ABC Zdrowia: Zawał serca

Jednym z najczęstszych schorzeń naczyniowo-sercowych jest choroba niedokrwienna polegająca na niedostatecznym ukrwieniu serca, a co za tym idzie - niedostatecznym zaopatrzeniu go w tlen, spowodowanym zwężeniem, a nawet całkowitym zamknięciem światła tętnic wieńcowych. Najbardziej znaną postacią tej choroby jest zawał serca.

Zły cholesterol i otyłość

Zawał to martwica komórek serca spowodowana jego niedokrwieniem. Bezpośrednią przyczyną zawału jest najczęściej pęknięcie blaszki miażdżycowej w naczyniu wieńcowym, czyli naczyniu doprowadzającym krew do serca. Gdy blaszka pęka, tworzy się wokół niej skrzeplina - złożona z płytek krwi i włóknika, która zamyka naczynie wieńcowe i całkowicie blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego. Czasem do zawału serca dochodzi, mimo że blaszka miażdżycowa nie pęka, ale rosnąc przez długi czas, doprowadza do dużego zwężenia naczynia. Do najczęstszych przyczyn zawału mięśnia sercowego należą:

- zwiększenie złego cholesterolu, tj. frakcji LDL cholesterolu,

- nieleczone nadciśnienie tętnicze,

- otyłość,

- cukrzyca,

- palenie papierosów,

- picie alkoholu,

- nieprawidłowa dieta.

Inne czynniki ryzyka zachorowań to stres, siedzący tryb życia, uwarunkowania genetyczne, płeć, zanieczyszczenie środowiska. Ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem. Wynika to z naturalnego procesu starzenia się organizmu - wszystkie naczynia twardnieją, są mniej kurczliwe i elastyczne. Możliwość zawału serca znacznie rośnie u mężczyzn powyżej 45. roku życia i u kobiet powyżej 55.

Pozostałe czynniki to:

- marskość wątroby,

- wysoki poziom homocysteiny,

- choroba Fabry'ego,

- niedobory witamin grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego,

- inne przyczyny przerostu lewej komory serca (kardiomiopatia, przerost po stosowaniu leków sterydowych),

- osobowość typu A (to typ osobowości charakteryzującej się wysokim poziomem stresu),

- wysoki poziom białka ostrej fazy (białko C-reaktywne, CRP),

- wysoki poziom kwasu moczowego.

Uwaga!

Im więcej czynników ryzyka, tym prawdopodobieństwo wystąpienia zawału jest większe. Wysoki cholesterol, nadciśnienie, cukrzyca, otyłość i papierosy powodują czterokrotny wzrost ryzyka!

Pierwsze objawy zawału serca

- ból w klatce piersiowej, typowo zlokalizowany za mostkiem, nasila się przy wysiłku, nie zależy od pozycji ciała ani oddechu, ma charakter pieczenia, gniecenia, często promieniuje w kierunku do szyi, żuchwy, kończyny górnej, ramion czy nadbrzusza,

- nagła lub nasilająca się duszność, niezwiązana z wysiłkiem,

- nudności,

- zlewne poty,

- utrata przytomności,

- silny ból w górnej części brzucha, podobny do tego, który towarzyszy chorobom przewodu pokarmowego, np. atakowi choroby wrzodowej,

- wymioty,

- biegunka,

- zatrzymaniekrążenia,

- bardzo przyśpieszone tętno.

Większość objawów występuje zwykle nad ranem. Związane jest to ze wzrostem aktywności układu współczulnego w tym czasie. Przy pojawieniu się objawów należy jak najszybciej wezwać pogotowie, w oczekiwaniu na przyjazd karetki przyjąć wygodną, bezpieczną pozycję: bez unoszenia nóg, gwałtownych ruchów, rozluźnić ubranie, żeby ułatwić oddychanie.

Skuteczne leczenie

Wcześnie zdiagnozowany zawał serca można leczyć metodami farmakologicznymi oraz zabiegowymi. Są trzy grupy leków stosowanych u pacjentów z zawałem serca:

- leki przeciwzakrzepowe - tj. kwas acetylosalicylowy (aspiryna), klopidogrel, heparyna, które włącza się od razu po podejrzeniu zawału;

- leki zmniejszające stężenie cholesterolu, czyli statyny (powinny być włączone w pierwszej dobie zawału), i beta-blokery - zwalniają akcję serca, są powszechnie stosowane w leczeniu choroby wieńcowej;

- inhibitory konwertazy angiotensyny, które włącza się po stabilizacji stanu klinicznego.

W leczeniu zabiegowym zawału serca stosuje się angioplastykę tętnic wieńcowych lub operację pomostowania aortalno-wieńcowego, czyli wszczepienie bajpasów. Metodę wybiera lekarz kardiolog, czasem w porozumieniu z kardiochirurgiem, a także z chorym po wykonaniu koronarografii, czyli badania obrazującego anatomię tętnic wieńcowych. Balonikowanie, inaczej angioplastyka, polega na poszerzaniu zwężonych tętnic serca i udrożnianiu tych, które są zamknięte. Przez tętnicę udową wprowadza się specjalny cewnik, by przez aortę przedostać się do właściwej tętnicy wieńcowej i poszerzyć ją za pomocą balonika (pompuje się do niego płyn pod ciśnieniem dochodzącym nawet do 24 atmosfer). Obecnie eksperymentalnie zamiast balonika stosuje się wiązkę promieni lasera, która precyzyjnie wypala blaszki miażdżycowe - jest to tzw. ablacja laserowa.

Bajpasy, czyli pomostowanie aortalno-wieńcowe, to operacja polegająca na wytworzeniu obwodnic z żył pobranych zwykle z podudzia chorego, które zapewnią odpowiedni przepływ krwi do serca. Tradycyjne bajpasy wymagają przecięcia mostka, zatrzymania pracy serca i wszczepienia pobranej żyły nad i pod niedrożnym miejscem w tętnicy wieńcowej (pomostowanie). Płynąca przez nią krew omija dotychczasowe zwężenie. Można też zastosować mało inwazyjną technikę z małymi cięciami między żebrami. Wówczas kardiochirurg dodatkowo posługuje się wideotorakoskopem (urządzenie z kamerą wideo), przypomina on laparoskop, którego używa się przy zabiegach np. w obrębie brzucha. Podczas operacji można wszyć od jednego do kilku bajpasów, potem chory wymaga kilkutygodniowej rehabilitacji.

Zawał serca u kobiety

U kobiet częściej występują nietypowe objawy zawału, inne niż w przypadku mężczyzn:

- bóle karku, pleców, łokci, a nawet bóle kciuka czy żuchwy,

- ból krtani lub okolic krtani,

- duszność bez bólu w klatce piersiowej,

-ból w nadbrzuszu często połączony z odbijaniem, nudnościami lub wymiotami,

- ogólne zmęczenie,

- nierówne bicie serca,

- zimne poty na czole lub górnej wardze.

Zobacz także: Atak serca. PRZYCZYNY i OBJAWY