Uważaj! „Romantyczni oszuści” w natarciu

Jak wskazują eksperci NASK, oszuści cały czas udoskonalają swoje metody, a badania pokazują, że na romance scam narażony jest każdy, niezależnie od płci, wieku czy poziomu wykształcenia. Budowanie relacji międzyludzkich, poznawanie nowych osób, nawiązywanie kontaktów, nawet tych najbardziej intymnych – wszystko to odbywa się coraz częściej za pośrednictwem internetu.

SCENARIUSZE „ROMANTYCZNYCH” OSZUSTW

Przestępcy są jednak sprytni i nie trzymają się jednego scenariusza. Różni mogą być nie tylko bohaterowie i bohaterki opowiadanych przez nich „romantycznych” historii, ale również schematy oszustw.

NASK podaje za Federalną Komisją Handlu, agencją rejestrującą oszustwa romantyczne w Stanach Zjednoczonych, statystyki kłamstw najchętniej wykorzystywanych przez oszustów (mogą występować równocześnie):

·        Ja lub bliska mi osoba jest chora, ranna lub w więzieniu – 24 proc.

·        Chętnie nauczę cię, jak skutecznie inwestować pieniądze – 18 proc.

·        Jestem związany z wojskiem, stacjonuję w egzotycznym miejscu – 18 proc.

·        Potrzebuję pomocy przy przekazaniu pilnej, wartościowej przesyłki – 18 proc.

·        Nigdy się nie spotkaliśmy, ale chcę wziąć z tobą ślub – 12 proc.

·        Uzyskałem nagle wiele pieniędzy, chcę się nimi podzielić – 7 proc.

·        Pracuję na platformie wiertniczej lub statku – 6 proc.

·        Możesz mi zaufać i pokazać swoje prywatne zdjęcia – 3 proc.

„RYTUAŁ MIŁOŚCI” PRZERODZIŁ SIĘ W SZANTAŻ      

Nową odmianę oszustwa romantycznego, na jaką wskazuje NASK za danymi policyjnymi,  jest przykład sprawy ze stycznia 2024 roku. Mieszkanka Radomia zainteresowała się na jednym z portali społecznościowych ofertą „rytuału miłości”, reklamowanego jako gwarancja osiągnięcia szczęścia w życiu i w relacjach damsko-męskich. Osoba, która oferowała wykonanie tego szczególnego zabiegu, poprosiła kobietę o przesłanie nagrania o charakterze intymnym – i takie nagranie uzyskała. Kolejne wiadomości były już utrzymane w zupełnie  innym tonie – szantażysta zagroził upublicznieniem nagrania, o ile nie dostanie kwoty najpierw 4000 euro, a następnie 10 000 euro.

Są różne rodzaje oszustw określanych jako „romantyczne” – nie tylko wyłudzenia finansowe czy szantaż. Przestępcy udoskonalają metody działań, wykorzystują nowe platformy cyfrowe i nowe formy komunikacji. Z drugiej strony są to przestępstwa niechętnie zgłaszane przez pokrzywdzone osoby, ze względu na przytłaczające poczucie wstydu. Dlatego oszustwa typu romance scam uważane są za jeden z najbardziej niedoszacowanych typów przestępstw na świecie. Zgłasza je zaledwie ok. 7 proc. pokrzywdzonych.

– Konsekwencje oszustw romantycznych mają podwójny charakter, co sprawia, że są wyjątkowo bolesne. Utracie pieniędzy towarzyszy zwykle poczucie straty cennej relacji międzyludzkiej, zazwyczaj – przynajmniej w oczach oszukanej osoby – głębokiej i zapowiadającej się na długotrwałą. Rujnowane są więc nie tylko finanse, ale również życie uczuciowe oraz, czasami, reputacja pokrzywdzonych osób – tłumaczy Anna Kwaśnik, ekspertka NASK, współautorka poradnika „Internetowe love. Jak zadbać o swoje cyberbezpieczeństwo w relacjach online”.

Wykształceni w pułapce

Badania i statystyki z wielu lat pokazują, że na oszustwa romantyczne narażone są osoby w każdym wieku, niezależnie od płci czy poziomu wykształcenia. Mało tego, część badań, na które powołuje się NASK, sugeruje wręcz, że bardziej narażone są osoby lepiej wykształcone (jako bardziej pewne siebie i otwarte na nowe znajomości), chyba że dotyczy to wykształcenia w zakresie cyberbezpieczeństwa – wówczas ryzyko znacząco maleje. Dlatego edukowanie na temat aktualnych cyberzagrożeń jest tak potrzebne, również w przypadku oszustw romantycznych.

DEEPFAKE PORN – 99 PROC. MATERIAŁÓW DOTYCZY KOBIET

NASK zwraca uwagę, że przestępcy, również w obszarze oszustw romantycznych, coraz częściej posługują się narzędziami bazującymi na sztucznej inteligencji. Nieustannie rośnie zagrożenie, jakim są treści wygenerowane z udziałem AI – aż 98 proc. wszystkich materiałów wytworzonych w ten sposób stanowi właśnie pornografia.

W 2023 roku liczba treści typu deepfake porn wzrosła globalnie aż o 464 proc., przy czym 99 proc. z nich dotyczyło kobiet. Nadal najbardziej narażone są osoby znane (zwłaszcza aktorki, piosenkarki, modelki), ale ze względu na łatwiejszy dostęp do narzędzi służących do generowania tego typu materiałów, coraz częściej na tego typu ataki narażone są również osoby prywatne. Celem takich ataków może być szantaż (sextortion) lub zemsta, np. ze strony odrzuconego partnera (revenge porn).

Fałszywe treści pornograficzne to nie jedyne zagrożenie w obszarze oszustw romantycznych, przy którym mamy do czynienia ze sztuczną inteligencją. Oszuści korzystają z AI również podczas podrabiania głosu (voice cloning) oraz w trakcie generowania tekstów przesyłanych podczas korespondencji z potencjalną ofiarą (narzędzia typu chatbot). Może się więc okazać, że nie tylko nie rozmawiamy za pośrednictwem internetu z zakochanym żołnierzem stacjonującym w Syrii czy lekarką z Iraku, ale że w ogóle nie rozmawiamy z człowiekiem.

AI UMOŻLIWIA NIEMAL PERFEKCYJNE KŁAMSTWO

Narzędzia AI umożliwiają też niedostępny nigdy wcześniej poziom uwiarygodnienia fałszywej tożsamości oszusta, używanej na przykład w mediach społecznościowych lub na portalu randkowym. Niegdyś wykorzystywane były do tego tylko zdjęcia (często kradzione) atrakcyjnych kobiet lub mężczyzn, ale obecnie przy użyciu technologii deepfake złodzieje mogą zmienić własną twarz i pod nieprawdziwą, pociągającą tożsamością prowadzić z potencjalną ofiarą prawdziwe wideorozmowy (lub też podmieniać głos w rozmowach telefonicznych), doprowadzając kłamstwo niemal do perfekcji.

– Przy użyciu technologii deepfake złodzieje mogą prowadzić z nami rozmowy z obrazem i dźwiękiem na żywo, budować zaufanie, a w końcu oszukać nas, nakłaniając do przekazania pieniędzy. Obronić nas może krytyczne myślenie i podejrzliwość, zwłaszcza w przypadku nietypowych próśb o wsparcie finansowe – mówi Michał Ołowski, ekspert z Zakładu Biometrii NASK.

Niezbędna edukacja

W dobie zwiększającej się liczby oszustw w internecie, również tych określanych jako ”romantyczne oszustwa”, niezbędna jest ciągła edukacja i uważność Internautów na treści, z którymi się stykają na co dzień. Anna Kwaśnik, ekspertka NASK z zakresu cyberbezpieczeństwa oraz Marta Melkę-Roszczyk, psycholożka i psychoterapeutka, przygotowały unikalny poradnik „Internetowe love. Jak zadbać o swoje cyberbezpieczeństwo w relacjach online”, w którym zostały omówione najczęściej spotykane oszustwa romantyczne związane z intymnymi relacjami online, a każde z zagrożeń zostało zaprezentowane zarówno w aspekcie psychologicznym, jak i technicznym. Nie zabrakło w nim również porad prawnych, przydatnych zwłaszcza w sytuacji, gdy dojdzie już do przestępstwa.