NIEDOCUKRZENIE JEST BARDZO NIEBEZPIECZNE

Prof. dr hab. med. GRZEGORZ DZIDA diabetolog, konsultant regionalny ds. diabetologii

– Panie Profesorze, co to jest hipoglikemia?

– Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, to jest spadek stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl.

– Jak ona się objawia?

– Hipoglikemia przebiega w kilku etapach. Na początku, gdy cukier spada poniżej 70mg/dl pojawiają się objawy alarmowe. Są podobne do tych, jakie odczuwamy w stresie, czyli drżenie rąk, niepokój, zlewne poty, bladość, szybkie bicie serca. Często również uczucie głodu. Wtedy pacjent z cukrzycą powinien przyjąć jakiś słodki pokarm, a najlepiej osłodzony płyn. Może to być sok owocowy, ale najlepiej sprawdzają się napoje typu cola. To szybko podniesie poziom cukru we krwi i objawy ustąpią. Ostrzegam przed podawaniem choremu niektórych słodyczy, a szczególnie czekolady, bo ma tak zwany niski indeks glikemiczny, czyli nie podnosi od razu poziomu cukru tylko dopiero po jakimś czasie. Jeśli to nie zadziała, albo pacjent nie zauważy objawów ostrzegawczych inie zareaguje na nie, stężenie cukru we krwi jeszcze bardziej się obniża. Powstaje niedocukrzenie mózgu.

– Czy to jest bardzo niebezpieczne?

– Tak, wtedy pojawiają się już nawet zaburzenia świadomości. Pacjent jest spowolniały, nie za bardzo wie, co się z nim dzieje, często występują objawy przypominające psychozę. Wygląda to dramatycznie, bo z pacjentem nie można nawiązać logicznego kontaktu. Niektórzy pacjenci tracą przytomność, mogą mieć drgawki. To jest etap neuroglikopenii, który kiedyś nazywano po prostu śpiączką cukrzycową.

– W tej sytuacji powinno zareagować otoczenie

– Tak, pacjent już sam sobie nie poradzi. Jeśli jest przytomny i może połykać, dajemy słodki płyn do picia czy kostkę cukru. Gdy jest nieprzytomny, dzwonimy jak najszybciej po pogotowie. Kwalifikowany zespół podaje pacjentowi glukozę dożylnie. Reagujmy także, gdy widzimy osobę obcą, która źle się czuje. Pacjent z cukrzycą jest zwykle blady i mokry od potu. Często nosi także niebieską obrączkę lub bransoletkę z napisem: „Choruję na cukrzycę". Niektórzy pacjenci z cukrzycą typu 1 mają awaryjnie, w lodówce, lek zawierający glukagon, hormon przeciwnie działający do insuliny. Zastrzyk robi się domięśniowo, on podnosi poziom glukozy o 50 mg/dl, a to pozwala już pacjentowi odzyskać świadomość.

– Jacy chorzy są szczególnie narażeni na hipoglikemię?

– Szczególnie narażeni są chorzy leczeni insuliną. U osób z cukrzycą typu 1 zdarza się ona znacznie częściej, zaś w cukrzycy typu 2 ryzyko i częstość występowania hipoglikemii narasta wraz z długością trwania choroby i po około 10 latach jest takie samo, jak w cukrzycy typu 1. Szczególnie trudną grupą pacjentów są osoby z długoletnią cukrzycą, u których występuje nieświadomość hipoglikemii, czyli ich organizm po prostu nie daje objawów alarmowych. Przeżycie hipoglikemii jest dla pacjentów bardzo przykrym doświadczeniem, więc robią wszystko, by do niego więcej nie doszło. Często samowolnie obniżają dawki leku, czy jedzą więcej niż im wolno, by poziom glukozy był stale wyższy niż ten zgodny z zaleceniami, czyli około 100 mg/dl. A to jest także bardzo niebezpieczne, bo pogarsza wyrównanie cukrzycy i rokowanie choroby.

– Czym grozi nawracająca hipoglikemia?

– Przedłużające się hipoglikemie, czy nawracające, zwłaszcza niedocukrzenia nocne, które pacjenci przesypiają, są bardzo niebezpieczne. Długie przebywanie w niedocukrzeniu jest bardzo szkodliwe dla układu krążenia, szczególnie dla serca. Może powodować nawet zatrzymanie krążenia. Natomiast powtarzające się niedocukrzenia mózgu mogą sprzyjać upośledzeniu funkcji intelektualnych, a u osób starszych powodują objawy podobne do udaru, zwiększa także ryzyko wystąpienia samego udaru.

– Jak można zapobiegać niedocukrzeniom?

– Niedocukrzenia są równie groźne jak wysokie poziomy cukru, wiążą się z ryzykiem zgonu. Dlatego teraz dogmatem w leczeniu cukrzycy jest normalizowanie poziomu cukru, ale jednocześnie nie doprowadzanie do hipoglikemii. Zapobiegamy niedocukrzeniom poprzez edukację pacjentów. Pacjent powinien wiedzieć, jak się zachować, gdy wystąpi hipoglikemia i jak jej zapobiegać –np. nie podejmujemy większego wysiłku, jeśli mamy poziom cukru 100 mg/dl. By pracować w ogródku, sprzątać, czy uprawiać seks, musimy najpierw nasz poziom glukozy doprowadzić do wysokości około 140-160mg/dl. Jednak przede wszystkim zapobiegamy niedocukrzeniom poprzez schemat leczenia. W tej chwili są dostępne leki, których stosowanie wiąże się z mniejszym ryzykiem niedocukrzeń. Nie są one, niestety, w Polsce refundowane. A szkoda, bo jak obliczają farmakoekonomiści, całkowite koszty leczenia pacjentów z hipoglikemią przewyższają koszty refundowania nowoczesnych leków.

JAK POSTĘPOWAĆ PRZY NAPADZIE HIPOGLIKEMII
(Poradnik dla osób z otoczenia chorego)

POSTEPOWANIE PRZY OBJAWACH HIPOGLIKEMII U PRZYTOMNEJ OSOBY:

• W zależności od stopnia hipoglikemii doustne podanie 10–20 g glukozy (tabletki zawierające glukozę, żele) lub napoju słodzonego;
• 10–20 g glukozy powoduje krótkotrwały wzrost glikemii po około 10–20 minutach. Jeśli nie zadziała i pacjent nadal ma objawy alarmowe hipoglikemii, trzeba powtórzyć przyjecie płynu;
• Aby uniknąć wystąpienia ponownego incydentu hipoglikemii, należy spożyć węglowodany złożone np. kanapkę, a pomiar glikemii powtórzyć po 60 minutach;
• glikemię: rozważyć podanie glukagonu domięśniowo, a także przeszkolić osoby bliskie w zakresie podawania glukagonu.

Uwaga! U osób z cukrzyca typu 2 glukagon może nie zadziałać. Jeśli poziom glukozy nie podnosi sie lub nadal spada, wezwijmy pogotowie.

POSTEPOWANIE PRZY OBJAWACH HIPOGLIKEMII U NIEPRZYTOMNEJ OSOBY LUB U OSOBY MAJACEJ ZABURZENIA SWIADOMOSCI I NIE MOGACEJ POŁYKAC:

• należy jak najszybciej wezwać pogotowie;
• kwalifikowany zespół podaje dożylnie 20-procentowy roztwór glukozy (0,2 g glukozy/kg mc.), a następnie wlew 10-procentowego roztworu glukozy;
• w sytuacji trudności z dostępem do żył - podaje domięśniowo lub podskórnie 1 mg glukagonu (0,5 mg u dzieci < 6. rz.);
• po uzyskaniu przytomności chorego, należy mu podać węglowodany doustnie, do chwili całkowitego ustąpienia ryzyka nawrotu incydentu hipoglikemii.

UWAGA! W przypadku konieczności podania glukagonu chorym na cukrzyce typu 2, a także osobom po spożyciu alkoholu niezbędną jest hospitalizacja, bo niedocukrzenia często nawracają.