Groby polskich przedwojennych olimpijczyków. Niezapomniani

Kusociński miał dwóch starszych braci i trzy siostry. Zygmunt ur. 1894 zginął na terenie Francji w czasie I wojny światowej, a brat Tadeusz (1900-1920) w czasie wojny polsko-bolszewickiej pod Zamościem. W 1929 roku Janusz stracił ukochaną siostrę Halinę, która miała tylko 23 lata. Ojciec Klemens, który był urzędnikiem kolejowym zmarł w 1934 roku. "Kusy" miał jeszcze siostry Marię i Janinę, które przeżyły wojnę. 

Janusz Kusociński karierę rozpoczął w 1925 roku w Robotniczym Klubie Sportowym Sarmata. Ukończył Niższą Roczną Szkołę Sadowniczo-Ogrodniczą i maturę zdawał dopiero w wieku 30 lat. Potem szybko otrzymał dyplom Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego (dzisiejsze AWF) i został nauczycielem wychowania fizycznego. Był także dziennikarzem i redaktorem naczelnym „Kuriera Sportowego”. Do 1939 roku należał do klubu Warszawianka. Przed igrzyskami w 1932 roku pobił w Antwerpii rekord świata na 3000 metrów. W 1931 roku został wybrany sportowcem roku Przeglądu Sportowego. Największym krajowym rywalem "Kusego" był Józef Noji (1909-1943), który po odmowie podpisania niemieckiej listy narodowościowej (tzw. volkslisty) został aresztowany przez Gestapo i trafił na Pawiak, skąd po roku został wywieziony do Auschwitz.

Janusz Kusociński jako kapral z cenzusem walczył w obronie Warszawy we wrześniu 1939 roku, zostając dwukrotnie rannym. Po kapitulacji stolicy pracował jako  kelner w barze „Pod kogutem".  Był członkiem podziemnej Organizacji Wojskowej "Wilki". Działał pod pseudonimem Prawdzic. Po jej dekonspiracji (denuncjacji przez Niemca, Szymona Wiktorowicza) 26 marca 1940 został aresztowany przez Gestapo w bramie domu przy ul. Noakowskiego 16, w którym mieszkał. Uwięziony początkowo w więzieniu mokotowskim, następnie w siedzibie Gestapo przy al. Szucha 25. W czasie przesłuchań był torturowany w celu wymuszenia zeznań.W dniach 20–21 czerwca 1940 roku został wywieziony z Pawiaka transportem do Palmir pod Warszawą. Razem z nim rozstrzelano także innych sportowców: Tomasza Stankiewicza (1902-1940), kolarza, wicemistrza olimpijskiego z igrzysk w Paryżu w 1924 w kolarstwie (4000 m na torze drużynowo), którego symboliczny grób znajduje się też na Starych Powązkach - kwatera 166-6-2,3. Mogiła, w której pochowana jest przedwojenna aktorka Irena Grywiczówna; Feliksa Żubera (1905-1940), lekkoatletę, uczestnika igrzysk olimpijskich w Amsterdamie w 1928 oraz kolarza Tadeusza Bartodziejskiego (1894-1940).

Tragiczna śmierć aktorki serialu TVP i zabójstwo młodziutkiej tancerki. Niezapomniani WIDEO

Sportowcy przedwojenni. Tragiczne losy

Alfred Freyer (1901-1927) - polski lekkoatleta długodystansowiec zwany polskim Nurmim. 8-krotnie zdobywał mistrzostwo Polski (5000 metrów, 10 000 metrów, maraton, biegi przełajowe), 14-krotnie bił rekord Polski, odniósł trzy zwycięstwa w meczach międzypaństwowych. Jego kariera sportowa trwała zaledwie dwa lata. Był nadzieją olimpijską na Igrzyska w Amsterdamie w 1928 roku. Jako ochotnik walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Zginął 21 grudnia 1927 roku w pożarze pałacu w Dzikowie (dzisiejszy Tarnobrzeg), ratując dzieła sztuki rodu Tarnowskich (m.in. rękopis Pana Tadeusza autorstwa Adama Mickiewicza) Zespół zamkowy z XV-wieku po przebudowie w 1830 roku nabrał neogotyckiego stylu. Po pożarze odbudowany w 1931 roku w stylu neobarokowym. Alfred Freyer zginął razem z siedmioma innymi osobami po zawaleniu się płonącego stropu biblioteki. Został pochowany na a cmentarzu w Tarnobrzegu - Miechocinie.

Gdyby wystartował w Amsterdamie, zmierzyłby się w biegu ze Stanisławem Petkiewiczem (1908-1960), który reprezentował wówczas... Łotwę. Na dystansie 5000 metrów zajął 7. miejsce. Od 1929 roku reprezentował Polskę. Był głównym krajowym rywalem Janusza Kusocińskiego. 3-krotny mistrz Polski, 13-krotny rekordzista Polski w biegach na 1500 m, 2000 m, 3000 m, 5000 m, 10 000 m i w sztafecie 800-200-400-200 m. W 1929 jako jeden z niewielu biegaczy pokonał w zawodach słynnego Fina Paavo Nurmiego (1897-1973). Zwycięzca w Plebiscycie Przeglądu Sportowego za 1929 rok. W 1939 wyjechał na stałe do Argentyny, pracował tam jako nauczyciel wf, w 1945 założył w Buenos Aires Instituto de Cúltura Física. Zginął zastrzelony przez robotnika zwolnionego z pracy w tym instytucie.

Helmut Hamann (1912-1941) - niemiecki brązowy medalista olimpijski Berlin z 1936 roku w biegu 4x400m. W czasie wojny był żołnierzem Wehrmachtu - strzelcem wyborowym i zginął w Siedliszczach.  Jest pochowany na cmentarzu wojennym we Włodawie.

Tragicznie zginęli także Eugeniusz Lokajski (1908-1944), oszczepnik, uczestnik IO w Berlinie, o którym było już w "Niezapomnianych" przy okazji znanych powstańcach warszawskich.W programie pojawiły się także postaci Leszka Leona Birholza (1904-1968) - brązowego medalisty olimpijskiego w wioślarstwie z 1928 roku w Amstrerdamie, który zmarł na skutek obrażeń spowodowanych wypadkiem na motocyklu. Było także o Stanisławie Walasiewicz (1911-1980), sprinterce, złotej medalistce olimpijskiej na 100 metrów z Los Angeles (1932). Walasiewicz zginęła postrzelona przez napastnika podczas napadu na sklep w Cleveland. Napadu dokonali 21-letni Ricky Clark i 18-letni Donald Cassidy. Walasiewicz została pochowana cmentarzu Calvary. Po jej śmierci wyszło na jaw, że była osobą interseksualną - obojnakiem. W czasie sekcji zwłok odkryto, że posiadała żeńskie i męskie narządy płciowe oraz chromosom Y występujący u mężczyzn. W 1947 wyszła za mąż za boksera Harry’ego Neila Olsona, dzięki temu uzyskała obywatelstwo amerykańskie posługiwała się imieniem i nazwiskiem Stella Walsh Olson. W odcinku o piłkarzach wspomniany został Hubert Gad (1914-1939), który utonął w lipcu 1939 roku. Na IO w Berlinie zdobył cztery bramki.  O Leszku Lubiczu-Nyczu (1899-1939), brązowym medaliście w szermierce z Los Angeles (1932) mówiłem już w odcinku o znanych uczestnikach wojny z Bolszewikami. Major artylerii WP zginął w kampanii wrześniowej w bitwie pod Łomiankami.

Straszna śmierć Gołasia. Znani sportowcy, którzy zginęli za granicą. Oto ich groby (Nie)zapomniani WIDEO

Groby legend polskiego sportu. Straszne choroby i potworne wypadki. (Nie)zapomniani WIDEO

Sportowcy, którzy zginęli w czasie wojny

Zdzisław Kawecki (1902-1940) – rotmistrz Wojska Polskiego II RP, srebrny medalista olimpijski w jeździectwie na Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie 1936. Rozstrzelany przez NKWD w Katyniu.

Stanisław Urban (1899–1940) - wioślarz, 2-krotny olimpijczyk z Amsterdamu (1928) i Los Angeles (1932), gdzie wywalczył brązowy medalista olimpijski w czwórce ze sternikiem. Zginął zamordowany w Katyniu.

Wojciech Bursa (1895-1940) - uczestnik IO w Berlinie w strzelectwie sportowym, kapitan WP. Zginął w Katyniu. Udało się zidentyfikować jego ciało i pochować na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu.Jego bratem był Gwidon Bursa (1897-1924), major piechoty WP, który został zastrzelony w Hołubiczach przez innego oficera, porucznika Karola Władysława Podroużka, pełniącego czasowo obowiązki adiutanta. Pochowano go na cmentarzu w Łomży. Miał syna Gwidona Witolda, który zmarł w 1944 roku w wieku 20 lat.

Janusz Zalewski (1903-1944) - żeglarz, uczestnik IO w Berlinie na jachcie "Danuta". Brał udział w obronie Warszawy. Zginął w Powstaniu Warszawskim. Członek w oddziale Kedywu „Kolegium A” - ps. Supełek. Ranny podczas zdobywania magazynów zaopatrzeniowych SS zostaje zamordowany przez Niemców w szpitalu na Woli, do którego został przetransportowany.

Henryk Szlązak (1913-1944) - zapaśnik, olimpijczyk z Berlina. Należał do Armii Ludowej. Zginął w Powstaniu warszawskim 30 września 1944 na ulicy Krasińskiego róg Kaniowskiej, tuż przed próbą przedostania się przez Wisłę do oddziałów polskich stacjonujących na Pradze. Jego symboliczny grób znajduje się na Powązkach Wojskowych.

Stanisław Kuryłłowicz (1909-1945) - wioślarz, olimpijczyk z Berlina. Dwukrotny brązowy medalista ME. Uczestnik kampanii wrześniowej. Zginął od przypadkowej kuli w czasie walk o Cytadelę Poznańską. Spoczywa w Poznaniu na cmentarzu parafialnym przy ulicy Nowina na Jeżycach.

Roman Kantor (1912-1943/44) - szermierz, olimpijczyk z Berlina. Uczestnik kampanii wrześniowej, aresztowany przez Gestapo we Lwowie. Trafił do obozu koncentracyjnego na Majdanu, gdzie zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach.

Jan Wrzosek (1895-1939) - był wicemistrzem świata w strzelaniu z pistoletu wojskowego oraz wicemistrzem świata w strzelaniu z pistoletu standardowego. Reprezentował kraj na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku. Po wybuchu Ii wojny światowej w trakcie kampanii wrześniowej był dowódcą III batalionu 74 pułku piechoty w składzie 7 Dywizji Piechoty. Zginął w walce pod Złotym Potokiem strzelając z karabinu przeciwpancernego UR do niemieckiego czołgu.

Helmut Barysz (1916-1944), Lejzor Szrajbman (1905-1943) i Roman Bocheński (1910-1940) uczestniczyli w IO w Berlinie w sztafecie 4x200 metrów w pływaniu w stylu dowolnym. Zginęli w czasie II wojny światowej. Ze sztafety przeżył tylko Joachim Karliczek (1914-1993). Barysz został wcielony do Wehrmachtu i zaginął bez wieści w styczniu 1945. Uznany za zmarłego w 1952. Szrajbman zginąl w gettcie warszawskim a Bocheński został zastrzelony przez NKWD w Starobielsku.

Czesław Cyraniak (1914-1939) ps. Kajnar - bokser, olimpijczyk z Berlina. Zginął w bitwie nad Bzurą podczas niemieckiej nawały ogniowej na wieś Mąkolice. w randze porucznika był dowódcą 2 plutonu 5 kompanii 57 pp.

Józef Jaworski (1903-1939) - biegacz średniodystansowy, uczestnik IO w Paryżu 1924 i Amsterdamie 1928 gdzie zajął 4. miejsce na 1500 metrów. Z wykształcenia był architektem.Zginął w czasie kampanii wrześniowej, w obronie Oksywia. Był żołnierzem 1 Morskiego dywizjonu artylerii przeciwlotniczej. Spoczął na Cmentarzu parafialnym w Gdyni-Oksywiu.

Tadeusz Sokołowski (1905-1943) ps. „Trop”, „Tadeusz Serafin”.  oficer Wojska Polskiego i Armii Krajowej, uczestnik III powstania śląskiego i II wojny światowej (cichociemny), polski jeździec, olimpijczyk z Berlina 1936. Został zamordowany przez Gestapo w Mińsku.

Aleksander Małecki (1901-1939) - brązowy medalista w szermierce z Amsterdamu z 1928 - szabla drużynowo.  Zginął w czasie kampanii wrześniowej.

Edmund Jankowski (1903-1939) - wioślarz, brażowy medalista olimpijski z Amsterdamu 1928. Aresztowany przez Gestapo i rozstrzelany w Dolinie Śmierci k. Fordonu. Po wojnie został ekshumowany i pochowany na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy.

Kazimierz Szosland (1891-1944) - major kawalerii Wojska Polskiego, srebrny medalista olimpijski w jeździectwie w konkurencji drużynowych skoków przez przeszkody z Amsterdamu 1928. 9-krotnie wygrał Puchar Narodów. Zginął 20 kwietnia 1944 w lasach pod Grodziskiem Mazowieckim w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach.

Kazimierz Kalinowski (1908-1944) - kolarz,  uczestnik I i II Tour de Pologne. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Poległ w reducie na terenie Banku Polskiego przy ul. Bielańskiej  Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wawrzyszewskim w Warszawie.