101 lat polskiej flagi

Flaga Rzeczypospolitej

Polska flaga to dwa równe prostokąty o biało-czerwonych barwach, które odwzorowują kolory godła polskiego, czyli białego orła na czerwonym tle. Znak w herbie jest częścią ważniejszą, dlatego biały jest na górze, a czerwony na dole. Od średniowiecza wygląd flagi znacznie się zmienił, jednak barwy pozostały w zasadzie bez zmian. W heraldyce koloru białego używa się jako reprezentację srebra. Oznacza on także wodę, a w zakresie wartości duchowych czystość i niepokalanie. Kolor czerwony jest z kolei symbolem ognia i krwi, a z cnót oznacza odwagę i waleczność. Stosunek szerokości flagi do jej długości powinien wynosić 5:8. Jeśli flaga zawieszona jest w układzie pionowym, to biały umieszcza się po lewej stronie płaszczyzny oglądanej z przodu. Natomiast w rozetkach, czyli kotylionach, biały powinien być wewnątrz, czerwony na zewnątrz.

Barwy biało-czerwone

Polskie barwy są dokładnie opisane w ustawie. Właściwe kolory są przedstawione w postaci współrzędnych trójchromatycznych barw. Wynika z nich, że biały nie jest czystym śnieżnobiałym, a kolor czerwony w zapisie szesnastkowym to #D4213D. 1 sierpnia 1919 r., po odzyskaniu niepodległości Sejm Ustawodawczy przyjął, że kolorami flagi będą biel i czerwień. Pierwszy opis flagi z 1921 r. wprowadzał karmazyn – symbol bogactwa i dostojeństwa. W rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z 13 grudnia 1927 r. kolorystykę zmieniono z karmazynu na cynober. Od 1927 r. przez ponad 50 lat obowiązywał ten odcień czerwieni wpadający w oranż. W ustawie z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych barwy flagi określono za pomocą współrzędnych trójchromatycznych. Po przeliczeniach na system RGB otrzymuje się czerwień, której parametry w zapisie szesnastkowym to #D4213D. W praktyce barwa jest najbardziej zbliżona do pierwotnego karmazynu.

Mazurek Dąbrowskiego

Między 16 a 19 lipca 1797 r., podczas pobytu polskich legionistów w Reggio Emilia poeta Józef Wybicki do melodii ludowego mazurka napisał „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, którą na cześć generała nazwano Mazurkiem Dąbrowskiego. Po raz pierwszy publicznie odśpiewano ją 20 lipca 1797 r. w czasie uroczystego pożegnania opuszczających miejscowość legionistów. Dwa lata później tekst pieśni ukazał się drukiem w wydawanym we Włoszech piśmie „Legionowa dekada”. W Polsce po raz pierwszy ukazał się w 1806 r. Według rękopisu „Mazurek Dąbrowskiego” zawiera sześć zwrotek, w aktualnie obowiązującej wersji są cztery. Wybór „Mazurka Dąbrowskiego” na hymn odrodzonej Polski nie był oczywisty. O to, która ze słynnych pieśni patriotycznych ma nim zostać, politycy spierali się przez sześć lat. Dopiero 26 lutego 1927 r. Felicjan Sławoj-Składkowski, ówczesny minister spraw wewnętrznych, wydał rozporządzenie, zgodnie z którym „Mazurek Dąbrowskiego” został hymnem Polski. Decyzję uzasadniono tym, że ta pieśń była najlepiej znana i najszerzej akceptowana przez społeczeństwo.

Szachownica w przestworzach

Symbol polskiego lotnictwa wywodzi się ze zwyczaju malowania osobistych znaków na maszynach, którymi latali piloci. 1 grudnia 1918 r. szachownica stała się znakiem polskiego lotnictwa wojskowego. Biało-czerwona szachownica była godłem osobistym wymalowanym na samolocie pilota Stefana Steca, Polaka, który w I wojnie światowej służył w armii austro-węgierskiej na froncie włoskim. Znak został zaadaptowany przez Sztab Generalny jako symbol polskiego lotnictwa po tym, jak Stec przyleciał 15 listopada 1918 r. z meldunkami z oblężonego Lwowa do Warszawy. Początkowo miał postać kwadratu podzielonego na cztery równe pola. Lewe górne i prawe dolne miały kolor czerwony, prawe górne zaś i lewe dolne kolor biały. Znak zmodyfikowano w 1921 r., kiedy to dodano do niego obwódki. W tej formie obowiązywał aż do 1993 r., kiedy to zmieniono kolejność pól: lewe górne i prawe dolne pola mają aktualnie kolor biały.

Bandera na wodach

W Polsce istnieje też wariant flagi państwowej w postaci biało-czerwonych pasów z godłem. Tej flagi mogą używać wyłącznie placówki dyplomatyczne poza granicami kraju, lotniska cywilne, kapitanaty i bosmanaty w portach oraz jednostki pływające jako banderę RP. Polska bandera składa się z dwóch pasów materiału – białego u góry i czerwonego na dole oraz godła Polski znajdującego się na środku białego pasa. W Rzeczypospolitej przedrozbiorowej polska bandera wojenna przedstawiała Orła Białego na czerwonym tle, statki handlowe nosiły natomiast czerwoną banderę z wizerunkiem ramienia trzymającego pałasz. Banderę podnosi się na polskich okrętach i statkach w czasie postoju w porcie o godz. 8. Podniesieniu bandery towarzyszy zbiórka całej załogi. Banderę opuszcza się o zachodzie słońca. Zgodnie z tradycją morską jednostki handlowe: statki, jachty, kutry rybackie, spotykając okręt na morzu, oddają mu honor. Jest to ukłon banderą.

Godło, czyli herb Polski

Polskim godłem jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, ze złotym dziobem i szponami. Orzeł umieszczony jest na czerwonym tle tarczy. Już od ponad 1000 lat biały orzeł jest symbolem naszej wspólnoty i jedności. Według legendy założyciel państwa Polan, Lech, podczas postoju w okolicach Poznania ujrzał pod wieczór sporych rozmiarów gniazdo na drzewie. Znajdował się w nim biały orzeł z dwoma pisklętami. Gdy Lech mu się przyglądał, orzeł rozpostarł skrzydła na tle nieba czerwonego od zachodzącego słońca. Wojownik zachwycił się majestatycznym ptakiem i umieścił go w swoim herbie. Oficjalnym herbem Polski biały orzeł został w 1295 r. i od tamtego czasu towarzyszył nam przez wieki. Mimo działań zaborców i okupantów nie dał się wymazać z kart historii, zawsze powracając jako symbol wolnej Polski. Władze komunistyczne usunęły koronę z głowy orła. Po częściowo wolnych wyborach do Sejmu w czerwcu 1989 r., tzw. Sejm kontraktowy 29 grudnia 1989 r. zmienił konstytucję, przywracając herb Orzeł Biały w koronie. Biały orzeł jest też motywem przewodnim najwyższego i najstarszego odznaczenia państwowego Orderu Orła Białego.

Najcenniejsza chorągiew

Oprócz barw narodowych, godła i hymnu mamy także czwarty, zapomniany symbol narodowy – Chorągiew Rzeczypospolitej. Oryginał chorągwi znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu. Chorągiew jest jednym z najcenniejszych reliktów Skarbca Koronnego, najstarszą zachowaną polską chorągwią pełniącą funkcję insygnialną w ceremoniale państwowym. Chorągiew została wykonana w 1553 r. na zamówienie króla Zygmunta Augusta z okazji koronacji jego trzeciej żony Katarzyny Austriaczki. Dekoracja malarska chorągwi Rzeczypospolitej Obojga Narodów zawiera wieniec herbów ziemskich, wyrażający polityczną jedność Rzeczypospolitej na obszarze Małopolski, po Wilno i Wołoszczyznę. Składają się nań barwy państwowe i dynastyczne w otoku herbów prowincji.

Proporzec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Polski prezydent jest jednym z niewielu, który nie ma swojej flagi. Ma proporzec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej –Zwierzchnika Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Proporzec to płat tkaniny barwy czerwonej z wizerunkiem orła państwowego pośrodku płata, w obramowaniu wężyka generalskiego. Jest wzorowany na Chorągwi Rzeczypospolitej, ustanowionej w 1927 r. i używanej wyłącznie przez Prezydenta Rzeczypospolitej. Wyjątkową sytuacją był pogrzeb marszałka Józefa Piłsudskiego, kiedy chorągiew przykrywała jego trumnę. W1939 r. chorągiew została wywieziona przez prezydenta Ignacego Mościckiego do Londynu. Używana była przez prezydentów RP na uchodźstwie w latach 1945–1990. 22 grudnia 1990 r. ostatni prezydent na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski przekazał ją prezydentowi Lechowi Wałęsie. 13 kwietnia 2010 r. proporcem przykryta została trumna tragicznie zmarłego prezydenta Lecha Kaczyńskiego, w czasie wystawienia jej w pałacu prezydenckim. Także trumna Ryszarda Kaczorowskiego była przykryta proporcem.

Do rangi oficjalnego hymnu pretendowały:

„Rota” – odpadła przez wzgląd na antyniemiecką wymowę, co mogło wywołać skandal dyplomatyczny.

„Warszawianka” – nie była wystarczająco znana.

„Z dymem pożarów… ” – chorał popularny w czasie powstania styczniowego, w niepodległej Polsce nie był już tak znany.

„Pierwsza Brygada” – pieśń jednoznacznie wiązała się z obozem piłsudczyków, dlatego była nie do zaakceptowania przez endeków.

„Boże, coś Polskę” – najbardziej brana pod uwagę, ale Alojzy Feliński napisał ją na cześć cara Aleksandra I! Później fragment: „Naszego króla zachowaj nam, Panie” zmieniono na „Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie”

Szanuj flagę

Ustanowiony w 2004 r. Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej znacznie przyczynił się do popularności tego symbolu narodowego w naszym kraju. Aby jednak obchodzić się z nim z należną czcią, warto zapoznać się z wytycznymi obowiązującymi w tym zakresie. Protokół Flagowy zawiera szczegółowe przepisy, jak prezentować biało-czerwoną. Na terenie Polski flaga państwowa ma zawsze pierwszeństwo przed wszystkimi innymi flagami – jeśli eksponuje się na masztach więcej flag, flagę państwową RP podnosi się (wciąga na maszt) jako pierwszą i opuszcza jako ostatnią.

Flaga może pozostawać na maszcie od świtu do zmroku. Jeśli ma pozostać dłużej, musi być odpowiednio oświetlona. Nie powinno się podnosić i wywieszać flagi w dni deszczowe i przy bardzo silnym wietrze. W czasie burzy, bardzo silnego wiatru lub śnieżycy flagę należy jak najszybciej opuścić i zdjąć. Wielkość flagi powinna być dostosowana do wielkości obiektu oraz warunków otoczenia. Na fladze nie wolno umieszczać ani przyczepiać do niej żadnego znaku, litery, słowa, liczby czy jakiegokolwiek rysunku. Gdy flaga jest wywieszona, powinna zajmować pozycję uprzywilejowaną. Flaga powinna wisieć tak, aby nie dotykała podłoża, podłogi lub nie była zamoczona w wodzie. Flaga powinna być zabezpieczona przed zniszczeniem, zerwaniem lub upadkiem na ziemię. Jeżeli podczas podnoszenia flagi wykonywany jest hymn, tempo podnoszenia flagi należy dostosować do czasu wykonywania hymnu. Jeżeli flaga umieszczona jest na podium mówcy, powinna znajdować się na prawo od niego (zwróconego twarzą do słuchaczy) lub płasko na ścianie, nad mówcą lub za nim.

PARTNEREM MATERIAŁU JEST: