Rolnictwo w zgodzie z ekologią

Popyt rośnie
Rolnictwo ekologiczne staje się trendem światowym. Ubiegły rok przyniósł w Polsce bardzo duży wzrost popytu na produkty eko. Szacuje się nawet ponad 20-proc. skok ich sprzedaży i przekroczenie kwoty 1,2 mld zł! Rynek produktów ekologicznych rozwija się więc dynamicznie, ale jednocześnie kurczy się podaż surowców ze strony polskich producentów. Jeśli ta sytuacja utrzyma się dłużej, większość kupowanych u nas produktów ekologicznych będzie pochodziła z zagranicy. Lata temu liczba ekogospodarstw rosła wraz z przekonaniem, że uprawy ekologiczne są bardziej opłacalne od tradycyjnych. Potwierdzał to popyt na produkty ekologiczne, rosnący dawniej nawet w tempie kilkudziesięciu procent rocznie. Poza tym na ekobiznes w rolnictwie i przetwórstwie można było pozyskać środki z UE. Duża liczba producentów ekologicznych spowodowała jednak, że musieli konkurować między sobą, a zarabianie na tej działalności stało się trudniejsze.
Powierzchnia maleje
Udział rynku żywności ekologicznej w rynku spożywczym to zaledwie 0,3 proc. Dla porównania w Danii udział ten wynosi ok. 8,5 proc., w Szwajcarii – 8 proc., a w Austrii – 6,5 proc. Choć w Polsce popyt na ekożywność rośnie, produkcją ekologiczną interesuje się coraz mniej przedsiębiorców i rolników. Jak wynika z danych Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, w ciągu 2018 i 2019 r. rynek ten zmalał o prawie 3 tys. podmiotów. Szacuje się, że dzisiaj w kraju działa tylko nieco ponad 19 tys. producentów rolnych, podczas gdy w (rekordowym) roku 2013 było ich ponad 26,5 tys. Jest to skutek rezygnacji rolników z ekologicznych metod produkcji. Pociągnęło to za sobą skurczenie się powierzchni upraw ekologicznych, która aktualnie wynosi 484 tys. ha.

Na podium
Najwięcej gospodarstw ekologicznych mamy w województwach: warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim i podlaskim. Średnia wielkość ekogospodarstw na tym obszarze to ok. 26 ha, ale aż 25 procent wszystkich gospodarstw ekologicznych stanowią gospodarstwa niewielkie, o powierzchni 5-10 ha.

Praktyki przyjazne środowisku
Rolnictwo ekologiczne to taki system gospodarowania, w którym produkcja roślin i hodowla zwierząt są zrównoważone. Ekoprodukcja stosuje praktyki gospodarowania przyjazne środowisku, wykorzystuje naturalne procesy biologiczne, wspomaga wysoki stopień różnorodności biologicznej, a jeśli zajmuje się hodowlą zwierząt, to zapewnia ich właściwy dobrostan. Rolnictwo ekologiczne rozwija się z jednej strony po to, by pozytywnie kształtować środowisko naturalne, z drugiej jednak strony jest rynkową odpowiedzią na zapotrzebowanie konsumentów, którzy wolą kupować właśnie produkty naturalne, nawet płacąc za nie więcej. By gospodarstwo uchodziło za ekologiczne, musi posiadać odpowiednie certyfikaty.
Konieczne formalności
Do jednostki certyfikującej przesyła się:
* wniosek o certyfikację ekologicznego gospodarstwa rolniczego wraz z wymaganymi załącznikami,
* wypełniony formularz „Zgłoszenie podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego”.
Podjęcie działalności w rolnictwie ekologicznym należy zgłosić do jednego z podmiotów nazywanych „jednostkami certyfikującymi”. Do zgłoszenia służy formularz opracowany przez Głównego Inspektora JHARS (Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych), dostępny na stronie internetowej administrowanej przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Formularz zgłoszenia przeznaczony jest dla producentów podejmujących działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego i przekazujących zgodę na objęcie ich działań systemem kontroli. Służy on również do zgłaszania zmian informacji podanych we wcześniejszym zgłoszeniu. Formularz znajdziemy na stronie www.ijhar-s.gov.pl (zakładka „Rolnictwo ekologiczne”, a następnie „zgłoszenie działalności” – odpowiednie pliki do wydruku znajdują się na dole strony).

Jednostki Certyfikujące
Decyzję w sprawie przyznania certyfikatu podejmuje tzw. jednostka certyfikująca. W Polsce działa 12 Jednostek Certyfikujących w Rolnictwie Ekologicznym. Listę podmiotów znajdziemy na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod adresem: www.gov.pl/web/rolnictwo/jednostki-certyfikujace. Jednostki są upoważnione do:
* wydawania certyfikatów zgodności w rolnictwie ekologicznym,
* cofania certyfikatów zgodności w rolnictwie ekologicznym,
* przeprowadzania kontroli.
Po zgłoszeniu działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego rolnik niezwłocznie obejmowany jest nadzorem. We wniosku opisuje się m. in. obszary prowadzonej działalności oraz wskazuje działania podejmowane w celu zapewnienia zgodności z zasadami produkcji ekologicznej. Przepisy zobowiązują producentów ekologicznych do dokumentowania poszczególnych czynności. Wzory rejestrów zamieszczają na swoich stronach jednostki certyfikujące.
Logo rolnictwa ekologicznego
Kupując produkty oznaczone zielonym listkiem, czyli europejskim logo żywności ekologicznej masz pewność co do pochodzenia i jakości kupowanej przez siebie żywności i napojów. Obecność tego symbolu na produkcie oznacza zgodność tego wyrobu z rozporządzeniem UE w sprawie rolnictwa ekologicznego.

Ekologia pod kontrolą
W Polsce system kontroli w rolnictwie ekologicznym stanowią:
* Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi – jako organ upoważniający jednostki certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów,

* Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – sprawuje nadzór nad jednostkami certyfikującymi i nad produkcją ekologiczną,

* Inspekcja Handlowa – współpracuje z IJHAR-S przy sprawowaniu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi i produkcją ekologiczną,

* Inspekcja Weterynaryjna – współpracuje z IJHAR-S przy sprawowaniu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi i produkcją ekologiczną,

* Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa – współpracuje z IJHAR-S przy sprawowaniu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi i produkcją ekologiczną
* Upoważnione jednostki certyfikujące UE