Prognoza dla serca. Niezwykle groźny, cichy zabójca

Nadciśnienie tętnicze to dolegliwość, która nie oszczędza żadnej grupy wiekowej. Atakuje podstępnie i z biegiem czasu zbiera coraz większe żniwo. Może rozwijać się niezauważenie przez wiele lat. Na początku często bez objawów, niszcząc poszczególne organy i zwiększając ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru mózgu, niewydolności serca czy zaburzeń pracy nerek. Szacuje się, że na nadciśnienie tętnicze choruje 9 milionów Polaków. Problem w tym, że dwie trzecie osób, które je ma, nie zdaje sobie z tego sprawy. W wyniku tego schorzenia oraz związanych z nim powikłań co roku umiera ponad 170 tysięcy osób.

Wysoko, coraz wyżej

Nadciśnienie tętnicze to jedna z najczęściej występujących dolegliwości układu krążenia. Choroba charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym (czyli powyżej wartości prawidłowych) ciśnieniem tętniczym krwi, zarówno skurczowym, jak i rozkurczowym. Jest to groźny stan, w którym albo serce pracuje z większym wysiłkiem, niż jest to potrzebne, bijąc zbyt mocno (wysokie ciśnienie skurczowe – górne), albo zbyt zwężone naczynia krwionośne hamują przepływ krwi do góry (wysokie ciśnienie rozkurczowe – dolne). U osób dorosłych wartości 120/80 mm Hg uznawane są za prawidłowe, z kolei ciśnienie utrzymujące się na poziomie 140/90 lub wyższe określane jest już jako nadciśnienie. Przyczyny nadciśnienia są bardzo trudne do określenia. Około 90 proc. przypadków nadciśnienia ma charakter pierwotny (samoistny). Przyczyn tego schorzenia nie da się zidentyfikować. U pozostałych osób nadciśnienie jest wtórne. Rozwija się najczęściej w wyniku przewlekłej choroby serca i nerek, a także zaburzeń hormonalnych.

Co sprzyja nadciśnieniu

Nadciśnienie tętnicze dotyka znacznie częściej osoby otyłe oraz te, które nie prowadzą zdrowego stylu życia. Brak ruchu i niezdrowa dieta (zbyt tłusta, słona, uboga w składniki odżywcze) sprawiają, że w organizmie znajduje się za mało substancji zwalczających nadmiar cholesterolu. Nagromadzenie tkanki tłuszczowej zmusza nasze serce do wytężonej pracy, co w rezultacie prowadzi do nadciśnienia tętniczego. Chorobie sprzyja również stres, nałogowe palenie tytoniu oraz nadużywanie alkoholu. Czasami nadciśnienie rozwija się także, gdy kobieta przez wiele lat zażywa pigułki antykoncepcyjne. Do tej listy należy też dodać obciążenia rodzinne, gdyż około 65 proc. osób z nadciśnieniem ma chorujących na nie przodków. Jest to niezależny od nas czynnik genetyczny w przeciwieństwie do czynników zależnych, na które mamy wpływ. Czynniki ryzyka występowania nadciśnienia są wspólne dla obu płci. Jednak kobiety są mniej podatne na tę chorobę niż mężczyźni, a to dlatego, że większość panów mniej dba o swoje zdrowie.

TO MOŻE BYĆ NADCIŚNIENIE

Boli cię głowa, szumi w uszach, a serce bije jak oszalałe? Skontroluj swoje ciśnienie, bo takie objawy mogą świadczyć, że masz je podwyższone.

Nadciśnienie tętnicze nie boli. Jednak gdy naczynia krwionośne zarosną blaszką miażdżycową, krew nie jest w stanie przez nie swobodnie przepływać. Pojawiają się wtedy bóle i zawroty głowy, szumy w uszach, a niekiedy rozdrażnienie lub kłopoty ze snem. Niektórzy odczuwają kołatanie serca i bóle w jego okolicach, mają zaczerwienioną twarz, szyję (szczególnie podczas wzburzenia czy też silnego wysiłku). Niestety, wszystkie te objawy nie są charakterystyczne wyłącznie dla tego schorzenia. Często mylone są one z przemęczeniem, chwilową niedyspozycją, przeciążeniem pracą. Tymczasem mogą zwiastować nadciśnienie krwi. Warto lepiej poznać te symptomy, by w porę zareagować. Nawet przy nieznacznie podwyższonym ciśnieniu, ale utrzymującym się przez kilka lat naczynia krwionośne ulegają nieodwracalnemu uszkodzeniu.

Tych objawów nie lekceważ:

• Częste bóle głowy – występują głównie wtedy, gdy ciśnienie rośnie skokowo lub jego wartość jest bardzo wysoka. Ból zwykle dokucza rano (wtedy ciśnienie jest najwyższe), w okolicach potylicy.
• Zawroty głowy – występują zazwyczaj w początkowej fazie nadciśnienia. Tracimy równowagę, odczuwamy uczucie kołysania, unoszenia czy wirowania. Zawrotom mogą towarzyszyć inne dolegliwości, jak na przykładnudności czy ból głowy.
• Szumy uszne – nienaturalnie podwyższone ciśnienie krwi jest również przyczyną wyraźnie odczuwanego pulsowania. Oprócz szumów często pojawia się też ból umiejscowiony z tyłu głowy. Dolegliwości nasilają się po wysiłku fizycznym.
• Bezsenność – zbyt wysokie ciśnienie w nocy może objawiać się między innymi trudnościami w zasypianiu lub utrzymaniu snu, zbyt wczesnym budzeniem się czy snem złej jakości.
• Duszności – jeśli poczucie braku powietrza i trudności w oddychaniu występują często, mogą wskazywać na choroby układu oddechowego lub układu krążenia.
• Zmęczenie – senność, znudzenie, ospałość mogą być objawem rozwijającej się choroby nadciśnieniowej.
• Wybuchowość – stałe napięcie i drażliwość to niezbyt charakterystyczne objawy nadciśnienia, ale bardzo często przyczyną zwiększonej nerwowości są schorzenia kardiologiczne.
• Kołatanie serca – występuje nawet u ludzi zdrowych w momencie silnych emocji, po wypiciu zbyt mocnej kawy czy po wysiłku fizycznym. Jeśli jednak powtarza się ono często i bez wyraźnej przyczyny, może mieć to związek ze schorzeniami układu krążenia.
• Potliwość – przyczyną może być stres, ale także poważne choroby, takie jak nadciśnienie.

Uwaga! By nie dać się zaskoczyć tej podstępnej chorobie, warto przynajmniej kilka razy w roku skontrolować swoje ciśnienie. Pomoże to zapobiec groźnym skutkom tej bezbolesnej choroby.

ZAGROŻONE NIE TYLKO SERCE

Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszą chorobą układu krążenia. Większość chorych nawet nie podejrzewa, że cierpi na to schorzenie. Choroba nie boli, nie sprawia problemów i nie utrudnia codziennego funkcjonowania. Często jest więc bagatelizowana. Tymczasem gdy ciśnienie w tętnicach jest przez dłuższy czas nadmiernie wysokie, powoduje uszkodzenie wielu narządów

Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do uszkodzenia serca, mózgu, nerek czy oczu. Jednak główną
konsekwencją nieleczonego nadciśnienia tętniczego jest przyspieszony rozwój miażdżycy – pod wpływem wyrzucanej z serca z większą siłą krwi tętnice twardnieją i tracą elastyczność, co powoduje, że w ich ściankach łatwiej odkładają się złogi cholesterolu (blaszki miażdżycowe). Przekłada się to na zmniejszenie dopływu krwi do wszystkich ważnych narządów i do tkanek (komórek) całego ciała. Przy notorycznym nadciśnieniu zwiększa się ryzyko chorób serca: zawał (wzrost nawet trzykrotny), choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, migotanie przedsionków, co grozi udarem mózgu na tle krwotoku śródczaszkowego lub niedokrwienia.

Udar mózgu

To jedno z najczęstszych zagrożeń u osób, które nie leczą powikłań krążeniowych. Dochodzi do niego: – w wyniku zwiększonego nacisku na ścianki naczyń krwionośnych w mózgu osłabione naczynka mogą pękać, – wskutek zmniejszenia dopływu krwi do mózgu (zmniejszenie światła naczyń krwionośnych) dochodzi do jego
niedotlenienia. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z udarem krwotocznym, w drugim z udarem niedokrwiennym. Udar najbardziej zagraża: osobom z nadciśnieniem, w starszym wieku, mężczyznom (przechodzą udar półtora razy częściej niż kobiety), osobom cierpiącym na zaburzenia rytmu pracy serca, cukrzycę, osobom otyłym, palącym papierosy, nadużywającym alkoholu i mającym zbyt wysoki poziom cholesterolu.

Niewydolność nerek

Nerki, obok serca, mózgu i siatkówki są najbardziej podatne na mikrouszkodzenia powodowane utrudnionym przepływem krwi bądź też osłabieniem ścianek naczyń krwionośnych. Długotrwałe i nieleczone nadciśnienie bardzo często prowadzi do częściowej, a w skrajnych przypadkach nawet do całkowitej niewydolności nerek.

Wzrok

Jednymi z narządów, na które zbyt wysokie ciśnienie ma wyjątkowo zły wpływ, są oczy. Zakrzepy, które tworzą się w naczyniach zaopatrujących gałki oczne w krew, blokują jej dopływ i dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Nadciśnienie jest też głównym czynnikiem ryzyka zwyrodnienia plamki żółtej, związanego z wiekiem. Inną groźną chorobą oczu, której sprzyja zbyt wysokie ciśnienie, jest jaskra.

Zaburzenia erekcji

Nadciśnienie (ale też Nadciśnienie (ale też miażdżyca, otyłość, papierosy) sieje spustoszenie we wszystkich naczyniach organizmu, także tych decydujących o erekcji. Aby doszło do pełnego wzwodu, do penisa musi napłynąć 20 razy więcej krwi, niż gdy jest on w stanie spoczynku. Jeśli tętnice doprowadzające krew do prącia są zwężone, to mimo podniecenia ciała jamiste nie wypełnią się dostateczną ilością krwi: wzwód się nie pojawi lub będzie niepełny. Problemy z seksem mogą być więc pierwszym dzwonkiem alarmowym, sygnalizującym, że mamy nadciśnienie.

ZANIM SIĘGNIESZ PO LEKI

Masz nadciśnienie? Zmień styl życia. Zadbaj o aktywność fizyczną, wprowadź odpowiednią dietę i rzuć palenie.

Aby zmniejszyć nadciśnienie, zacznij więcej się ruszać. Ale uwaga! Jeśli w tygodniu masz mało ruchu, to nie próbuj nadrobić tego w weekend. Jego nadmiar może być bardzo niekorzystny dla nadciśnieniowców.

Lepiej codziennie spacerować pół godziny, niż w sobotę grać przez 2–3 godziny w koszykówkę czy cały dzień jeździć na rowerze.

Skuteczne leki

Jeśli to nie pomoże, musisz sięgnąć po leki obniżające ciśnienie tętnicze. Najczęściej stosowane są inhibitory, beta-blokery, alfa-blokery oraz leki moczopędne. Leki należy przyjmować ciągle, nawet jeśli wartości pomiaru są prawidłowe, gdyż ich zadaniem jest nie dopuszczać do gwałtownych skoków ciśnienia.

DIETA NADCIŚNIENIOWCA

Nadciśnieniowiec powinien unikać:

• soli – odpadają więc słone przekąski typu orzeszki, chipsy, paluszki,
• tłuszczy zwierzęcych (boczku, słoniny, smalcu,m tłustych wędlin i mięsa),
• fast foodów,
• kawy, mocnej, czarnej herbaty i alkoholu,
• żółtych serów, pełnotłustego i skondensowanego mleka oraz tłustych twarogów,
• ciast, ciastek, batonów i innych słodyczy.

Dieta nadciśnieniowca musi być bogata w produkty zawierające potas, magnez, wapń oraz kwasy omega 3. Na talerzu powinny więc dominować warzywa i owoce, ryby morskie, chude mięso, pełnoziarniste produkty zbożowe, tłuszcze roślinne. Postaraj się też dużo pić, zwłaszcza wody niegazowanej.

WALCZ Z POMOCĄ SPECJALISTÓW

Serce to najdoskonalsza maszyna na świecie. Bije 100 tysięcy razy na dobę i w tym czasie przepompowuje 7 tysięcy litrów krwi. Ale to cacko niestety czasem się psuje.

Choroby serca są bardzo niebezpieczne – stwarzają zagrożenie nie tylko dla naszego zdrowia, ale również życia. Miażdżyca, choroba wieńcowa, niewydolność krążenia czy zawał – to najczęstsze schorzenia serca i układu krążenia. Wśród nowoczesnych metod leczenia chorób serca wymienić warto: leczenie farmakologiczne, balonikowanie (angioplastykę), laser, by-passy i stenty.

Leczenie farmakologiczne

Do podstawowych leków stosowanych przy niewydolności serca stosuje się:

• Inhibitory – są przydatne w leczeniu nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca i zawału serca.
• Kwas acetylosalicylowy – zmniejsza krzepliwość krwi i jest stosowany u chorych z takimi chorobami serca lub układu krążenia, w których tworzą się zakrzepy (np. zawał serca lub udar mózgu).
• Beta-blokery – zwalniają akcję serca i są powszechnie stosowane w leczeniu choroby wieńcowej.
• Diuretyki – pobudzają nerki do wydalania soli i wody, a więc do zwiększonej produkcji moczu. Są stosowane w nadciśnieniu i niewydolności serca.
• Digoksyna – wzmaga siłę i zwalnia rytm skurczów serca. Stosuje się ją w niewydolności serca i migotaniu przedsionków.
• Statyny – zmniejszają produkcję cholesterolu w wątrobie, a przez to obniżają stężenie cholesterolu we krwi.
• Leki rozszerzające naczynia – odciążają serce poprzez rozszerzenie naczyń. Działają na podobnej zasadzie jak stosowana do przerywania bólu zamostkowego nitrogliceryna, ale dłużej.

Balonikowanie (angioplastyka)

Zabieg polega na poszerzaniu zwężonych tętnic serca i udrożnianiu tych, które są zamknięte. Przez tętnicę udową wprowadza się specjalny cewnik, by przez aortę przedostać się do właściwej tętnicy wieńcowej i poszerzyć ją za pomocą balonika (pompuje się do niego płyn pod ciśnieniem dochodzącym nawet do 24
atmosfer!). Obecnie (eksperymentalnie) zamiast balonika stosuje się wiązkę promieni lasera, która precyzyjnie wypala blaszki miażdżycowe – jest to ablacja laserowa.

Stenty

Stent to niewielka sprężynka, wykonana najczęściej ze stali lub stopu chromowo-kobaltowego, która umieszczana jest wewnątrz naczynia krwionośnego w celu przywrócenia jego drożności. Elastyczność zapewnia specjalna konstrukcja z falistymi połączeniami zygzakowatych drucików, stanowiących właściwe rusztowanie. Stent jest wprowadzony do wnętrza naczynia krwionośnego za pomocą cewnika balonikowego, co powoduje rozszerzenie naczynia. Poprzez takie działanie umożliwia przywrócenie, dotychczas upośledzonej, drożności naczynia.

By-passy, czyli pomostowanie aortalnowieńcowe

Jest to poważna operacja, polegająca na wytworzeniu obwodnic z żył pobranych zwykle z podudzia chorego, które zapewnią odpowiedni przepływ krwi do serca. Tradycyjne by-passy wymagają przecięcia mostka, zatrzymania pracy serca i wszczepienia pobranej żyły nad i pod niedrożnym miejscem w tętnicy wieńcowej

• (pomostowanie). Płynąca przez nią krew omija dotychczasowe zwężenie. Niekiedy można wykonać operację bez zatrzymania akcji serca i krążenia pozaustrojowego. Czasem stosuje się też mało inwazyjną technikę z niewielkimi cięciami między żebrami. Wówczas kardiochirurg dodatkowo posługuje się wideo torakoskopem (urządzenie z kamerą wideo). Przypomina on laparoskop, którego używa się przy zabiegach np. w obrębie brzucha. Podczas operacji można wszyć od jednego do kilku by-passów, potem chory wymaga kilkutygodniowej rehabilitacji.

Laseroterapia serca

To metoda stosowana w leczeniu zaawansowanej choroby niedokrwiennej serca u osób, u których nie ma możliwości wykonania by-passów lub angioplastyki wieńcowej. Polega na wytworzeniu za pomocą lasera medycznego od 12 do 60 kanałów (liczba zależy od stopnia zaawansowania choroby) o średnicy 1 mm w
mięśniu sercowym, wzdłuż tętnicy objętej zaawansowanym procesem miażdżycowym. Celem zabiegu jest poprawa ukrwienia mięśnia sercowego i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Jest to duża, skomplikowana operacja obarczona ryzykiem powikłań i zgonu w czasie jej trwania.

JAK NAMIERZYĆ WROGA

Nieleczone nadciśnienie może być przyczyną wielu poważnych schorzeń. Objawy tej choroby są trudne do wykrycia, dlatego ważne są badania.

Podstawowym badaniem jest pomiar (regularny, co najmniej przez miesiąc) ciśnienia tętniczego krwi. Lekarz może też sprawdzić jego wartości za pomocą holtera ciśnieniowego (całodobowy automatyczny pomiar ciśnienia), który pozwala uniknąć błędów w pomiarach wykonywanych samemu oraz tzw. zespołu białego fartucha (chwilowy wzrost ciśnienia podczas badania lekarskiego). Następnie należy wykonać badania podstawowe, do których należą:

morfologia krwi, stężenie w surowicy krwi: sodu, potasu, glukozy na czczo, kreatyniny, kwasu moczowego, cholesterolu całkowitego i jego frakcji (LDL, HDL) oraz triglicerydów,

badanie ogólne moczu. Istotne jest również wykonanie badania echokardiograficznego (echo serca, USG serca) i USG tętnic szyjnych. Dodatkowo monitoruje się wydolność nerek (nadciśnienie może prowadzić do ich uszkodzenia) oraz przeprowadza się rutynowe badanie dna oczu.

Jak zmierzyć ciśnienie?

Ciśnienie krwi można zmierzyć samodzielnie. Do badania wykorzystujemy najczęściej uciskowy mankiet gumowy. Najdokładniejsze wyniki osiągniemy przy użyciu manometrów rtęciowych. Jednak na rynku dostępne są również elektroniczne aparaty do mierzenia ciśnienia, które co prawda nie są aż tak bardzo dokładne, ale pozwalają określić, czy ciśnienie jest w normie, a przy tym są niezwykle proste w obsłudze.

MIERZĄC CIŚNIENIE, TRZEBA PRZESTRZEGAĆ KILKU ZASAD

• Ciśnienie należy mierzyć dwa razy dziennie, najlepiej rano i wieczorem. Ważne, aby codziennie wykonywać to mniej więcej o tej samej porze, wtedy wyniki będą porównywalne.
• Pół godziny przed pomiarem nie wolno palić, pić herbaty, kawy ani alkoholu.
• Trzeba odczekać około 60 minut po zjedzeniu obfitego posiłku. Pełny pęcherz zwiększa ciśnienie, dlatego ciśnienie lepiej mierzyć po oddaniu moczu.
• Pomiar trzeba wykonać na siedząco, w pozycji rozluźnionej, po 5-minutowym odpoczynku.
• Rękę, na której dokonuje się pomiaru, należy stabilnie oprzeć na stole. Powinna być rozluźniona, a ubranie nie może uciskać przedramienia.
• W trakcie pomiaru nie należy się ruszać ani rozmawiać.
• Mankiet aparatu trzeba założyć na ramię na wysokość 2–3 cm od zgięcia łokciowego, powinien się znajdować na wysokości serca.
• Podczas pomiaru należy ustawić dłoń wewnętrzną stroną ku górze.
• Między kolejnymi pomiarami warto odczekać co najmniej minutę, aby pozwolić odpocząć naczyniom krwionośnym.

UWAŻAJ, CO PIJESZ

Osoby, które mają nadciśnienie tętnicze krwi, muszą uważać na to, co piją. Dlaczego? Niektóre soki owocowe, np. grejpfrutowy, wchodzą w niebezpieczne związki z lekami na nadciśnienie – beta-blokerami. Japońscy uczeni podejrzewają, że podobne działanie ma zielona herbata. Kilka filiżanek dziennie tego zielonego naparu może istotnie zaburzać wchłanianie nadololu. Środek ten należy do leków przeciwarytmicznych blokujących receptory betaadrenergiczne. Działa podobnie jak propranolol, czyli zmniejsza impulsy nerwowe w mięśniu sercowym oraz naczyniach krwionośnych, powodując zmniejszenie częstości skurczów. Jeśli na stałe bierzemy jakieś
leki, najbezpieczniej jest popijać je wodą

PARTNEREM AKCJI JEST: