W Polsce działają dwa różne systemy orzekania o niepełnosprawności funkcjonujące na podstawie odrębnych aktów prawnych i realizowane przez odrębne instytucje: orzecznictwo dla celów pozarentowych, orzecznictwo dla celów rentowych. Ważne są także wydane wcześniej orzeczenia komisji lekarskich ds. inwalidztwa i zatrudnienia o zaliczeniu do I, II i III grupy inwalidzkiej.
Konieczny wniosek
Podstawą uzyskania orzeczenia w zespole ds. niepełnosprawności jest wniosek (formularze dostępne są w siedzibach samych zespołów oraz ośrodkach pomocy społecznej oraz w Internecie). We wniosku powinny się znaleźć twoje dane osobowe - imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania i numer dowodu osobistego. Wniosek możesz złożyć osobiście lub przez przedstawiciela ustawowego albo może to zrobić ośrodek pomocy społecznej.
Jakie dokumenty
Potrzebne będą dokumenty, które pomogą w ocenie twego stanu zdrowia: zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wydane nie wcześniej, niż na 30 dni przed dniem złożenia wniosku, karty leczenia szpitalnego, zaświadczenia i wyniki badań lekarskich, prześwietlenia i klisze rentgenowskie, opinie psychologiczne itp. (mogą to być kserokopie, ale oryginały trzeba będzie przedstawić do wglądu składu orzekającego w trakcie posiedzenia) - do wniosku należy dołączyć wszelką posiadaną dokumentację mogącą mieć wpływ na wydanie orzeczenia.
Musisz się stawić
Na posiedzeniu zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności musisz się stawić osobiście (inaczej wniosek nie będzie rozpatrywany), chyba że uniemożliwią ci to zdarzenia losowe czy długotrwała i nierokująca poprawy choroba.
Orzeczenia wydaje co najmniej dwuosobowe kolegium pod przewodnictwem lekarza specjalisty w dziedzinie, której dotyczy schorzenie osoby wnioskującej oraz
- w zależności od celu złożenia wniosku - doradca zawodowy, pracownik socjalny, psycholog lub pedagog.
Trzy stopnie niepełnosprawności
Powiatowe i miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności wydają orzeczenia o:
lniepełnosprawności;
lstopniu niepełnosprawności;
lwskazaniach do ulg i uprawnień dla osób, które już posiadają ważne orzeczenie o inwalidztwie lub niezdolności do pracy - np. legitymacja osoby niepełnosprawnej czy karta parkingowa dla osoby niepełnosprawnej.
W przypadku osób do 16. roku życia orzeczenie dotyczy jedynie faktu istnienia (bądź nieistnienia) niepełnosprawności. U osób, które ukończyły 16. rok życia, określa się stopień niepełnosprawności - lekki, umiarkowany bądź znaczny.
Znaczny stopień niepełnosprawności: naruszona sprawność organizmu; niezdolność do pracy lub zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej; potrzeba stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności możliwe jest wówczas, gdy występują jednocześnie ograniczenia w wykonywaniu zatrudnienia i konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy.
Umiarkowany stopień niepełnosprawności: naruszona sprawność organizmu; niezdolność do pracy lub zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej; potrzeba czasowej lub częściowej pomocy innych osób w pełnieniu ról społecznych.
Lekki stopień niepełnosprawności:
lnaruszona sprawność organizmu powodująca w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną;
lograniczenie zdolności do pełnienia ról społecznych dające się kompensować za pomocą przedmiotów ortopedycznych czy innych środków pomocniczych lub technicznych.
Zobacz też: Warszawa: domy kultury zapraszają seniorów
Jakie terminy
Twój wniosek powinien być rozpatrzony przez zespół orzekania ds. niepełnosprawności w ciągu miesiąca (w skomplikowanych przypadkach - dwóch miesięcy), a zawiadomienie o terminie posiedzenia otrzymasz na dwa tygodnie przed samym posiedzeniem. Orzeczenie zostanie ci doręczone najpóźniej w 14 dni po posiedzeniu.
Do czego służy orzeczenie?
Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień pozwala korzystać (po spełnieniu określonych warunków) z wielu form pomocy. Są to między innymi: możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia (w tym w zakładach pracy chronionej), uczestnictwa w szkoleniach, korzystania z przywilejów pracowniczych (takich jak: prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy, krótszego wymiaru czasu pracy), dofinansowania działalności gospodarczej lub rolniczej; możliwość uczestniczenia w warsztatach terapii zajęciowej oraz w turnusach rehabilitacyjnych; dofinansowanie przedmiotów ortopedycznych i innych ułatwiających funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej (np. wózek inwalidzki, aparat słuchowy); ulgi w podatkach, zniżki w komunikacji, zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych; usługi socjalne, opiekuńcze, terapeutyczne i rehabilitacyjne świadczone przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki; uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń rodzinnych (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością oraz do zasiłku stałego z pomocy społecznej); ubieganie się o kartę parkingową.
Jak się odwołać
Od orzeczenia powiatowego lub miejskiego zespołu możesz się odwołać do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Masz na to
14 dni od daty doręczenia orzeczenia. Odwołanie składasz za pośrednictwem powiatowego lub miejskiego zespołu, który wydał kwestionowane przez ciebie orzeczenie. Twoje odwołanie może być uznane i wydane wcześniej orzeczenie zostanie zmienione. Jeśli nie, w terminie 7 dni zostanie przesłane do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.
Uwaga! Od orzeczeń o wskazaniach do ulg i uprawnień nie przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przysługuje - w terminie 30 dni od daty jego doręczenia - odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie wnosisz za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który może je uznać i zmienić orzeczenie lub skierować sprawę do sądu. Odwołująca się od decyzji zespołu wojewódzkiego do instancji nadrzędnej nie ponosisz kosztów i opłat sądowych.