Mija 65 lat od odkrycia złoża miedzi

Początek historii eksploatacji złóż miedzi w Polsce miał miejsce w Górach Świętokrzyskich (za króla Zygmunta II Wazy) i Karpatach. Zagłębie Miedziowe, dziś zwane „Starym Zagłębiem” powstało również w okolicach Bolesławca na Dolnym Śląsku. Złoże miedzi nie było tu zbyt duże, ale eksploatowano je od XV aż do XX wieku. Jednak żadne z tych złóż nie zrobiłoby z Polski potęgi miedziowej, a z Kombinatu Górniczo-Hutniczego – obecnie KGHM Polska Miedź S.A. – światowego lidera w wydobyciu i przetwórstwie miedzi, gdyby nie przełomowe odkrycie sprzed 65 lat.

Dokonał go w Sieroszowicach na Dolnym Śląsku niezwykle zdeterminowany geolog Jan Wyżykowski. Dzięki niemu Polska stała się piątym na świecie krajem – po Argentynie, Australii, Peru i Meksyku - pod względem zasobności w rudę miedzi.

Wyżykowski – sam przeciw wszystkim

W latach 1951-1954 Jan Wyżykowski prowadził badania w okolicy Kamiennej Góry –Okrzeszyna, a następnie w pasie Głuszyca-Słupiec. W utworach niecki śródsudeckiej geolog znalazł koncentracje kruszców miedzi. W 1955 r. rząd zobligował Polski Instytut Geologiczny (PIG) w Krakowie, którego Wyżykowski był pracownikiem, do szukania złóż o rocznej wydajności 200 tys. ton. Jan Wyżykowski dostrzegł w tym niepowtarzalną szansę i przeniósł się w rejon Polkowic i Lubina na Dolnym Śląsku. Na geologa spadła wówczas fala krytyki. Część naukowców z PIG nie była zachwycona pomysłem Wyżykowskiego, czemu wtórował aparat władzy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wiercenia na terenie, na którym geologowie niemieccy nic nie znaleźli, wydawały się stratą czasu i pieniędzy. Wyżykowski został oskarżony o defraudację państwowych środków i działanie na szkodę PRL-u, groziło mu więzienie. Mimo to jeden z ministrów przekonał pozostałych, aby pozwolić inżynierowi kontynuować poszukiwania.

I rzeczywiście zespół geologów pod kierunkiem Jana Wyżykowskiego rozpoczął badania na obszarze monokliny przedsudeckiej, będącej tektoniczną jednostką Polski – w okolicy Sieroszowic. Ekipa badaczy miała pozwolenie na wykonywanie odwiertów o głębokości do 400m, jednak zdeterminowany inżynier złamał przepisy, aby udowodnić istnienie złóż. 23marca 1957 r., w deszczowy poranek o 4.00 rano na obszar poszukiwań weszła trzecia zmiana. Podczas prac wiertniczych na głębokości 643 metrów pracownicy natrafili na rudę miedzi. Wyżykowski zawiózł próbki do Warszawy. Wstępne badania pod mikroskopem potwierdziły obecność chalkozynu (siarczek miedzi). Były to pokłady rudy o zawartości 1,4 proc. miedzi!

Nie tylko miedź

Do zagospodarowania odkrycia złóża miedzi przez Wyżykowskiego powołano w 1960 r. Zakłady Górnicze „Lubin w budowie”, które 1maja 1961 r. przekształcono w Kombinat Górniczo- -Hutniczy Miedzi (wówczas do KGHM należały także dwie kopalnie miedzi w Sudetach, nieistniejące już „Lena” oraz „Konrad”). Zadaniem Kombinatu była budowa kopalń, zakładów wzbogacania rud, hut miedzi, zakładów pomocniczych i budynków socjalnych. Rozpoczęto budowę pierwszej kopalni nowego zagłębia – Zakłady Górnicze Lubin, których działalność miała wpływ na rozwój miasta i regionu, dając stabilne zatrudnienie wielu mieszkańcom. Po niespełna czterech latach kopalnia osiągnęła założoną zdolność wydobywczą – 14 tys. ton rudy na dobę!

Okazało się, że miedzi towarzyszy srebro i ołów, a także szereg innych metali, takich jak: nikiel, kobalt, wanad, molibden. Naukowcy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie pod kierunkiem wybitnego specjalisty prof. Bolesława Krupińskiego opracowali kompleksowy program zagospodarowania złoża. Stworzyli oni koncepcję dużych kopalń zespołowych z perspektywami etapowej rozbudowy, zakładając wysoką koncentrację wydobycia, nowoczesne wyposażenie szybów i oddziałów eksploatacyjnych, wydajny układ transportowy. Potem Wyżykowski opracował Generalny projekt poszukiwań złóż rud miedzi, zakładając dalsze badania na tych terenach.

W 1968 r. dobiegła końca budowa kopalni „Lubin” i „Polkowice” oraz modernizacja Huty Legnica. Rozpoczęto budowę Huty Głogów, a pod koniec lat 60. geolodzy odkryli w miejscowości Rudna nowe, jeszcze bogatsze złoża miedzi.

Kopalnia w Rudnej ruszyła w 1974 r. To nie tylko najgłębsza kopalnia KGHM i największa kopalnia rudy miedzi w Europie, ale także jedna z największych głębinowych kopalni rud miedzi na świecie! Rudna ma 11 szybów o głębokości od 900 do 1244 metrów.

Metalurgiczny potentat

Dzisiaj KGHM Polska Miedź to globalny oraz innowacyjny potentat metalurgiczny. Firma jest obecna na czterech kontynentach – w Europie, Ameryce Południowej, Ameryce Północnej, Azji – i jest jednym ze światowych liderów produkcji miedzi, a drugim co do wielkości producentem srebra na świecie.

Od czasu odkrycia złoża, miedziowy gigant wydobył ponad miliard ton urobku. Tylko w 2020 r. produkcja miedzi płatnej w Grupie Kapitałowej KGHM wyniosła 709 tys. ton. Produkcja miedzi w ubiegłym roku była jeszcze wyższa. Spółka jest jednym z największych światowych liderów branży metalurgicznej. Zawdzięcza to mocom produkcyjnym trzech hut miedzi na Dolnym Śląsku. Produkują łącznie 590 tys. ton miedzi elektrolitycznej i ponad 1200 ton srebra rocznie. A to jeden z najlepszych wyników na świecie. Produkcja w hutach KGHM oparta jest głównie o własne złoża i wytwarzane na miejscu koncentraty rud miedzi oraz złom miedziany. WHM Głogów i HM Legnica produkowana jest miedź katodowa o zawartości 99,99 proc. Cu. HM Cedynia jest natomiast nowoczesną walcownią, która przetwarza elektrolitycznie rafinowaną miedź katodową na walcówkę miedzianą i wyroby z miedzi beztlenowej o najwyższej jakości.

KGHM jest także liderem w produkcji srebra. Rekord produkcji padł w2019 r. – 1417 ton i było to 18 proc. więcej niż w poprzednim roku. W 2020 r. produkcja srebra KGHM osiągnęła poziom ok. 1200 ton, co również uplasowało Spółkę w czołówce światowych producentów srebra. Około 12 proc. przychodów KGHM pochodzi właśnie ze sprzedaży tego kruszcu. Zakłady KGHM w Polsce to również największa kopalnia srebra na świecie.

Huty KGHM produkują także złoto, ołów surowy i ołów rafinowany oraz kwas siarkowy, siarczan niklawy i selen. Wszystkie produkty są najwyższej jakości potwierdzonej międzynarodowymi certyfikatami. Wśród produktów KGHM znajduje się również nikiel, ren i platynowce. Grupa KGHM zatrudnia ponad 34tys. pracowników. Inwestuje w nowe technologie i innowacyjne rozwiązania oraz w rozwój pracowników, a przez działalność na rzecz lokalnej społeczności buduje dobrobyt Dolnego Śląska i całej Polski.

Ojcowie założyciele Zagłębia Miedziowego

Mówi się, że odkrycia nie mają jednego ojca – jest w tym wiele prawdy. Bowiem na odkrycie złoża wpływ miała praca badawcza wielu geologów i trud pracowników technicznych. Władysław Adamski, Antoni Tokarski, Franciszek Ekiert, Antoni Graniczny, Roman Osika, Andrzej Rydzewski, Jan Tomaszewski, Eugeniusz Wutzeni, Józef Zwierzycki – to oni obok Jana Wyżykowskiego, są dziś uważani za ojców założycieli Zagłębia Miedziowego.

Pamiątka dla kolejnych pokoleń – Kapsuła Czasu KGHM

Firma przygotowała wyjątkową pamiątkę dla przyszłych pokoleń. Kapsuła została złożona w miejscu odkrycia złóż miedzi.

Do Kapsuły Czasu trafiły m.in. miniaturowe katody i anody z hut KGHM, kawałek rudy miedzi, kryształ soli z kopalni Polkowice-Sieroszowice oraz koncentrat miedzi z Zakładów Wzbogacania Rud. Jest tam również miniaturka tira, który jeździł po Polsce z multimedialną wystawą o KGHM czy wejściówki na jubileuszowy koncert w Lublinie.

W Kapsule znalazły się też wyjątkowe prezenty. Jednym z nich jest karabińczyk z wyprawy Andrzeja Bargiela. Znany skialpinista został Ambasadorem Polski w plebiscycie organizowanym przez Polską Miedź. Karabińczyk pomagał himalaiście w zdobyciu dziewiczego szczytu Yawash Sar II (7885m n.p.m.) w Pakistanie w 2021 r. Polak dokonał tego jako pierwszy człowiek w historii, a następnie zjechał na nartach do podstawy góry.

– Kapsuła czasu jest wmurowana w najważniejszym miejscu dla Zagłębia Miedziowego. W Sieroszowicach, gdzie odkryto polskie złoża miedzi i gdzie rozpoczęła się historia KGHM. Pokazujemy przyszłym pokoleniom, co było dla nas ważne i czym żyliśmy w2021 r. – powiedział Marcin Chludziński, prezes zarządu KGHM Polska Miedź S.A. Wizualizacja przedmiotów i zawartość Kapsuły Czasu jest dostępna też w aplikacji mobilnej #naMIEDZI.

Wpływ odkrycia miedzi dla Lubina

W pierwszych latach od momentu odkrycia złoża, w małym, 6-tysięcznym miasteczku, jakim był wtedy Lubin, odbywały się dopiero prace wiertnicze, koncepcyjne i projektowe. Był to już jednak czas rozbudzonych nadziei, oczekiwań na coś wielkiego, co otworzy przed tym regionem szeroki świat i zapewni ogromny awans społeczny. Z perspektywy 65 lat od odkrycia złoża widać, że dla dziejów tego miasta i regionu, dla ich przyszłości fakt ten miał znaczenie przełomowe. Żaden inny czynnik miastotwórczy, cywilizacyjny nie zapewniłby mu takiego skoku rozwojowego, jaki spowodowała miedź. Dziś Lubin ma ponad 71 tys. mieszkańców. Miasto nadal rozwija się dzięki obecności miedziowego giganta.

Partnerem materiału jest KGHM POLSKA MIEDŹ S.A.