoszech podpisywał się jako... Niemiec. A jak wieść niesie, ten wybitny astronom i astrolog przepowiadał przyszłość samemu mistrzowi zakonu krzyżackiego Albrechtowi Hohenzollernowi. Zapewne kreślił przyszłość po niemiecku, bo ten drugi podobno miał kłopoty ze zrozumieniem łaciny. Wieść głosi, że Kopernik wspierał wówczas także Polaków. W czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1520-21 przebywający na olsztyńskim zamku Kopernik miał ponoć własnoręcznie zredagować list do króla Zygmunta Starego, prosząc go o pomoc zbrojną przeciw Krzyżakom. List Kopernika został przejęty przez Krzyżaków i nie dotarł do adresata.

Państwa niemieckie a rozbiory Rzeczypospolitej XVIII-XIX wiek

Ród Sasów wywodził się z dzisiejszych Niemiec, dokładnie z Westfalii i Dolnej Saksonii. Pod koniec IX wieku król Karol Wielki podbił Sasów i skłonił do przejścia na wiarę chrześcijańską.

Na przełomie XII i XIII wieku Sasi wędrowali po Europie i dotarli aż do południowej części Polski. Przedstawiciele rodu Sasów zasiadali nawet na polskim tronie: August II Mocny (w latach 1697-1706 oraz 1709-1733), August III Sas (w latach 1734-1763), Fryderyk August I - książę warszawski (w latach 1807-1815).

Za panowania Sasów na ziemiach polskich przebudowano Pałac Saski w Warszawie, na którego miejscu dziś znajduje się Pomnik Nieznanego Żołnierza.

Dynastia Sasów zasłynęła także z tego, że gościła wielu cenionych artystów. Ciekawostką jest to, że Jan Sebastian Bach dla Augusta III skomponował mszę h-mol. A saskim ekonomistom zawdzięczamy przywiezienie do Polski… ziemniaków.

Po czasach saskich nadszedł czas rozbiorów Polski. Nawet w tym trudnym momencie historia nie oddzieliła Polaków od Niemców. Polacy z części ziem odzyskanych utworzyli Księstwo Warszawskie. Po kongresie wiedeńskim powstało Wielkie Księstwo Poznańskie. Namiestnikiem Wielkiego Księstwa był Polak - książę Antoni Henryk Radziwiłł, którego córka Eliza zakochała się w księciu Wilhelmie. Antoni Radziwiłł miał nawet swój pałac w Berlinie przy obecnej Wilhelmstrasse.

Zabory kojarzą się Polakom głównie pejoratywnie, bo wiążą się z zagrabieniem ziem i germanizacją. Warto jednak docenić to, że ziemie zajęte przez Prusy były dobrze rozwinięte pod względem cywilizacyjnym.

II wojna światowa Zagładapierwsza połowa XX wieku

W 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa. 1 września bez ostrzeżenia wojska niemieckie wtargnęły na ziemie Rzeczypospolitej. Tak rozpoczął się pięcioletni koszmar. Od tych okrutnych zdarzeń minęło ponad 70 lat, a mimo to właśnie przez pryzmat II wojny światowej patrzymy na naszą wspólną polsko-niemiecką historię. Trzeba chronić pamięć o tamtych wydarzeniach. Dlatego właśnie zarówno w Polsce, jak i w Niemczech powstają wyjątkowe pomniki i muzea poświęcone wydarzeniom z lat 1939-1945.

W Berlinie można zobaczyć niezwykle przejmujący pomnik ofiar Holocaustu - Pomnik Pomordowanych Żydów Europy. W Warszawie każdego roku tysiące zwiedzających oglądają zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego. W ten sposób wyrażamy pamięć o ofiarach okrutnej polityki nazistów.

Te ciemne karty nie mogą nam jednak przysłonić ponad tysiąca lat polsko-niemieckiej historii. Warto nauczyć się patrzeć w przyszłość i pozytywnie budować relacje z naszymi sąsiadami. Więcej nas bowiem z nimi łączy, niż dzieli.

Nasze projekty

Centrum Studiów Polonoznawczych Katedra na uniwersytetach w Halle-Wittenberdze i Jenie

Inside Rusia Podróż studyjna do Moskwy polskich i niemieckich dziennikarzy

Polscy ilustratorzy na festiwalu "Ilustrative" Festiwal w Berlinie

Kolekcja Filmowa FWPN Zbiór filmów upowszechniających polsko-niemiecką historię

Staż w FWPN, stypendia dziennikarskie i twórcze

Delit Przewodnik po najnowszej literaturze niemieckiej

Polacy z wyboru Wystawa o losach 26 rodów, przedstawiająca ich wkład w rozwój przemysłu, nauki i kultury w Warszawie

FWPN i Kultura Liberalna o Europie Cykl tematów dotyczących kultury europejskiej publikowanych w tygodniku "Kultura Liberalna" po polsku i niemiecku

Forum Samorządowe Inicjatywa władz województwa zachodniopomorskiego, miasta Szczecin i Uniwersytetu Szczecińskiego

Mapy Polsko-Niemieckie Interaktywne mapy z siedzibami ponad 200 najważniejszych organizacji o charakterze polsko-niemieckim

Biuletyny Niemiecki i Polski Analiza wydarzeń politycznych, gospodarczych, kulturalnych i społecznych w obu krajach