RPO o ACTA: Umowa zagrożeniem PRAW i WOLNOŚCI OBYWATELI

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami prof. Lipowicz podała do publicznej wiadomości swoje stanowisko w sprawie możliwych skutków związania się Polski umową ACTA dla praw i wolności człowieka i obywatela w Polsce.

- ACTA mogą mieć niekorzystny wpływ na poziom ochrony praw i wolności człowieka w Polsce. Liczne niejasności, stopień ogólności, nieprecyzyjność regulacji sprawia, że w kilku obszarach konkretnych praw człowieka będzie jednak musiało dojść do zmiany prawa, gdyby układ ACTA miał funkcjonować jako wiążące prawo międzynarodowe na terytorium Polski - podsumowała rzecznik praw obywatelskich.

Wejście w życie umowy ACTA oznaczałoby konieczność wprowadzenia zmian w przepisach prawa karnego, cywilnego i administracyjnego.

ACTA - co to jest? Co ACTA oznacza dla internautów?

ACTA czyli w języku angielskim Anti-Counterfeiting Trade Agreement, to umowa handlowa podpisana przez Polskę 26 stycznia 2012 roku w Tokio, dotycząca zwalczania obrotu towarami podrabianymi. Jak podaje Wikipedia porozumienie ma narzucić międzynarodowe standardy w walce z naruszeniami własności intelektulanej. ACTA reguluje kwestie obrotu podrabianymi dobrami, zasady handlu lekami generycznymi oraz problem rozpowszechniania dzieł prawnie chronionych poprzez internet (tzw. piractwo medialne).

W praktyce oznacza to, że strona podpisująca ACTA zobowiązuje się stosowania różnych środków przeciwko naruszaniu praw własności intelektualnej objętych umową. Mają je stosować w sposób niezakłócający wymianę handlową i gwarantujący ochronę przed ewentualnymi nadużyciami.

Internauci obawiają się, że ACTA może prowadzić do blokowania treści i cenzury w imię walki z piractwem, użytkownicy Internetu, którzy korzystają z róznych treści w internecie będą traktowani jak zwykli przestępcy.

RPO o ACTA - pełna treść komunikatu prof. Ireny Lipowicz

"Pierwsze uwagi i zastrzeżenia RPO prof. Ireny Lipowicz odnoszące się do skutków związania się Polski umową handlową dotyczącą zwalczania obrotu towarami podrobionymi (ACTA) dla polskiego porządku prawnego zostały przedstawione w wystąpieniu do Premiera Donalda Tuska z dnia 25 stycznia 2012 r.

Niniejsze stanowisko (z dn. 20 lutego br.), które jest rozwinięciem i uzupełnieniem poprzedniego, powstało na podstawie dalszej analizy prawnej oraz badania relacji postanowień tej umowy z prawem polskim i międzynarodowym, przy współpracy z ekspertami, przedstawicielami świata nauki i organizacjami społecznymi.

Rzecznik zwrócił uwagę na fakt, że duża ogólność, nieprecyzyjność i niedookreśloność przepisów umowy ACTA istotnie wpływa na możliwość dokonywania nie budzącej wątpliwości  interpretacji, a co za tym idzie – precyzyjnego wskazania zawartych w umowie rozwiązań, które będą miały bezpośredni wpływ na sferę praw podstawowych jednostki.

Rzecznik w swoim wystąpieniu przedstawił zastrzeżenia, co do przebiegu procesu negocjacji i przyjmowania umowy ACTA. Zasygnalizował również swoje wątpliwości w odniesieniu do zachowania w trakcie tych procesów standardu demokratycznego, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę obecną dążność w ramach Unii Europejskiej do zwiększania partycypacji obywateli w procesie decyzyjnym.

Kolejnym problemem w przypadku ACTA, na jaki zwrócił uwagę Rzecznik, jest brak równowagi pomiędzy egzekwowaniem prawa własności intelektualnej a interesem społeczeństwa, wyrażonym w poszczególnych prawach jego obywateli. Analizując ten aspekt, trzeba wziąć pod uwagę kluczowe obszary, na które wpływ mogą mieć postanowienia umowy ACTA, takie jak: prawo do prywatności i ochrona danych osobowych, prawo do informacji, dostęp do dóbr kultury, wolność słowa, prawo do sądu oraz prawo własności. W ocenie RPO mechanizmy przyjęte przez ACTA mogą mieć wpływ na ograniczenie praw jednostki w tych obszarach.

W wielu wypadkach można mieć też poważne wątpliwości, czy wprowadzanie takich ograniczeń w demokratycznym państwie jest konieczne. Nie należy zapominać o tym, że zarówno w przestrzeni europejskiej, jak i w polskim systemie prawnym istnieją precyzyjne mechanizmy ograniczania praw i wolności człowieka i obywatela (gwarantowanych przez Konstytucję RP  oraz międzynarodowe instrumenty ochrony praw człowieka). Co więcej, szczegółowe rozwiązania przyjęte w umowie ACTA dla zabezpieczenia praw jednostki są często nieadekwatne, niewystarczające i niejednokrotnie pozostawione wyłącznie praktyce stosowania prawa, co budzi poważne obawy z punktu widzenia ochrony praw podstawowych i może wskazywać na ich de facto fasadowy charakter.

W opinii Rzecznika, wprowadzenie ACTA jako instrumentu prawa międzynarodowego przyczyniłoby się do petryfikacji systemu ochrony praw własności intelektualnej. Spowodowałoby ograniczenia możliwości debaty nad rozwiązaniami, które pozwoliłyby na zrównoważenie interesów ekonomicznych dysponentów praw własności intelektualnej i istotnych interesów społeczeństwa, (np. zapewnienia jak najszerszego dostępu do dóbr kultury, swobody publikowania rezultatów działalności naukowej, a także pozyskiwania i rozpowszechniania informacji w ramach nowych mediów). Rozwiązania przyjęte w umowie ACTA mogą też stać się hamulcem wszechstronnego rozwoju inicjatyw gospodarczych w Internecie oraz procesu budowania społeczeństwa informacyjnego. Jest to tym ważniejsze, że obecnie szeroki dostęp do informacji i wiedzy jest traktowany jako kluczowy warunek funkcjonowania innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki.

Z powyższych względów Rzecznik Praw Obywatelskich ocenia, że ratyfikacja umowy ACTA mogłaby wywrzeć  niekorzystny wpływ na poziom ochrony praw i wolności obywatelskich w Polsce.

O stanowisku RPO w sprawie ACTA został powiadomiony Prezydent RP Bronisław Komorowski i Premier Donald Tusk."