Bezpieczeństwo w Internecie

Cyfryzacja stwarza ogromne możliwości i pomaga rozwiązywać wiele problemów – nie musimy bywać w urzędach czy bankach, możemy posługiwać się cyfrowym dowodem, dostać e-receptę po telefonicznym kontakcie z lekarzem i wykupić ją na podstawie numeru. W internecie oglądamy seriale – bezpłatnie, na platformach, które powstały dzięki Funduszom Europejskim i na zasadach komercyjnych – robimy zakupy, rozmawiamy z bliskimi tysiące kilometrów od nas i możemy ich widzieć na ekranie smartfonu czy komputera. Zysków jest wiele, wiele więcej. Z cyfrowych rozwiązań korzystają także banki, szpitale, firmy i instytucje państwowe. Dzięki temu nie muszą prowadzić przepastnych archiwów na dokumenty. Cyfryzacji podlega także energetyka czy transport. Jednocześnie cyberataki i cyberprzestępczość stają się w całej Europie coraz częstsze i bardziej wyrafinowane. Szacuje się, że w przyszłości będą się nasilać, bo według prognoz w 2025 r. aż 41 mld urządzeń na całym świecie będzie już podłączonych do internetu. Unia Europejska na różne sposoby promuje cyberodporność, walczy z cyberprzestępczością oraz wzmaga wysiłki w cyberdyplomacji i cyberobronie.

CYBERODPORNOŚĆ

W grudniu 2020 r. Komisja Europejska i Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) przedstawiły nową unijną strategię cyberbezpieczeństwa. Ma ona zwiększyć odporność Europy na zagrożenia cyfrowe i zapewnić wszystkim obywatelom i firmom możliwość korzystania z wiarygodnych narzędzi i usług. W grudniu tego roku weszły w życie przepisy UE dotyczące cyberodporności - Cyber Resilience Act. To pierwsze i przełomowe tego typu prawo na świecie. Producenci będą mieli prawny obowiązek dbania o bezpieczeństwo użytkowników. Wymogi obejmą wszystkie typy sprzętu i oprogramowania, od elektronicznych niań, smartwatchów i gier komputerowych po skomplikowane zapory sieciowe i routery. Wszystko po to, by nikt nie włamał się do naszego routera albo nie śledził nas za pomocą kamerki w komputerze. Sprzęt komputerowy i oprogramowanie będą nosiły specjalne oznakowanie CE wskazujące, że są zgodne z nowymi przepisami. Tylko wtedy będzie je można sprzedawać w Unii Europejskiej. Unia Europejska dokłada starań, by państwa członkowskie jak najlepiej współpracowały ze sobą w dziedzinie cyberodporności. W tym celu powstała Agencja ds. Cyberbez - pieczeństwa (ENISA), która zastąpiła Agencję ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji. Nowa agencja zyskała większą rolę. Wspiera państwa członkowskie i instytucje unijne stawianiu czoła cyberatakom.

Już w 2016 r. przyjęto dyrektywę o bezpieczeństwie sieci i informacji (NIS). Był to pierwszy w historii akt mający pogłębić współpracę państw UE w kwestii cyberbezpieczeństwa. Dyrektywa określa jakim obowiązkom z zakresu bezpieczeństwa podlegają operatorzy usług kluczowych (energetyka, transport, zdrowie i finanse) i dostawcy usług cyfrowych (internetowe platformy handlowe, wyszukiwarki, usługi w chmurze).

CYBERDYPLOMACJA

Unia Europejska dokłada wszelkich starań, by chronić się przed cyberzagrożeniami z państw trzecich. Jednym z takich działań jest dyplomacja, zapobieganie cyberatakom oraz sankcje – kary. Unia może nakładać sankcje na osoby lub podmioty, które odpowiadają za cyberataki lub próby cyberataków albo oferują przestępcom wsparcie finansowe, techniczne czy materialne. Sankcje obejmują zakaz wjazdu do Unii Europejskiej oraz zamrożenie aktywów (majątku) osób i podmiotów nimi objętych.

CYBEROBRONNOŚĆ

Do tej pory wojny były prowadzone na lądzie, morzu, w powietrzu i przestrzeni kosmicznej. Teraz jednak cyberprzestrzeń (czyli wszystko to, co jest związane z internetem) jest uważana za piątą sferę działań wojennych. Obejmuje wszystko od sieci informacyjno-telekomunikacyjnych przez infrastrukturę i dane po systemy komputerowe, procesory i urządzenia do sterowania. Wszystkie państwa UE muszą zadbać o swoją cyberobronność i współpracować w tej dziedzinie. Wspomaga je w tym Europejska Agencja Obrony (EDA), która pomaga w kształceniu wykwalifikowanych wojskowych zajmujących się cyberobroną i zapewnia dostępność technologii cyberobrony.

CYBERBEZPIECZEŃSTWO

Cyfryzacja bardzo przyspieszyła w okresie pandemii Covid-19. Świat przeniósł się do internetu, a z nim cyberprzestępcy. Dlatego od tamtej pory cyberbezpieczeństwo jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Unia inwestuje ogromne środki w nasze bezpieczeństwo w sieci. Zachęca kraje członkowskie do korzystania z funduszy:

Plan odbudowy po pandemii Unia przeznacza blisko 2 miliardy euro na bardziej ekologiczną (30 proc.) oraz bardziej bezpieczną i odporną (70 proc.) Europę.

„Horyzont Europa”

Jego celem jest wypracowanie innowacyjnych rozwiązań, które będą chronić nas przed najnowszymi, najbardziej zaawansowanymi cyberzagrożeniami. W maju 2020 r. UE przeznaczyła 49 mln euro na badania i innowacje w systemach cyberbezpieczeństwa i ochrony prywatności.

„Cyfrowa Europa”

W ramach programu „Cyfrowa Europa” na lata 2021–2027 Unia Europejska przeznaczy 1,6 mld euro na inwestycje w dziedzinie cyberbezpieczeństwa oraz wdrożenie w całej Unii infrastruktury i narzędzi cyberbezpieczeństwa z myślą o administracjach publicznych, firmach i obywatelach.

Centrum kompetencji w dziedzinie cyberbezpieczeństwa będzie:

• zwiększać cyberodporność,
• pomagać we wdrażaniu najnowszych technologii z zakresu cyberbezpieczeństwa,
• wspierać start-upy i mikro-, małe oraz średnie przedsiębiorstwa zajmujące się cyberbezpieczeństwem,
• prowadzić badania i innowacje w dziedzinie cyberbezpieczeństwa,
• pomagać w niwelowaniu luki kompetencyjnej w dziedzinie cyberbezpieczeństwa.

Ochrona sieci 5G

Sieci 5G są kluczowe nie tylko dla komunikacji cyfrowej, lecz także dla sektorów krytycznych takich jak energetyka, transport, bankowość i zdrowie. Zapewnienie odporności sieci 5G ma zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa. Dlatego już w 2020 r. Unia zaleciła państwom członkowskim korzystanie z wielu dostawców, ocenianie ryzyka współpracy i stosowanie rygorystycznych kontroli.

Jak wyglądają cyberataki? Oto najpopularniejsze z nich:

Phishing, czyli podszywanie

Chodzi o kradzież danych. Przestępcy podszywają się pod instytucje, naszych bliskich, współpracowników, klientów itp. Stosują wyrafinowane zagrywki psychologiczne. Dlatego nierzadko słyszymy o wycieku danych, np. z przychodni czy sądu. Dajemy się zwieść obietnicy okazji zakupowej na nieznanej stronie, otwieramy załącznik czy instalujemy oprogramowanie, do czego namawia nas przestępca podający się np. za pracownika banku. Po co? Przestępcy wykorzystują nasze dane by zaciągnąć na nasze nazwisko kredyt, włamać się na nasze konto bankowe, zrobić zakupy korzystając z numerów naszej karty.

Ransomware – blokowanie za pośrednictwem złośliwego oprogramowania

Sami instalujemy je w smartfonie czy na komputerze. Dzieje się tak gdy otwieramy załącznik z niewiadomego źródła albo klikamy w link, który ma nas np. doprowadzić do ciekawych zdjęć. Cyberprzestępca wkrada się do naszego oprogramowania, blokuje dostęp do systemu komputerowego lub uniemożliwia odczyt zapisanych w komputerze danych.

DDoS, czyli blokowanie przez sztuczny tłok

Polega na przeprowadzeniu ataku jednocześnie z wielu miejsc (komputerów czy smartfonów). Atak przeprowadzany jest z urządzeń, nad którymi przejęta została kontrola przy użyciu wirusów komputerowych. Oznacza to, że właściciele tych komputerów mogą nawet nie wiedzieć, że ich komputer czy smartfon jest właśnie wykorzystywany do ataku! Ogromna liczba fałszywych prób skorzystania z usług danej firmy, np. wejście na jej stronę internetową czy do sklepu internetowego, może całkowicie zablokować system.

CO ROBIĆ?

• stosujmy programy antywirusowe i systematycznie je aktualizujmy, z nigdy nie podawajmy swoich danych - każdy, kto dzwoniąc domaga się podania danych, np. kodów BLIK lub loginu i hasła do logowania do konta czy numeru karty kredytowej, może być oszustem!
• nie instalujmy żadnego oprogramowania ani aplikacji pod wpływem namowy - cyberprzestępca może próbować nakłonić nas do np. zainstalowania oprogramowania, które ma rzekomo ochronić przed oszustwami i włamaniami,
• uważajmy na linki i załączniki w e-mailach, wiadomościach w mediach społeczniościowych sms-ach itp. – warto mieć pewność, kto jest ich nadawcą.

Jak Unia Europejska dba o pracowników?

Dzięki Unii Europejskiej mamy prawa dotyczące m.in. bezpieczeństwa i higieny pracy, równych szans czy ochrony przed wszelkimi formami dyskryminacji. Kraje członkowskie UE, w tym Polska, muszą dostosowywać swoje prawo dotyczące pracowników do unijnych standardów. A te są coraz wyższe.

W Polsce duże zmiany przyniosła niedawno unijna dyrektywa work- -life balance w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Zaczęła obowiązywać u nas od 26 kwietnia 2023 r.

NAJWAŻNIEJSZA JEST RÓWNOWAGA

Dyrektywa work-life balance ułatwia rodzicom godzenie pracy z życiem rodzinnym. Jej celem są równe prawa pracownicze kobiet i mężczyzn, pod względem szans na rynku pracy i traktowania w pracy. Zachęca ojców do większej aktywności w opiece nad dziećmi i pomaga matkom szybciej wrócić na rynek pracy. Co zyskujemy?

1. Urlop tacierzyński

Chodzi o zwiększenie udziału ojców w opiece nad dziećmi. Dyrektywa zobowiązała nas do wprowadzenia obowiązkowego urlopu dla drugiego rodzica. Co najmniej dwa z obowiązkowych miesięcy urlopu rodzicielskiego musi wykorzystać drugi rodzic. Za to można urlop wykorzystywać jednocześnie. Urlopy ulegają wtedy zsumowaniu – nie mogą przekroczyć 41 dni na jedno dziecko lub 43 dni na dwójkę dzieci.

2. Zakaz nadgodzin dla rodziców dzieci do lat 8

Przy okazji wprowadzenia dyrektywy podniesiono z 4 do 8 lat wiek dziecka, do którego nie wolno nakładać na rodzica godzin nadliczbowych bez jego zgody. Jeżeli pracodawca chce, żebyśmy zostali po godzinach a mamy dziecko, które nie skończyło 8 lat, mamy prawo odmówić. Nie możemy też być bez naszej zgody zatrudniani na nocne zmiany i w systemie przerywanego czasu pracy.

3.Dodatkowe 5 dni urlopu opiekuńczego

Dzięki dyrektywie przysługuje nam dodatkowe 5 dni urlopu opiekuńczego na opiekę nad członkiem bliskiej rodziny. Chodzi o rodzica, dziecko lub małżonka. Urlop opiekuńczy przysługuje na osobę, która mieszka z nami w tym samym gospodarstwie domowym lub jest bliskim członkiem rodziny.

4. Zakaz dyskryminacji

Dyrektywa work-life balance wprowadziła zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, niepełnosprawność, orientację seksualną itp. w zakresie warunków zatrudnienia. Ma to wpływać pozytywnie na komfort pracownika oraz promować równy dostęp do stanowiska pracy.

5. Ochrona przed zwolnieniem

Nie możemy zostać zwolnieni z powodu korzystania z uprawnień związanych z życiem rodzinnym i prywatnym: urlopów rodzicielskich, ojcowskich i opiekuńczych oraz elastycznej organizacji pracy. Dyrektywa zakazuje też wszelkich przygotowań do zwolnienia. Nie możemy zostać zwolnieni po powrocie z urlopu związanego z opieką nad dzieckiem. Mamy prawo do powrotu na dotychczasowe stanowisko. Jeżeli nie jest to możliwe, pracodawca musi nam zapewnić stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu i warunki nie mniej korzystne niż te, które obowiązywałyby, gdybyśmy nie korzystali z urlopu.

6. Możemy pracować u dwóch pracodawców

Dzięki przepisom unijnym pracodawca może nam zakazać pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą tylko wtedy, gdy w grę wchodzą przepisy o zakazie konkurencji. W pozostałych przypadkach możemy pracować u dwóch pracodawców.

Co jeszcze się zmieni?

Praca platformowa

Regulacją, którą Polska jest zobowiązana wdrożyć do 2 grudnia 2026 r., jest zmiana statusu osób zarobkujących za pośrednictwem takich platform jak Uber, Glovo czy Pyszne.pl. Zmiany wprowadzi dyrektywa o pracy platformowej. Unijne przepisy przewidują domniemanie etatu dla tych, którzy zarabiają dzięki takim aplikacjom.

Ochrona sygnalistów

Sygnaliści to osoby, które zgłaszają nieprawidłowości zachodzące w organizacji czy zakładzie pracy - przełożonym, urzędom kontrolnym itp. Sygnalista może liczyć na ochronę pod warunkiem, że jego zgłoszenie opiera się na uzasadnionych podstawach. Jeśli nie, może dostać karę grzywny. Zgłoszenie nie powinno być podstawą do działań odwetowych - zwolnienia sygnalisty, nieprzedłużenia umowy, pozbawienia możliwości zmiany umowy z np. okresu próbnego na czas określony lub nieokreślony. W zakładach pracy na początku przyszłego roku zostaną utworzone odpowiednie procedury.

Prawo do bycia offline

Pandemia Covid-19 upowszechniła pracę zdalną. Najczęściej stosuje się w jej przypadku zadaniowy system czasu pracy. Nie ma „sztywno” określonych godzin pracy, co często prowadzi do nieograniczonych kontaktów z pracownikiem. Komisja Europejska pracuje obecnie nad dyrektywą, dzięki której pracownik będzie musiał być w dyspozycji pracodawcy wyłącznie w godzinach pracy. Po tym czasie będzie musiał być „aktywny” tylko w ściśle określonych przypadkach, takich jak dyżur czy nadgodziny. Parlament Europejski już w 2021 r. przyjął rezolucję dotyczącą prawa pracownika do rozłączenia się, czyli nie odbierania maili, wiadomości sms czy z komunikatorów internetowych.

Jawność zarobków

Jawność wynagrodzeń zostanie niedługo wprowadzona w całej Unii Europejskiej. Już teraz państwa członkowskie dostosowują swoje przepisy, a pracodawcy przygotowują się do ich wejścia w życie. Wkrótce będziemy wiedzieć, ile zarabiają nasi współpracownicy. Zostanie też zlikwidowana różnica w zarobkach kobiet i mężczyzn pracujących na tym samym stanowisku.

Partnerem materiału jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów