W jaki sposób przejść na rentę

Jeśli nie jesteś w stanie wykonywać swojej dotychczasowej pracy zawodowej, możesz starać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Decyzję w tej sprawie wydaje ZUS maksymalnie na okres 5 lat. Jeśli po upływie tego czasu dalej nie możesz pracować, wypłata świadczenia jest przedłużana o kolejny okres.

Kogo ZUS uznaje za niezdolnego do pracy

Niezdolność do pracy może powstać w związku z ogólnym stanem zdrowia (renta z tytułu niezdolności do pracy - całkowitej lub częściowej) albo w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową (renta wypadkowa lub z tytułu choroby zawodowej). Jeżeli lekarz orzecznik uzna, że możesz pracować pod warunkiem, że się przekwalifikujesz, przysługuje ci renta szkoleniowa (przez 6 miesięcy, może być wydłużona maksymalnie do 36 miesięcy).

Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

-Jesteś całkowicie niezdolny do pracy, jeśli nie możesz wykonywać jakiejkolwiek pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie ma szans, że po przekwalifikowaniu odzyskasz zdolność do pracy.

-Jesteś częściowo niezdolny do pracy, jeśli w znacznym stopniu utraciłeś zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Renta może być przyznana na stałe lub okresowo. Jeśli lekarz orzecznik ZUS uzna, że po zakończeniu leczenia, rehabilitacji czy przekwalifikowaniu będziesz mógł dalej pracować, wydaje orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy. Jednak niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż 5 lat, jeśli po upływie tego okresu nadal istnieją podstawy do wydania decyzji o przyznaniu renty, wypłata świadczenia jest przedłużana o kolejny okres. Jeśli natomiast, według wiedzy medycznej, nie ma szans odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, wówczas niezdolność do pracy jest orzekana na okres dłuższy niż 5 lat albo może być też orzeczona na stałe.

Jeżeli miałeś prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego i brakuje ci mniej niż 5 lat do osiągnięcia wydłużonego wieku emerytalnego (uzależnionego od daty urodzenia), a lekarz orzecznik stwierdza, że dalej jesteś niezdolny do pracy, wydaje wówczas orzeczenie o niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia wydłużonego wieku emerytalnego i renta ma być wypłacana aż do osiągnięcia tego wieku.

-Jesteś niezdolny do samodzielnej egzystencji, jeśli lekarz orzecznik stwierdzi, że potrzebujesz stałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu twoich podstawowych potrzeb życiowych.

-Renta stała przysługuje - jeśli niezdolność do pracy została uznana za trwałą.

-Renta okresowa przysługuje - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Jest wypłacana przez okres wskazany w decyzji ZUS. Po upływie tego okresu możesz wystąpić do ZUS z wnioskiem o przedłużenie prawa do renty na dalszy okres. Ewentualne kolejne prawo do renty uzależnione jest od wyniku ustaleń zawartych w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej. Nie później niż na trzy miesiące przed ustaniem prawa do renty okresowej ZUS powinien cię zawiadomić o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do tego świadczenia.

Komu przysługuje renta

Żeby starać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, musisz spełniać jednocześnie określone warunki:

- być niezdolny do pracy,

- mieć wymagany staż pracy (tzw. okresy składkowe i nieskładkowe) - od roku do 5 lat w zależności od wieku, w którym stałeś się niezdolny do pracy,

- udowodnić, że niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (czyli w czasie, gdy opłacałeś składki na ubezpieczenie społeczne lub emerytalne i rentowe) lub nieskładkowych (np. czas przebywania na zasiłku chorobowym, pobierania zasiłku opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, podczas urlopu wychowawczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Po zmianie przepisów warunku dotyczącego posiadania pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w ciągu dziesięciolecia poprzedzającego dzień zgłoszenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy lub dzień powstania niezdolności do pracy nie muszą spełniać osoby, które udowodnią okresy składkowe wynoszące co najmniej 25 lat (kobiety) i 30 lat (mężczyźni) i które zostaną uznane za całkowicie niezdolne do pracy. Data powstania niezdolności do pracy nie ma w tej sytuacji znaczenia. Osoby te mogą mieć przyznaną rentę, nawet gdy niezdolność do pracy powstała później niż w ciągu 18 miesięcy. O rentę mogą ubiegać się również osoby, które nie mają wymaganego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych), ale zostały zgłoszone do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miały (bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy), okresy składkowe i nieskładkowe.

Uwaga! Twoje okresy nieskładkowe nie mogą przekroczyć 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Jaki musisz mieć staż

Staż wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy:

- 1 rok - jeśli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

- 2 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku od 20 do 22 lat;

- 3 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku od 22 do 25 lat;

- 4 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku od 25 do 30 lat;

- 5 lat  - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Uwaga!

Po wejściu w życie nowych przepisów (od 23 września 2011 r.) pięcioletni okres składkowy i nieskładkowy wymagany od osoby, która stała się niezdolna do pracy po ukończeniu 30 lat, nie musi już przypadać w ostatnim 10-leciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę albo przed powstaniem niezdolności do pracy.

Co we wniosku

Wniosek powinien zawierać:

- twoje imiona i nazwisko;

- datę i miejsce urodzenia;

- miejsce zamieszkania - zameldowania na pobyt stały;

- adres pobytu i adres do korespondencji (jeżeli są inne niż adres zamieszkania);

- numery NIP i PESEL;

- wskazanie rodzaju świadczenia, o które się starasz;

-podpis twój lub twojego pełnomocnika;

- jeżeli renta ma być przekazywana na rachunek bankowy, podaj numer tego konta i adres banku.

Uwaga!

Wniosek powinien być wypełniony najlepiej DRUKOWANYMI LITERAMI.

Jakie załączniki

Do wniosku powinieneś dołączyć:

- aktualne zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza prowadzącego leczenie;

- inną dokumentację medyczną, która może mieć znaczenie dla wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS;

- ankietę (druk ZUS N-10 wywiad zawodowy) wypełnioną przez pracodawcę (wersja do wydruku: www.zus.pl/pliki/formularze/n_10.pdf, a wersji

do wypełnienia i wydruku www.zus.pl/pliki/formularze/fill&print/n_10.pdf);

- kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych, druk Rp-6 (www.zus.pl/pliki/formularze/rp_6.pdf oraz www.zus.pl/pliki/formularze/fill&print/rp_6.pdf);

- dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe (świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenia, dyplom ukończenia studiów, wyciągi z akt urodzenia dzieci);

- zaświadczenie o wysokości osiąganego wynagrodzenia wystawione przez pracodawcę (na formularzu ZUS Rp-7: www.zus.pl/pliki/formularze/rp_7.pdf oraz www.zus.pl/pliki/formularze/fill&print/rp_7.pdf);

- bądź legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisy o wysokości zarobków, ewentualnie uwierzytelnione notarialnie odpisy, wypisy, wyciągi oraz zaświadczenia wystawione przez archiwum.

Ważne!

Gdy dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte do 31 grudnia 1998 r. oraz potwierdzające wysokość osiąganego wynagrodzenia złożyłeś przy wniosku o ustalenie kapitału początkowego, nie powinieneś dokumentów tych dołączać do wniosku o rentę, nawet gdyby ZUS ci je zwrócił. Natomiast we wniosku o rentę należy poinformować, że dokumenty te zostały dołączone do wniosku o kapitał początkowy i podać jednocześnie numer sprawy kapitału początkowego.

Uwaga!

W 2013 roku zmieniły się przepisy dotyczące przyznawania i wypłacania rent z tytułu niezdolności do pracy w związku ze stopniowym zwiększaniem wieku emerytalnego w Polsce. Docelowo ma on wynosić 67 lat bez względu na płeć. Jeśli w chwili obecnej masz prawo do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy, powinna ona być wypłacana aż do osiągnięcia wydłużonego wieku emerytalnego. Musiała ona jednak przysługiwać ci do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego bez wydawania kolejnej decyzji stwierdzającej przez ZUS.

Co ocenia lekarz orzecznik ZUS

Na podstawie złożonych dokumentów ZUS ustala okresy składkowe i nieskładkowe, a następnie kieruje cię do lekarza orzecznika ZUS. Dokonuje on jednoosobowo oceny (w formie orzeczenia) stopnia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz określa przewidywany czas niezdolności do pracy. Ocenia:

- stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego. Bierze przy tym pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne;

- ustala datę powstania niezdolności do pracy i związek przyczynowy niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami.

Na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika albo orzeczenia komisji lekarskiej ZUS wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości. Czyni to w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Decyzję wydaje i świadczenie wypłaca oddział lub inspektorat ZUS właściwy ze względu na miejsce zameldowania.

Jak złożyć wniosek o rentę

Jeśli chcesz ubiegać się o rentę, musisz złożyć wniosek (druk ZUS Rp-1) w oddziale, inspektoracie lub biurze terenowym ZUS.

Wniosek może zgłosić także twój pełnomocnik (pełnomocnictwo lub zgoda powinny być udzielone na piśmie) lub pracodawca. Pracodawca jest zobowiązany do przygotowania wniosku na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych (za wniosek uważa się zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu żądanie przyznania świadczenia). Formularz wniosku można otrzymać w placówkach ZUS-u lub wydrukować ze strony internetowej ZUS (www.zus.pl/pliki/formularze/Rp_1R.pdf).

Od czego zależy wysokość renty

To, jak wysokie świadczenie otrzymasz, zależy od:

- wysokości twoich zarobków w czasie lat pracy (z 10 kolejnych lat wybranych z 20 lat poprzedzających złożenie wniosku o rentę lub z dowolnych 20 lat wybranych z całego okresu zatrudnienia) w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia w danym roku;

- od stażu pracy, czyli liczby udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych;

- wysokości kwoty bazowej obowiązującej w dniu złożenia wniosku.

Renta stanowi sumę trzech składników. Oblicza się ją według wzoru:

- 24 proc. kwoty bazowej,

- po 1,3 proc. podstawy jej wymiaru za każdy pełny rok okresów składkowych,

- po 0,7 proc. podstawy jej wymiaru za każdy pełny rok okresów nieskładkowych.

Uwaga!

Do wyliczenia renty za lata, za które brakuje ci potwierdzenia wysokości osiąganego wynagrodzenia, ZUS przyjmie ci minimalne wynagrodzenie obowiązujące w tych latach.

Minimalne

kwoty renty

Najniższa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy to od 1 marca 2013 roku

831,15 zł

Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi

75 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy to od 1 marca 2013 roku

637,92 zł