9 rzeczy których nie wiesz Muzeum Książąt Czartoryskich

1. „PRZESZŁOŚĆ – PRZYSZŁOŚCI”

Napis zdobił wejście Świątyni Sybilli w Puławach, budynku, który księżna Izabela Czartoryska przeznaczyła na pamiątki po postaciach zasłużonych dla historii Polski. Te same, odlane z brązu litery, witają odwiedzających w krakowskim Muzeum Książąt Czartoryskich.

2. Klucze z Puław

W Sali Czartoryskich prezentowane są dwa zabytkowe klucze pochodzące z Puław. Okazały złocony klucz, udekorowany greckim napisem „Otwieram Świątynię Pamięci”, otwierał Świątynię Sybilli. Na kluczu znalazły się także inicjały księżnej Izabeli i data MDCCCI (1801), uznawana za rok otwarcia panteonu pamiątek narodowych. Drugi klucz otwierał Dom Gotycki. Na jego trzonie widnieje m.in. cytat z Eneidy Wergiliusza: „Kobieta wodzem chwalebnego czynu”.

3. Muzeum utworzył wnuk Izabeli

To książę Władysław Czartoryski, wnuk księżnej Izabeli, podjął decyzję o utworzeniu muzeum w Krakowie w 1874 r. Władze miasta przekazały na ten cel dawny Arsenał z basztami Stolarską i Ciesielską, później dokupiono tzw. Klasztorek. Proces tworzenia muzeum został ukończony dopiero na początku XX wieku.

4. Ponad 300 tys. eksponatów

Kolekcja książąt Czartoryskich to w sumie ponad 300 tys. eksponatów. Obejmuje 86 tys. obiektów – malarstwo polskie i europejskie, sztuka starożytna i antyczna, militaria i rzemiosło artystyczne. Kolekcja to także 250 tys. rękopisów, starodruków, książek i cennych dokumentów.

5. Książę kupił Damę...

Damę z gronostajem Leonarda da Vinci nabył Adam Jerzy Czartoryski około 1800 r. we Włoszech. Szczegóły nie są jednak znane. Kobieta na portrecie to Cecylia Gallerani, kochanka księcia Mediolanu Lodovica Sforzy, zwanego Maurem. Książę był kawalerem Orderu Gronostaja, dlatego nazywano go Ermelino Bianco (dosłownie „Biały Gronostaj”). Prawdopodobnie w Puławach zamalowano pierwotne tło dzieła.

6. Księżna zbierała relikwie

Księżna Izabela, zainspirowana działalnością inwentaryzatora wzgórza wawelskiego, kolekcjonera Tadeusza Czackiego, poszukiwała szczątków wielkich postaci historycznych. To dlatego w gablotach można oglądać „relikwie”: Bolesława Chrobrego, Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Mikołaja Kopernika, Jana Kochanowskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego i Stefana Czarnieckiego.

7. Co księżna schowała w szkatule

Szkatuła Królewska to niewielkich rozmiarów hebanowa skrzynia, wewnątrz której księżna Izabela umieściła pamiątki po polskich władcach. Niestety, w czasie II wojny światowej ukryta w pałacu w Sieniawie szkatuła została rozgrabiona przez hitlerowców. Tylko części zabytków udało się przetrwać, są to m.in.: stauroteka, czyli bizantyński relikwiarz Drzewa Krzyża z XII wieku – według tradycji zdobyty przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego na carach Szujskich – czy puszka zegarowa przypisywana Zygmuntowi II Augustowi oraz sakiewka księżnej Marii Józefy, synowej królowej francuskiej Marii Leszczyńskiej.

8. Jan Matejko wykorzystywał w swoich dziełach eksponaty ze zbiorów muzeum jako rekwizyty

W podziękowaniu ofiarował Władysławowi Czartoryskiemu opatrzone dedykacją studium olejne do obrazu Bitwa pod Grunwaldem, przedstawiające konia księcia Witolda. W roku 1876 książę nabył u artysty także obraz Polonia 1863

9. Zaginiony młodzieniec

Perłę kolekcji Czartoryskich, obok obrazów Leonarda da Vinci i Rembrandta, tworzył Portret młodzieńca autorstwa Rafaela Santi. Te trzy dzieła w 1939 roku zostały umieszczone w skrzyni oznaczonej literami LRR (Leonardo, Rembrandt, Rafael) i ukryte w pałacu w Sieniawie. Ukryte zbiory trafiły jednak w ręce nazistów, obraz został wysłany do Berlina, a następnie znalazł się w rezydencji Hansa Franka na Wawelu. W 1945 r., uciekając z Krakowa, Hans Frank podjął decyzję o wywiezieniu dzieł sztuki do Niemiec. Obraz Rafaela jednak zaginął i do tej pory nie udało się go odnaleźć.

(oprac. na podstawie tekstu Mateusza Chramca, Muzeum Książąt Czartoryskich)

MATERIAŁ POWSTAŁ WE WSPÓŁPRACY Z MINISTERSTWEM KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO