Heroicznie walczyła, gdy inni tracili nadzieję. Historię torunianki podziwiają na całym świecie

Spis treści

1. 16. rocznica śmierci generał Elżbiety Zawackiej
2. Kim była prof. gen. Elżbieta Zawacka?
3. Uroczystości upamiętniające gen. Zawacką w Toruniu

16. rocznica śmierci generał Elżbiety Zawackiej

Profesor generał Elżbieta Zawacka zmarła 10 stycznia 2009 roku. Dwa miesiące i dziewięć dni później świętowałaby 100. urodziny. - Zależy nam na tym, aby pamięć o jej dokonaniach rozprzestrzeniała się zarówno w Polsce, jak i na całym świecie - powiedział w piątek marszałek Jan Wyrowiński. Doświadczony samorządowiec był obecny na uroczystościach upamiętniających dzielną kobietę. 

2024 rok w regionie był Rokiem Kobiet Odważnych. Taka właśnie była Pani Generał, niezwykle odważna. Swoją postawą nauczała nas i wciąż naucza jak należy stawiać czoła wyzwaniom. Wskazywała, jakie wartości są w życiu najważniejsze - powiedział prezydent Torunia Paweł Gulewski.

Kim była prof. gen. Elżbieta Zawacka?

Prof. Elżbieta Zawacka była rodowitą torunianką, żołnierzem, kurierką Armii Krajowej i jedną z dwóch Polek ze stopniem generała brygady. Pod pseudonimami "Zelma", "Sulica" i "Zo" wypełniła ponad sto niebywale trudnych misji kurierskich. Wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Do legendy przeszedł jej najsłynniejszy rajd poprzez:

• Niemcy,
• Austrię,
• Francję,
• Hiszpanię,
• do Rządu RP w Londynie.

- To z tej misji powróciła do kraju jako "cichociemna", na własną prośbę skacząc na spadochronie do okupowanego kraju 10 września 1943 r. Pełniła funkcję zastępcy szefa "Zagrody" - Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Po upadku powstania warszawskiego nadal działała w służbie Państwa Podziemnego u boku gen. Leopolda Okulickiego. Dostarczyła do Szwajcarii pierwsze szczegółowe meldunki o sytuacji w kraju po upadku powstania - przypominają przedstawiciele UMT.

Po wojnie w 1951 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i z 10-letnim wyrokiem osadzona w więzieniu. Wyszła na wolność w 1955 r. Powróciła, wciąż dyskryminowana, do pracy w szkole w Sierpcu i Toruniu. Po uzyskaniu doktoratu nauk humanistycznych w 1965 r., pracowała jako adiunkt, a po habilitacji (1973 r.) jako docent andragogiki Uniwersytetu Gdańskiego, skąd przeniosła się do rodzinnego Torunia, gdzie do 1978 r. była pracownikiem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Odznaczona m.in. Orderem Virtuti Militari, Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Walecznych. Jej imię noszą w Toruniu Szkoła Podstawowa nr 27, Zespół Szkół Ekonomicznych, fundacja badająca dzieje Armii Krajowej i wojskowej służby Polek, Biblioteka Pedagogiczna, most drogowy, a także 8. Kujawsko-Pomorska Brygada Obrony Terytorialnej.

Uroczystości upamiętniające gen. Zawacką w Toruniu

Marszałek Jan Wyrowiński podkreślił w piątek, że osoba gen. Elżbiety Zawackiej staje się rozpoznawalna m.in. dzięki wydaniu w Wielkiej Brytanii książki jej poświęconej pt. „Agent Zo: The Untold Story of Fearless WWII Resistance Fighter Elżbieta Zawacka” autorstwa Clare Mulley. Książka trafiła m.in. do Stanów Zjednoczonych, a w Wielkiej Brytanii trafiła do ścisłego grona 12 tytułów nominowanych do prestiżowej nagrody Książki Roku 2025 Military History Matters Magazine. 

W piątkowy poranek uczniowie kl. 1 Szkoły Podstawowej nr 27, noszącej jej imię, odśpiewali przy grobie hymn placówki, poświęcony osobie Elżbiety Zawackiej. W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele Wojska Polskiego, Przewodniczący Rady Miasta Torunia Łukasz Walkusz, wspominani wyżej uczniowie oraz radni. W galerii ze zdjęciami zobaczycie, jak obecnie wygląda grób prof. gen. Zawackiej.