Samotność i przemoc to codzienność polskiej młodzieży

Bullying jest formą przemocy rówieśniczej. Słowo pochodzi z języka angielskiego i oznacza po prostu dręczenie. Ma miejsce wtedy, gdy ktoś celowo rani i poniża drugą osobę swoimi słowami lub zachowaniem, robi to wielokrotnie i często na forum grupy. To przemoc psychiczna, ale równie raniąca i mająca podobne konsekwencje jak fizyczna. Najczęstsze przejawy bullyingu to przykre żarty i kpiny – doświadcza ich 23,5 proc. uczniów, rozpuszczanie plotek i kłamstw – 19,5 proc., a także wykluczanie z grupy – 18 proc. Przemoc fizyczna, choć rzadsza, także występuje. 4 proc. uczniów jest dręczonych codziennie.

– Przemoc rówieśnicza stanowi dziś poważny problem w polskich szkołach. Dostrzeżenie jej śladów, szczególnie, gdy przybiera formę przemocy psychicznej, wymaga szczególnej uważności i troski od dorosłych. Często towarzyszy jej poczucie izolacji, dlatego warto zwracać uwagę na zmiany w zachowaniu młodych ludzi, w ich codziennym funkcjonowaniu w szkole i poza nią – mówi Piotr Lipa, członek Rady Fundacji UNIQA.

Druga strona przemocy jest również zatrważająca - prawie 35 proc. uczniów przyznało, że sami stosowali przemoc, a ponad 60 proc. było jej świadkami.

– Chciałbym przestrzec wszystkich przed lekceważeniem przemocy relacyjnej. Subtelna i mało widoczna, można nazwać ją przemocą „w białych rękawiczkach”, ale ból, jaki wywołuje jest podobny do bólu wywoływanego przez agresję fizyczną – mówi dr Piotr Rycielski, współautor systemu RESQL i współautor badania.

Autorzy raportu podkreślają, że nie ma jednego obrazu potencjalnej ofiary. Trudno więc ochronić taką osobę zawczasu. Nie ma znaczenia także wielkość szkoły, miejscowości, w jakiej się znajduje, czy wyników egzaminów maturalnych. Największe znaczenie ma klimat w klasie. Szkoły, w których uczniowie czują się wspierani przez nauczycieli i zintegrowani, w mniejszym stopniu doświadczają przemocy. Z kolei klasy charakteryzujące się wzajemnym dokuczaniem i brakiem wsparcia są bardziej narażone na występowanie przemocy.

Raport „Obraz bullyingu w szkołach ponadpodstawowych” wskazuje na silny związek między poczuciem osamotnienia a doświadczeniem przemocy. Uczniowie, którzy czują się wykluczeni z grupy, są bardziej narażeni na przemoc rówieśniczą. Aż 24 proc. badanych uczniów zgłasza wysoki poziom samotności, a wiele z nich deklaruje bardzo wysokie poczucie samotności.

– Niezwykle istotne jest tworzenie w szkołach środowiska, które sprzyja budowaniu relacji, wzmacnia poczucie przynależności i bezpieczeństwa emocjonalnego. Ważne, by dbać o relacje pomiędzy uczniami i zapewnić im realne możliwości nawiązywania przyjaźni – podkreśla dr hab. Małgorzata Wójcik z Uniwersytetu SWPS, współautorka systemu RESQL.

Raport przygotowano w ramach programu „Przerwij krąg przemocy”, który prowadzą razem Fundacja UNIQA, Uniwersytet SWPS, oraz zespół RESQL. Działania obejmują otwarte webinary i szkolenia dla rodziców, nauczycieli i młodzieży oraz bezpłatne wdrożenie systemu RESQL

- W naszym programie dajemy narzędzia nie tylko w sytuacji, gdy do przemocy już dojdzie, ale też podpowiadamy, jak jej zapobiegać, budując przyjazne środowisko w społeczności szkolnej – podkreśla Agnieszka Durst-Wilczyńska, prezeska Fundacji UNIQA.

Na zgłoszenia do programu organizatorzy czekają do 25 kwietnia 2025 roku. Udział w nim mogą wziąć szkoły podstawowe i ponadpodstawowe (licea i technika). Szkołę może zgłosić każdy – nauczyciel, dyrektor szkoły, uczeń lub rodzic. Do zgłoszenia niezbędna jest zgoda oraz formularz podpisany przez dyrekcję placówki.

Między 28 kwietnia a 5 maja 2025 r. odbędzie się głosowanie. Głos na szkołę można oddać raz dziennie i może to zrobić każdy. Pierwszych 100 szkół z największą liczbą głosów (mierzoną w stosunku do całkowitej liczby uczniów w placówce) otrzyma możliwość wdrożenia pakietu RESQL bezpłatnie. Formularz zgłoszeniowy oraz szczegółowe informacje dostępne są na stronie https://fundacjauniqa.pl/programy/przerwijmy-krag-przemocy-w-szkolach/