Super Fokus: Niszczycielska siła wiatru

Nieprzewidywalny

Wiatr to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza atmosferycznego, który jest efektem nierównego rozkładu ciśnienia atmosferycznego nad powierzchnią ziemi i różnic w ukształtowaniu terenu. Wiatr ma funkcję w atmosferze: przenosi parę wodną, ciepło i zanieczyszczenia. Poza tym odpowiada za falowanie wody i powstawanie prądów morskich. Problem zaczyna się, kiedy ze zwykłego wiatru zmienia się w szalejącą wichurę. To prawdziwa zmora meteorologów, bo mimo rozwoju techniki, nowoczesnego sprzętu, satelitów, całej sieci stacji meteorologicznych nie są w stanie odpowiednio wcześnie przewidzieć, gdzie uderzy wiatr - niszczyciel. To niemożliwe, bo wystarczy zbieg kilku czynników i spokojny wiatr zmienia się w siejącą zniszczenie wichurę, która w mgnieniu oka osiąga prędkość nawet ponad 90 km/h. Nietrudno wyobrazić sobie skutki zderzenia z taką siłą. Gigantyczne trąby powietrzne, huragany i burze tropikalne właściwie regularnie występują w Ameryce i Japonii.

To ofiary, które przeobrażony żywioł za każdym razem pochłania, sprawiły, że od przeszło 10 lat instytuty meteorologiczne na wszelki wypadek wydają specjalne komunikaty od razu, kiedy tylko układ wiatrów stwarza jakiekolwiek ryzyko.

Wiatr wiatrowi nierówny

A ryzyko jest ściśle powiązane z częścią globu. Na świecie swoje nazwy ma około 2000 wiatrów lokalnych (wyróżniamy m.in. wiatry stałe i lokalne-zmienne). W Europie i obszarze śródziemnomorskim to np. adriatycka bora, czyli zimny i silny wiatr napływający z górskich przełęczy między Alpami a Górami Dynarskimi; halny, czyli ciepły i suchy wiatr wiejący w polskich górach; czy sno - zimny wiatr fiordów skandynawskich, który może nawet wywołać małe trąby powietrzne.

W Azji wiatry są znacznie silniejsze, trwają nawet kilka dni, przez co mają bardziej widoczne skutki i silniej oddziałują na samopoczucie, np. afganiec zimą powoduje odmrożenia, bajszak - trudności w oddychaniu, upalny i suchy loo może wywoływać suszę. W Australii i Oceanii niektórym wiatrom towarzyszą ulewy (np. kona-storm na Hawajach), inne przenoszą pustynne piaski (brick fielder), przez co niszczą plony. Bull's eye squall - biały szkwał w południowej Afryce - może występować wspólnie z tornado i ulewami; wraz z bardzo suchym harmattanem mogą przylecieć chmury szarańczy, a samum wywołuje burze piaskowe.

Chinook, który wieje w Górach Skalistych w USA może podwyższyć temperaturę o ponad 30 stopni. Cordonzo u wybrzeży Meksyku ma charakter cyklonu tropikalnego. Z kolei w Ameryce Południowej groźny jest pampero - bardzo silny szkwał w Argentynie i Urugwaju. Pojawia się wraz z burzami, ulewami i może obniżyć temperaturę o 30 stopni w ciągu doby. Vente loku, czyli szalony wiatr w Rio de Janeiro, u ludzi powoduje pobudzenie i podrażnienie.

Wykorzystać energię

Wiatr mierzony jest dwoma parametrami: kierunkiem i prędkością. Kierunek ustala się za pomocą tzw. róży wiatrów. Siła określana jest w skali Beauforta (12 stopni), a prędkość podaje się w m/s, km/h i węzłach (mile morskie na godzinę). Najczęściej wiatr wieje przy powierzchni ziemi z prędkością kilku m/s, w czasie sztormu wzrasta do 60-100 m/s.

Silną i nieprzewidywalną energię wiatru ludzie próbują spożytkować od wieków. Z sukcesem udało się to przy napędzaniu statków żaglowych. Potężną moc żywiołu coraz częściej wykorzystuje też gospodarka za pomocą turbin wiatrowych - również w Polsce widać coraz więcej wiatraków, powstają elektrownie wiatrowe.

Wiatr błyskawica

215 km/h - z taką prędkością wiał huragan Lothar 26 grudnia 1999 roku w Niemczech na górze Feldberg. Pomiar nie zmieścił się w 12-stopniowej skali Beauforta.

Te najgroźniejsze

* Sztorm - występuje nad morzami i oceanami. Silny (nie mniej niż 8 stopni w skali Beauforta), porywisty długotrwały wiatr, któremu towarzyszy gwałtowne falowanie wody. Straty wywołane przez sztorm jedynie w 2007 roku na odcinku od Dźwirzyna (koło Kołobrzegu) po Łebę wyniosły ponad 18 mln zł.

* Huragan - siła wiatru ma nie mniej niż 12 stopni w skali Beauforta. Powstaje nad wodami, których temperatura ma powyżej 26 stopni C. Huragany najczęściej występują nad wodami Oceanu Atlantyckiego, a najbardziej zagrożone są południowe tereny USA i wybrzeża Afryki. Huragany atlantyckie coraz częściej docierają do Europy.

* Szkwał - to nagła zmiana prędkości wiatru o przynajmniej 8 m/s z co najmniej 10 m/s. Osiąga prędkość do 9 w skali Beauforta i towarzyszą mu śnieg lub deszcz.

* Tornado - trąba powietrzna, czyli gwałtownie wirująca masa powietrza, która ma kontakt z powierzchnią ziemi i podstawą chmury. Wiatr wieje z prędkością 180 km/h, ale są i takie, które miały ponad 480 km/h i przemierzyły nawet 100 km (przeważnie jest to kilka kilometrów). Najwięcej tornad występuje w USA.

ZAPISZ SIĘ: Codziennie wiadomości Super Expressu na e-mail