Matura próbna WOS OPERON. Arkusze, zadania, odpowiedzi

Zadanie 1. (0–1)

Porównaj niże demograficzne w Polsce z lat 50. i 60. oraz z lat 80. i 90. XX wieku, odnosząc się
do czasu trwania i skali tych zjawisk.
– ...........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
– ...........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

Materiał źródłowy do zadania 2.

Tekst. Sposoby rozwiązywania konfliktów

Opis A. Polubowne załatwianie sporów międzynarodowych przez powołanie komisji pojednawczej.
Strony nie uczestniczą w jej działaniach, ale też nie muszą się jej podporządkować.

Opis B. Pośredniczenie w rozwiązywaniu sporu mające na celu ułatwienie stronom dojście do porozumienia.
Strony uczestniczą w rozmowach, nie muszą jednak przyjąć zaproponowanego rozwiązania.

Opis C. Rozmowy, pertraktacje prowadzone przez upoważnionych przedstawicieli dwóch lub
większej liczby państw, instytucji, organizacji itp.

Na podstawie: http://sjp.pwn.pl (dostęp: 5.02.2015).

Zadanie 2. (0–2)
Do każdego opisu dopisz nazwę odpowiedniego sposobu rozwiązywania konfliktów.

Opis A – ..............................................................................................................................................
Opis B – ...............................................................................................................................................
Opis C – ...............................................................................................................................................

Materiały źródłowe do zadań 3. i 4.

Tekst. Cechy współczesnego społeczeństwa

Termin stosowany głównie przez krytyków zachodniego społeczeństwa […] jako określenie społeczeństwa
biernych odbiorców, dla którego są charakterystyczne: amorficzność, rozkład więzi
międzyludzkich, zanik wartości wyższych, brak zakorzenienia w tradycji, materializm, konformizm,
[…] zanik indywidualności, podatność na manipulację przy użyciu propagandy i reklamy,
uniformizacja kultury i jej równanie w dół.
Źródło: http://encyklopedia.pwn.pl (dostęp 5.02.2015).

Ilustracja. Cechy współczesnego społeczeństwa

Zadanie 3. (0–1)
Podaj nazwę społeczeństwa opisanego w tekście. Odpowiedzi wybierz spośród: industrialne,
otwarte, masowe, usługowe.
..............................................................................................................................................................

Zadanie 4. (0–1)
Rozstrzygnij, czy ilustracja nawiązuje do cech społeczeństwa opisanego w tekście. Odpowiedź
uzasadnij, odnosząc się do tekstu i ilustracji.
Rozstrzygnięcie: .................................................................................................................................
Uzasadnienie: .....................................................................................................................................

Materiał źródłowy do zadania 5.

Tekst. Koncepcja narodu
Kurdowie to największy na świecie naród pozbawiony własnej państwowości. Zamieszkując obce
terytoria z trzema różnymi językami, potrafił stworzyć własną, niezależną kulturę. Historia Kurdów
wpłynęła zwłaszcza na rozwój literatury, która pozwoliła na zachowanie kurdyjskiej tożsamości
narodowej.

Źródło: A. Piekara, Zakazana literatura – walka narodu kurdyjskiego o własny język i piśmiennictwo,
http://bliskiwschod.pl (dostęp: 6.02.2015).

Zadanie 5. (0–2)

Podaj nazwę koncepcji narodu przedstawionej w tekście. Odpowiedź uzasadnij.
Koncepcja narodu: .............................................................................................................................
Uzasadnienie: ....................................................................................................................................

Zadanie 6. (0–2)
A. Wyjaśnij, czym się różniła w 2005 r. opinia Polaków na temat imigrantów od opinii respondentów
z Czech, Węgier i Słowacji

B. Podaj przyczynę gospodarczą i społeczną niechęci respondentów do imigrantów.
Przyczyna gospodarcza:
Przyczyna społeczna:

Zadanie 7. (0–1)
Napisz, do jakiego problemu związanego z funkcjonowaniem mediów nawiązują rysunek
i mapa. W uzasadnieniu odpowiedzi uwzględnij elementy przedstawione na rysunku.

Materiały źródłowe do zadania 8.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (fragment)
Art. 122.
3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego
z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.
Tekst. Proces legislacyjny w Polsce
Jeżeli wątpliwości Prezydenta dotyczą zgodności ustawy z przepisami Konstytucji, wówczas Prezydent
[…] ma prawo […] zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie jej
zgodności z Konstytucją. Jest to tak zwany wniosek „prewencyjny”.
Źródło: http://www.prezydent.pl (dostęp: 5.02.2015).

Zadanie 8. (0–1)
Odwołując się do Konstytucji RP, wyjaśnij (nie cytując), dlaczego zwrócenie się Prezydenta
RP do Trybunału Konstytucyjnego jest określane mianem wniosku „prewencyjnego”.

Zadanie 9. (0–2)
W każdej z podanych par wybierz i podkreśl przymiotnik, który określa rodzaj referendum
opisanego w tekście.
– ustawodawcze/problemowe
– oddolne/odgórne
– fakultatywne/obligatoryjne
– lokalne/ogólnokrajowe
– wiążące/niewiążące

Materiał źródłowy do zadania 10.
Tekst. Program partii politycznej
– minimum socjalne i minimum egzystencji powinny stać się kategorią prawną, która w perspektywie
będzie podstawą wypłaty świadczeń
– kryterium dochodowe powinno dotyczyć wszystkich świadczeń społecznych i świadczeń rodzinnych
– zmiana formuły dodatków z tytułu urodzenia dziecka. W większym stopniu powinni być nim
objęci rodzice gorzej sytuowani […]
– zrównanie szans dzieci żyjących w rodzinach pełnych i niepełnych w dostępie do pomocy finansowej
państwa […]
– wprowadzenie nowej kategorii pomocy rodzinom w formie „socjalnej pracy interwencyjnej”
Źródło: http://www.[...].mokotow.html (dostęp: 2.08.2014).

Zadanie 10. (0–1)
Podkreśl nazwę partii politycznej, której fragment programu politycznego został zamieszczony
powyżej. Uzasadnij swój wybór.
A. Kongres Nowej Prawicy
B. Platforma Obywatelska
C. Polskie Stronnictwo Ludowe
D. Sojusz Lewicy Demokratycznej

Uzasadnienie:......................

Materiały źródłowe do zadania 11.

Konkordat z dnia 28 lipca 1993 r. (fragment)

Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki są – każde
w swej dziedzinie – niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej
zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. (fragment)

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, zwany dalej „Kościołem”, stanowi część Powszechnego
Kościoła Prawosławnego i zachowuje z nim jedność w sprawach dogmatycznych i kanonicznych.
Jest niezależny od jakiejkolwiek pozakrajowej władzy duchownej i świeckiej.

Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. (fragment)
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej „Kościołem”, uznający
jako jedyną zasadę i normę wiary i życia wszystkie księgi kanoniczne Pisma Świętego, a także
wszystkie księgi symboliczne Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego, korzysta z pełnej wolności wyznawania
swojej wiary oraz wykonywania swojego kultu religijnego.

Zadanie 11. (0–2)
A. Podkreśl poprawne dokończenie zdania.
W świetle prawa Rzeczpospolita Polska jest państwem
A. świeckim.
B. ateistycznym.
C. wyznaniowym.
D. uprzywilejowania głównego wyznania.
B. Wyjaśnij, dlaczego jedynie stosunki między Rzecząpospolitą a Kościołem katolickim są
regulowane konkordatem, a nie ustawą.

Materiał źródłowy do zadania 12.

Tekst. Powstanie państwa

Opis A. Państwo, które powstało na skutek rozpadu państwa na kilka mniejszych nowych państw.
Opis B. Państwo, które powstało w wyniku oderwania się części terytorium i utworzenia innego,
niezależnego państwa.
Opis C. Państwo, które powstało poprzez połączenie kilku państw.

Zadanie 12. (0–2)
Do każdego opisu podaj przykład państwa europejskiego, które powstało po 1989 r. według
opisanego sposobu.
Opis A – ..............................................................................................................................................
Opis B – ...............................................................................................................................................
Opis C – ...............................................................................................................................................

Materiał źródłowy do zadania 13.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z dnia 17 września 1787 r. (fragment)
Artykuł II
§4. Prezydent, wiceprezydent i każdy funkcjonariusz cywilny Stanów Zjednoczonych zostaje usunięty
z urzędu w razie postawienia przez Izbę Reprezentantów w stan oskarżenia i skazania za
zdradę, przekupstwo lub inne ciężkie przestępstwa albo przewinienia.

Zadanie 13. (0–1)
Rozstrzygnij, które informacje dotyczące procedury impeachmentu w Stanach Zjednoczonych
Ameryki są prawdziwe, a które – fałszywe. Przy każdym zdaniu w odpowiedniej kolumnie
tabeli wpisz znak „X”.

A. Odpowiedzialność konstytucyjna w Stanach Zjednoczonych Ameryki ma charakter indywidualny.
B. Procedurę postawienia w stan oskarżenia rozpoczyna izba wyższa amerykańskiego parlamentu.
C. Przedmiot odpowiedzialności konstytucyjnej jest określony generalnie.

Materiał źródłowy do zadania 14.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (fragmenty)
Art. 115.
1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi
na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.
Art. 119.
3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była
przedłożona komisji.
Art. 227.
3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej
na 6 lat.
Art. 235.
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów,
Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

Zadanie 14. (0–1)
Uzupełnij tabelę – do każdej nazwy funkcji parlamentu dopisz numer artykułu Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, który ją ilustruje.
Nazwa funkcji Numer artykułu
A. kontrolna
B. kreacyjna
C. ustrojodawcza

Materiał źródłowy do zadania 15.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (fragment)
Art. 4.
1. Władza […] w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
Art. 7.
Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Art. 11.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych.

Zadanie 15. (0–1)
Uzupełnij tabelę – do każdego artykułu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dopisz nazwę
konstytucyjnej zasady ustroju państwa.
Numer artykułu Nazwa konstytucyjnej zasady ustroju państwa
A. 4.
B. 7.
C. 11.

Materiał źródłowy do zadania 16.
Tekst. Wybory w państwie demokratycznym
W Europie obowiązkowo chodzi się na wybory w Belgii, Luksemburgu, Liechtensteinie, na Cyprze
i w Grecji oraz Turcji, częściowo (nie w całym państwie) w Szwajcarii i Austrii. […]
W Australii niegłosujący może zostać ukarany grzywną do 50 dol. australijskich, w Belgii uporczywe
uchylanie się […] może skutkować pozbawieniem czynnych praw wyborczych.
Źródło: A. Szostkiewicz, Mus nie dla nas, http://www.polityka.pl, ©Polityka sp. z o.o. S.K.A. 2015 (dostęp: 10.02.2015).

Zadanie 16. (0–2)
A. Podaj nazwę zasady wprowadzonej w wyborach odbywających się w państwach wymienionych
w tekście.
..............................................................................................................................................................
B. Podaj po jednym argumencie zwolenników i przeciwników rozwiązania przedstawionego
w tekście.
Argument zwolenników – ..................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Argument przeciwników – ................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Materiał źródłowy do zadania 17.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (fragment)
Art. 168.
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych
w zakresie określonym w ustawie.
Zadanie 17. (0–2)
A. Podaj nazwę dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, których częścią
są podatki i opłaty wymienione w art. 168 Konstytucji RP.
..............................................................................................................................................................
B. Rozstrzygnij, które spośród wymienionych poniżej to podatki i opłaty lokalne. Odpowiedzi
wybierz spośród: podatek dochodowy, podatek od nieruchomości, podatek od towarów i usług,
podatek rolny, opłata uzdrowiskowa.
..............................................................................................................................................................

Materiały źródłowe do zadania 18.
Tekst 1. Działalność IPN
Warszawa, 9 lutego 2015
Mieszkańcy miejscowości Rudnica
Mieszkańcy i władze samorządowe Gminy Krzeszyce
Mieszkańcy i władze samorządowe Powiatu Sulęcińskiego
Mieszkańcy i władze samorządowe Województwa Lubuskiego
Szanowni Państwo
Położona w malowniczych lubuskich lasach Rudnica jest ostatnią miejscowością w Polsce,
w której znajduje się ulica upamiętniająca Bolesława Bieruta. Jego nazwisko umieszczone
jest nie tylko na starych tablicach, ale także na współczesnych, gdzie towarzyszy mu
gminny herb. […] Podpis Bieruta widnieje między innymi pod odmową ułaskawienia Danuty
Siedzikówny „Inki”, 17-letniej sanitariuszki skazanej […] w sfabrykowanym procesie
na karę śmierci. […]
Za kilka dni 1 marca – Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Zwracam się więc
do Państwa z prośbą i apelem. […] Uczcijcie ten dzień decyzją o rezygnacji z dotychczasowego
patrona na rzecz Danuty Siedzikówny „Inki”. […]
Z poważaniem
dr Andrzej Zawistowski
Dyrektor Biura Edukacji Publicznej
Instytutu Pamięci Narodowej
Źródło: http://ipn.gov.pl/aktualnosci/2015 (dostęp: 10.02.2015

Tekst 2. Statut Instytutu Pamięci Narodowej
§ 1. Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
zwany dalej „IPN”, realizuje zadania określone w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci
Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu […], ustawie z dnia
18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa
państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów […], oraz w odrębnych przepisach.
Źródło: http://ipn.gov.pl (dostęp: 23.09.2015).
Tekst 3. Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
Mając na względzie:
– zachowanie pamięci o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez Naród Polski w latach
II wojny światowej i po jej zakończeniu,
– patriotyczne tradycje zmagań Narodu Polskiego z okupantami, nazizmem i komunizmem,
– czyny obywateli dokonywane na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i w obronie wolności
oraz godności ludzkiej,

– obowiązek ścigania zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i zbrodni wojennych,
– a także powinność zadośćuczynienia przez nasze państwo wszystkim pokrzywdzonym przez państwo
łamiące prawa człowieka,
jako wyraz naszego przekonania, że żadne bezprawne działania państwa przeciwko obywatelom
nie mogą być chronione tajemnicą ani nie mogą ulec zapomnieniu – stanowi się, co następuje: [...]
Art. 8.1. […] tworzy się Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu, zwany dalej „Instytutem Pamięci”.
Źródło: http://isap.sejm.gov.pl (dostęp: 06.10.2015).

Zadanie 18. (0–1)
Rozstrzygnij, czy apel doktora Andrzeja Zawistowskiego jest zgodny z działalnością statutową
IPN. Uzasadnij odpowiedź.
Rozstrzygnięcie: .................................................................................................................................
Uzasadnienie: .....................................................................................................................................

Materiał źródłowy do zadania 19.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. z dnia 18 maja 1964 r.)
Art. 415.
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. […]
Art. 471.
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania […].
Zadanie 19. (0–2)
A. Podaj, jakiego rodzaju prawa dotyczy podany tekst.
..............................................................................................................................................................
B. Podaj, który z przytoczonych artykułów odnosi się do odpowiedzialności deliktowej, a który
– do odpowiedzialności kontraktowej.
Odpowiedzialność deliktowa – .........................................................................................................
Odpowiedzialność kontraktowa – ....................................................................................................

Materiały źródłowe do zadania 20.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (fragmenty)
Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania
organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Art. 93.
1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter
wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji
wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Schemat. Zasada systemu prawa

KONSTYTUCJA RP -> RATYFIKOWANE UMOWY MIEDZYNARODOWE -> USTAWY -> ROZPORZĄDZENIA -> AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Zadanie 20. (0–3)
A. Podaj nazwę zasady polskiego systemu prawa, do której odnoszą się podane fragmenty
Konstytucji RP oraz schemat.
..............................................................................................................................................................
B. Na czym polega zasada, o której mowa w poleceniu A? Wymień jej dwa charakterystyczne
elementy.
1) ..........................................................................................................................................................
2) ..........................................................................................................................................................

C. Wytłumacz, co różni akty powszechnie obowiązujące od aktów wewnętrznie obowiązujących.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

Materiały źródłowe do zadania 21.
Tekst. Fragmenty kodeksów
Tekst A.
Art. 24. § 1. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw
przekazanych ustawą do właściwości innego sądu.
Tekst B.
Art. 8a. § 1. Korespondencja skazanego pozbawionego wolności podlega cenzurze i nadzorowi,
chyba że ustawa stanowi inaczej.
Tekst C.
Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia,
to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.
Zadanie 21. (0–2)
A. Do każdego fragmentu dopisz nazwę odpowiedniego aktu prawnego. Odpowiedzi wybierz
spośród podanych: Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy.
Tekst A – .............................................................................................................................................
Tekst B – ..............................................................................................................................................
Tekst C – ..............................................................................................................................................
B. Podaj, który tekst zawiera tylko normy prawa materialnego, a który – tylko normy prawa
formalnego.
Normy prawa materialnego – ............................................................................................................
Normy prawa formalnego – ...............................................................................................................
Materiał źródłowy do zadania 22.
Tekst. Władza sądownicza w Polsce
Pierwsze, historyczne posiedzenie ...[A]… odbyło się 23 lutego 1990 roku, ale decyzja o powołaniu
…[A]… zapadła podczas obrad „Okrągłego Stołu”. [...] Od tej pory kandydatów na urząd sędziego,
na wniosek ...[A]…, powołuje …[B]…. Natomiast niezależność sądów i niezawisłość sędziów
jako fundamenty państwa prawa zostały podniesione do rangi normy konstytucyjnej w Ustawie
Zasadniczej z 2 kwietnia 1997 r.
Źródło: http://www.[...].uroczystosci[...] (dostęp: 12.02.2015).

Zadanie 22. (0–1)
Podaj pełne nazwy konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej, które w tekście zapisano
literami A i B.
A – .......................................................................................................................................................
B – ........................................................................................................................................................
Materiał źródłowy do zadania 23.
Tekst. Kazus prawny
Dziesięcioletnia Ewa poszła do osiedlowego sklepu, żeby kupić sok jabłkowy. Za litr napoju sprzedawca
kazał jej zapłacić 100 zł. Dziewczynka zapłaciła wskazaną kwotę, a potem z zakupami
wróciła do domu. Poinformowała o wszystkim mamę, która zastanawiała się, czy może odzyskać
pieniądze.
Źródło: opracowanie własne.
Zadanie 23. (0–1)
Rozstrzygnij, czy umowa sprzedaży zawarta w osiedlowym sklepie jest ważna. Odpowiedź uzasadnij.
Rozstrzygnięcie: .................................................................................................................................
Uzasadnienie: .....................................................................................................................................

Zadanie 24. (0–2)
A. Uzupełnij zdanie odnoszące się do przedstawionego rysunku – wpisz brakującą pełną nazwę
organizacji międzynarodowej.
Ukazana na zdjęciu moneta została wydana w Rzeczypospolitej Polskiej w rocznicę uchwalenia
dokumentu wydanego przez ........................................................................................................
B. Rozstrzygnij, czy powołując się na dokument, którego nazwa widnieje na monecie, obywatel
polski może wnieść skargę w ramach międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka do
organu opisanego w tekście. Odpowiedź uzasadnij.
Rozstrzygnięcie: .................................................................................................................................
Uzasadnienie: .....................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Materiał źródłowy do zadania 25.
Tekst. Polska polityka zagraniczna
Opis A. Uznanie niepodległości tego państwa przez Polskę nastąpiło w 1991 r., a rok później oba
kraje podpisały traktat o dobrym sąsiedztwie. Rzeczpospolita wspierała także przemiany demokratyczne
na jego obszarze, szczególnie na przełomie 2004/2005 r.
Opis B. Podpisanie traktatów o granicach i przyjaźni zapoczątkowało proces pojednania pomiędzy
Rzeczpospolitą a tym państwem. Regularny dialog prowadzony był od 1991 r. – w kwestii
poparcia polskich dążeń zarówno do Unii Europejskiej, jak i do NATO.
Opis C. Podpisanie traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy z tym państwem nastąpiło
dopiero w 1992 r., ale pozwoliło to na podjęcie działań wyraźnie zmierzających do ugruntowania
polskiej suwerenności (np. do wycofania wojsk tego kraju z terenów państwa polskiego).
Opis D. Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1992 r. gwarantował poprawne
stosunki między Polską a tym państwem do 1994 r., kiedy to jego nowo wybrany prezydent rozpoczął
łamanie zasad demokratycznych w swoim kraju.
Źródło: opracowanie własne.
Zadanie 25. (0–1)
Do każdego opisu relacji Polski z sąsiadami dopisz nazwę państwa, którego on dotyczy.
Opis A – ..............................................................................................................................................
Opis B – ...............................................................................................................................................
Opis C – ...............................................................................................................................................
Opis D – ..............................................................................................................................................

Materiał źródłowy do zadania 26.
Tekst. Polska polityka zagraniczna w 2012 r.
Prymat USA został zakwestionowany, a asertywność gospodarek wschodzących wzrasta. Pomimo
kryzysu, większość państw azjatyckich, także Rosja, radykalnie zwiększa nakłady zbrojeniowe.
Źródło: Priorytety polskiej polityki zagranicznej, Warszawa, marzec 2012,
http://www.msz.gov.pl (dostęp: 10.02.2015).

Zadanie 26. (0–1)
Odnosząc się do typów ładów światowych, określ, do jakiej zmiany w układzie sił na świecie
nawiązuje tekst.
..............................................................................................................................................................

Zadanie 27. (0–3)
A. Podaj nazwy umieszczonych na wykresie państw, które należą do strefy Schengen, ale nie
należą do Unii Europejskiej.
..............................................................................................................................................................
B. Podaj dwa pozytywne i dwa negatywne skutki funkcjonowania strefy Schengen dla obywateli
Unii Europejskiej.
Pozytywne skutki:
1) ..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2) ..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Negatywne skutki:
1) ..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2) ..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

Materiał źródłowy do zadania 28.
Tekst. Konflikty na świecie
Aby poznać i zrozumieć obecny i przyszły kształt świata, możemy odwołać się do dwóch całkiem
przeciwstawnych paradygmatów. Pierwszy paradygmat to zderzenie cywilizacji Samuela P. Huntingtona
[…]. Według Huntingtona różnice kulturowe odgrywają istotną rolę w konfliktach międzynarodowych,
a tym samym utrudniają budowę nowego pokojowego ładu międzynarodowego.
[…] Oprócz języka, to religia jest w koncepcji Huntingtona najważniejszym elementem wyróżniającym
odrębne cywilizacje. […]
Alternatywnym paradygmatem może być tutaj teoria mimetyczna Rene Girarda, która zakłada,
że konflikty powstają częściej wtedy, gdy […] stosunki międzyludzkie zaczyna charakteryzować
jednakowość (uniformizacja). Bliscy, a nie obcy, prędzej staną się wrogami. […] Im bardziej ludzie
stają się do siebie podobni i każdy może porównać się z kimkolwiek innym, tym bardziej zbliżamy
się do świata, któremu zagraża globalna wojna domowa.
Źródło: J.M. Fiszer, Euroatlantycki system bezpieczeństwa międzynarodowego w multipolarnym świecie,
http://www.academia.edu (dostęp: 12.02.2015).

Zadanie 28. (0–1)
Porównaj poglądy P. Huntingtona i R. Girarda na temat przyczyny konfliktów na świecie.

Materiały źródłowe do zadania 29.
Tekst i mapa. Uchodźcy we współczesnym świecie
Z nowych danych dotyczących nieregularnej migracji
przez Morze Śródziemne w trzecim kwartale 2014
roku wynika alarmujący wzrost liczby osób, które
drogę do Europy przypłacają życiem. […]
Nie znamy wszystkich przyczyn ani wzrostu liczby
nieregularnych migrantów przeprawiających się
przez Morze Śródziemne, ani wzrostu liczby ofiar
[…]. Niestabilna sytuacja i brak bezpieczeństwa
dały się we znaki uchodźcom z Afryki subsaharyjskiej
oraz Bliskiego Wschodu, zmuszając ich tym
samym do dalszej ucieczki.
Źródło: http://www.[...].wiadomosci/2014 (dostęp: 12.02.2015).

Zadanie 29. (0–2)
A. Podkreśl poprawne dokończenie zdania.
Informacje zamieszczone w tekście pochodzą z apelu skierowanego do państw UE przez
A. UNESCO.
B. UNICEF.
C. UNIDO.
D. UNHCR.
B. Podaj, jakim numerem zaznaczono na mapie część Afryki, o której mowa w tekście.
..............................................................................................................................................................
Materiały źródłowe do zadania 30.
Tekst 1. Ojcowie-założyciele Unii Europejskiej
Opis A. Polityk francuski, który doprowadził do gospodarczego porozumienia z Niemcami, dotyczącego
przemysłu stalowego i węglowego. Rocznica przedstawienia tego planu (9 maja) jest
obchodzona jako Dzień Europy.
Opis B. Polityk niemiecki, zwolennik zjednoczenia Niemiec. Doprowadził do integracji Niemiec
z zachodnią Europą poprzez członkostwo w EWWiS, EWG i NATO. Podstawą jego polityki było
pojednanie z Francją.
Opis C. Polityk belgijski. Był przewodniczącym Rady Europy, a następnie przewodniczącym Zgromadzenia
Ogólnego EWWiS. W tym czasie stworzył i przedstawił koncepcję powołania Europejskiej
Wspólnoty Politycznej.
Opis D. Polityk brytyjski, popularyzator terminu „żelazna kurtyna”. Jako jeden z pierwszych nawoływał
do integracji Europy na zasadzie federacji – według niego miała to być gwarancja pokoju
i współpracy.
Źródło: opracowanie własne.
Tekst 2. Przemówienie jednego z ojców-założycieli UE (fragment)
…musimy odtworzyć europejską rodzinę w strukturze regionalnej, którą można by nazwać Stanami
Zjednoczonymi Europy, a pierwszym realnym krokiem w tym kierunku będzie utworzenie
Rady Europy. Nawet jeśli na początku nie wszystkie państwa Europy będą chciały lub mogły
przystąpić do tej unii, i tak musimy pracować nad tym, aby zgromadzić i połączyć te, które chcą
i mogą tego dokonać.
Źródło: http://europa.eu (dostęp: 14.02.2015).

Zadanie 30. (0–2)
A. Do każdego opisu podaj imię i nazwisko polityka, którego on dotyczy.
Opis A – ..............................................................................................................................................
Opis B – ...............................................................................................................................................
Opis C – ...............................................................................................................................................
Opis D – ..............................................................................................................................................
B. Podaj, który z ojców-założycieli Unii Europejskiej wygłosił przemówienie zamieszczone
w tekście 2.
..............................................................................................................................................................
Materiał źródłowy do zadnia 31.
Rysunek. Symbol organizacji międzynarodowej
Zadanie 31. (0–1)
Podkreśl poprawne dokończenie zdania.
Na rysunku przedstawiono flagę
A. Rady Europy.
B. Unii Europejskiej.
C. Rady Europejskiej.
D. Rady Unii Europejskiej.

CZĘŚĆ II – Wypracowanie (12 punktów)
Zadanie 32. (0–12)
Wybierz jeden z podanych tematów i napisz wypracowanie.

Temat 1.
Wyjaśnij, jakie problemy stanowią zagrożenie dla funkcjonowania współczesnej demokracji.
Temat 2.
Przedstaw system ochrony praw i wolności człowieka w Polsce i oceń jego funkcjonowanie.

ODPOWIEDZI do zadań

1. – Niż demograficzny z lat 50. i 60. trwał krócej niż ten z lat 80. i 90. (niż demograficzny
z lat 80. i 90. trwał dłużej niż ten z lat 50. i 60.).
– W czasie niżu demograficznego z lat 50. nastąpił mniejszy spadek urodzeń niż w latach
80. i 90. (w czasie niżu demograficznego z lat 80. i 90. nastąpił większy spadek urodzeń
niż w latach 50.).
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie dwóch poprawnych elementów odpowiedzi
0 pkt – podanie jednego poprawnego elementu odpowiedzi, niepoprawna odpowiedź
lub brak odpowiedzi

2. Opis A – koncyliacja [komisja koncyliacyjna]
Opis B – mediacja
Opis C – negocjacje
Schemat punktowania:
2 pkt – podanie trzech poprawnych odpowiedzi
1 pkt – podanie dwóch poprawnych odpowiedzi
0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

3. Społeczeństwo) masowe
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

4. Rozstrzygnięcie: Tak
Przykład uzasadnienia: Plakat ukazuje zbiór podobnych postaci, co może wskazywać na
zanik indywidualności, konformizm czy uniformizację kultury.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi (rozstrzygnięcia i uzasadnienia)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

5. Koncepcja narodu: etniczno-kulturowa [antropologiczna]
Przykład uzasadnienia: Elementy, które przyczyniły się do powstania narodu kurdyjskiego,
to: język, kultura i historia. Naród ten przetrwał pomimo nieposiadania własnego
państwa.
Schemat punktowania:
2 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi (nazwy koncepcji oraz uzasadnienia)
1 pkt – podanie nazwy koncepcji bez uzasadnienia
0 pkt – podanie jedynie uzasadnienia, niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

6. A. Np. Jedynie wśród respondentów z Polski, w odróżnieniu od Czechów, Węgrów i Słowaków,
większość uznaje prawo imigrantów do zamieszkania w ich kraju.
B.
Przykład przyczyny gospodarczej: ankietowani obawiają się o swoje miejsca pracy
i konkurencję w tym zakresie ze strony imigrantów [Polacy obawiają się, że imigrantom
trzeba będzie udzielać wsparcia finansowego, a fundusze te można by było przeznaczyć
na rozwój gospodarczy kraju].
Przykład przyczyny społecznej: respondenci kierują się stereotypami i z tego powodu są
niechętni imigrantom [społeczeństwo polskie jest dość jednolite i nie jest przyzwyczajone
do zamieszkiwania z innymi nacjami].
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie dwóch przyczyn (gospodarczej i społecznej)
0 pkt – podanie jednej przyczyny, niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

7. Np. Brak niezależności [wolności] mediów. [Cenzura, czyli kontrola informacji występujących
w mediach]. Na rysunku został przedstawiony diabeł [symbolizujący np. polityków,
przedstawicieli biznesu itp.], który wyraźnie steruje (manipuluje) programem pokazywanym
w telewizji, poruszając występującym w nim aniołem.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi uwzględniającej elementy z rysunku
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

8. Np. Prezydent zwraca się do Trybunału Konstytucyjnego przed podpisaniem ustawy, robi
to zatem zapobiegawczo, by uniknąć podpisania ustawy niezgodnej z Konstytucją RP.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – cytowanie treści tekstu źródłowego, niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

9. – problemowe
– odgórne
– fakultatywne
– ogólnokrajowe
– wiążące
Schemat punktowania:
2 pkt – poprawne podkreślenie pięciu przymiotników
1 pkt – poprawne podkreślenie czterech przymiotników
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

10. D. Sojusz Lewicy Demokratycznej
Przykład uzasadnienia: Program ten podkreśla dużą rolę państwa w udzielaniu pomocy
najuboższym obywatelom, co jest charakterystyczne dla partii lewicowej.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie dwóch poprawnych elementów odpowiedzi (nazwy partii i uzasadnienia)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

11. A. A. świeckim
B. Np. Stosunki między Rzecząpospolitą a Kościołem katolickim są regulowane konkordatem,
ponieważ Stolica Apostolska jest podmiotem prawa międzynarodowego, zatem
obie strony zawierają między sobą umowę międzynarodową, którą określa się mianem
konkordatu.
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

12. Opis A – Białoruś [Republika Białorusi, Republika Białoruś], Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra,
Czechy [Republika Czeska], Macedonia, Mołdawia [Republika Mołdawii], Rosja
[Federacja Rosyjska], Serbia, Słowacja [Republika Słowacka], Ukraina
Opis B – Kosowo [Republika Kosowa], Litwa [Republika Litewska], Łotwa [Republika Łotewska],
Estonia, Słowenia, Chorwacja
Opis C – Niemcy [Republika Federalna Niemiec, RFN]
Schemat punktowania:
2 pkt – poprawne wskazanie trzech przykładów
1 pkt – poprawne wskazanie dwóch przykładów
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

13. A. Prawda
B. Fałsz
C. Fałsz
Schemat punktowania:
1 pkt – poprawne wskazanie trzech odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

14. A. 115
B. 227
C. 235
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

15. A. suwerenności [zwierzchnictwa] narodu
B. praworządności [państwa prawa, rządów prawa, demokratycznego państwa prawnego]
C. pluralizmu (politycznego)
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

16. A. przymus [obowiązek] wyborczy
B.
Przykłady argumentów zwolenników:
– brak partycypacji wyborczej może poważnie zaszkodzić funkcjonowaniu demokracji
– większy udział obywateli w wyborach wzmacnia legitymizację władzy
Przykłady argumentów przeciwników:
– takie rozwiązanie jest sprzeczne z zasadą wolności jednostki, istotnej w demokracji
– przymus może zwiększyć niebezpieczeństwo przypadkowych wyborów obywateli
niezorientowanych w rzeczywistości politycznej
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie dwóch poprawnych argumentów (zwolenników i przeciwników)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

17. A. (Dochody) własne
B. podatek od nieruchomości, podatek rolny, opłata uzdrowiskowa
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

18. Rozstrzygnięcie: Tak
Przykład uzasadnienia: Doktor Andrzej Zawistowski apeluje w sprawie Danuty Siedzikówny,
która była ofiarą organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990. Ściganie i ujawnianie
zbrodni komunistycznych jest zadaniem statutowym IPN.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi (rozstrzygnięcia i uzasadnienia)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

19. A. [prawo] cywilne [zobowiązań]
B.
Odpowiedzialność deliktowa – [art.] 415
Odpowiedzialność kontraktowa – [art.] 471
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

20. A. (Zasada) hierarchiczności (aktów prawnych)
B.
– akty niższego rzędu muszą być zgodne z aktami wyższego rzędu
– akty wyższego rzędu są ogólniejsze niż akty niższego rzędu [akty niższego rzędu są
bardziej szczegółowe niż akty wyższego rzędu]
– akty wyższego rzędu mogą uchylać akty niższego rzędu
C. Akty te różni adresat, do którego są skierowane. (Akty powszechnie obowiązujące są
skierowane do wszystkich obywateli, natomiast akty wewnętrznie obowiązujące obowiązują
tylko jednostki organizacyjne, podlegające wydającemu je organowi.)
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi (dwóch cech hierarchiczności aktów prawnych)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
C.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi (różnicy)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

21. A.
Tekst A – Kodeks postępowania karnego
Tekst B – Kodeks karny wykonawczy
Tekst C – Kodeks karny
B.
Normy prawa materialnego – (Tekst) C.
Normy prawa formalnego – (Tekst) A.
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

22. A – Krajowa Rada Sądownictwa
B – Prezydent RP
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

23. Rozstrzygnięcie: Nie
Przykład uzasadnienia: Umowa sprzedaży nie jest ważna, ponieważ – choć dotyczy ona
drobnej sprawy życia codziennego – doszło jednak do rażącego pokrzywdzenia osoby
nieposiadającej zdolności do czynności prawnych – dziesięcioletniej Ewy.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

24. A. Organizację Narodów Zjednoczonych
B. Rozstrzygnięcie: Nie
Przykład uzasadnienia: Komitet Praw Człowieka w Genewie jest funkcjonalnie związany z ONZ,
ale skargę indywidualną do Komitetu można złożyć, powołując się na Międzynarodowy Pakt
Praw Obywatelskich i Politycznych, a nie na Powszechną Deklarację Praw Człowieka.
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi (rozstrzygnięcia i uzasadnienia)
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

25. Opis A – Ukraina
Opis B – Niemcy [Republika Federalna Niemiec, RFN]
Opis C – Rosja [Federacja Rosyjska]
Opis D – Białoruś [Republika Białorusi, Republika Białoruś]
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

26. Tekst nawiązuje do zmiany ładu jednobiegunowego [hegemonistycznego] na wielobiegunowy
[policentryczny].
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

27. A. Szwajcaria, Norwegia
B.
Przykłady pozytywnych skutków:
1) szybsze i łatwiejsze podróżowanie po krajach UE
2) ułatwienia w podejmowaniu nauki i pracy w UE
Przykłady negatywnych skutków:
1) problemy z rozwijającą się przestępczością w UE
2) spadek dochodów osób mieszkających blisko granicy UE [ze względu na uszczelnienie
zewnętrznych granic UE]
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
2 pkt – podanie dwóch skutków pozytywnych i dwóch skutków negatywnych
1 pkt – podanie dwóch skutków pozytywnych lub dwóch skutków negatywnych
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

28. Np. Według S. Huntingtona konflikty wynikają z różnic (kulturowych, religijnych) pomiędzy
stronami, R. Girard sądzi natomiast, że to nie różnice, a podobieństwo (bliskość)
powoduje konflikty.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

29. A. D. UNHCR
B. 2
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

30. A.
Opis A – Robert Schuman
Opis B – Konrad Adenauer
Opis C – Paul (Henri) Spaak
Opis D – Winston Churchill
B.
(Winston) Churchill
Schemat punktowania:
A.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi
B.
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi

31. A.
Schemat punktowania:
1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi
0 pkt – niepoprawna odpowiedź lub brak odpowiedzi