Wielki poradnik dla sercowców - choroby serca, badania, diety

Jednym z najczęstszych schorzeń naczyniowo-sercowych jest choroba niedokrwienna polegająca na niedostatecznym ukrwieniu serca, a co za tym idzie – niedostatecznym zaopatrzeniu go w tlen, spowodowanym zwężeniem (a nawet całkowitym zamknięciem) światła tętnic wieńcowych. Najbardziej znaną postacią tej choroby jest zawał serca.

KOMU GROZI ZAWAŁ

Bezpośrednią przyczyną zawału jest najczęściej pęknięcie blaszki miażdżycowej w naczyniu wieńcowym, czyli naczyniu doprowadzającym krew do serca. Gdy blaszka pęka, tworzy się wokół niej skrzeplina (złożona z płytek krwi i włóknika), która zamyka naczynie wieńcowe i całkowicie blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego. Większość z nas w pogoni za sukcesem nie zwraca uwagi na to, co je i jak żyje. Nie potrafimy odpoczywać, palimy papierosy, ograniczamy aktywność fizyczną. To wszystko prowadzi do zawału. Warto znać czynniki ryzyka zawału mięśnia sercowego. Można je podzielić na zależne i niezależne od chorego. Do czynników niezależnych zalicza się: uwarunkowania genetyczne, płeć i wiek.

Ważne geny

Skłonność do chorób serca można dziedziczyć. Jeśli jedno z rodziców (częściej ojciec) miało zwał, ryzyko zachorowania u potomstwa wzrasta średnio o 20–30 proc.

Kobieta czy mężczyzna

W grupie wiekowej pomiędzy 35. a 44. rokiem życia ryzyko wystąpienia zawału u mężczyzn jest dziesięciokrotnie większe niż u kobiet. Powodem, dla którego u kobiet choroby serca zaczynają się później, jest ochronne działanie żeńskich hormonów płciowych, estrogenów. Po menopauzie częstość występowania zawału u kobiet jest zbliżona do częstości jej występowania u mężczyzn.

Wiek

Ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem. Wynika to z naturalnego procesu starzenia się organizmu – wszystkie naczynia twardnieją, są mniej kurczliwe i elastyczne. Możliwość zawału serca znacznie rośnie u mężczyzn powyżej 45. i u kobiet powyżej 55. roku życia .

Czynniki zależne

Do powstania zawału mięśnia sercowego przyczyniają się także takie czynniki jak:

Zaburzenia gospodarki lipidowej – zmniejszenie stężenia HDL („dobrego" cholesterolu), a zwiększenie stężenia LDL („złego" cholesterolu), cholesterolu całkowitego i trójglicerydów;
Podwyższone ciśnienie tętnicze – zbyt wysokie ciśnienie płynącej krwi zmusza serce do nadmiernej pracy;
Nieprawidłowa tolerancja glukozy lub cukrzyca;
Nadwaga i otyłość;
Niewłaściwa dieta - zawierająca zbyt duże ilości tłuszczów, cukru i soli;
Palenie tytoniu i picie zbyt dużych ilości alkoholu;
Unikanie aktywności fizycznej;
Chroniczne przepracowanie i długotrwały stres – główna przyczyna zawałów u osób młodych.

OBJAWY ZAWAŁU

• nagły silny ból w klatce piersiowej, najczęściej za mostkiem, nasilający sie przy wysiłku, może promieniować do lewego barku, ramienia, szyi i żuchwy, ma charakter kłujący, rozpierający, piekący, ściskający, gniotący,
• ból trwa często ponad 20 minut. Może się utrzymywać stale lub ustępować i powracać,
• nawracające duszności, przyspieszony i spłycony oddech,
• kołatanie serca,
• uczucie ucisku, ciężaru w klatce piersiowej,
• silny niepokój, lek,
• stany podgorączkowe,
• zasłabnięcia, utrata przytomności,
• silny ból brzucha połączony z nudnościami i wymiotami,
• zimne poty i zawroty głowy,
• obrzęki stawów i kończyn

Emilia Kostrzewa
ekspert PZU

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne podaje, ze z powodu zawału serca codziennie w naszym kraju umiera ok. 100 osób, a ogółem choroby układu sercowo-naczyniowego są przyczyna prawie 500 zgonów każdego dnia oraz połowy zgonów w Polsce (ok. 48 %). Najgorsza sytuacje obserwuje się wśród mężczyzn w wieku 30-59 lat. Warto jednak pamiętać, ze dzięki szybkiej reakcji i dostępowi do nowoczesnych metod leczenia wiele osób wygrywa walkę o zdrowie. Zapewniają to innowacyjne leki i terapie oraz szybki dostęp do diagnostyki. Jednak postęp w medycynie kosztuje. Dlatego warto być zapobiegliwym i zabezpieczyć odpowiednie środki. Jak to zrobić? Warto sięgnąć po rozwiązanie, które zabezpieczy Cie finanosowo (nawet na pół miliona złotych) na wypadek ciężkiej choroby – nie tylko chorób serca, ale również nowotworów i innych częstych schorzeń. Takim rozwiązaniem jest np. ubezpieczenie PZU Pomoc od serca. Aby dowiedzieć się więcej, zapraszam na stronę pzupomocodserca.pl, gdzie możesz również obliczyć wiek swojego serca.

DIETA DLA SERCA

Przy chorobach serca i układu krwionośnego bardzo istotny jest odpowiedni sposób odżywiania. Wystarczy zmienić nawyki żywieniowe, a twoje serce będzie w formie przez wiele lat.

Uwaga przestrzegaj!

•Pamiętaj o śniadaniu. Twój organizm będzie pracował wydajniej w ciągu dnia, a głód odczujesz znacznie później.
•Jedz częściej, ale mniej, najlepiej trzy główne posiłki i dwa mniejsze.
• Używaj mniej soli
• Jedz dużo świeżych warzyw i owoców, najlepiej 5 porcji dziennie, np. 3 porcje warzyw i 2 owoców, potraw zawierających dużo błonnika ze zbóż oraz ryb.
• Odstaw tłuszcze zwierzęce, używaj oliwy z oliwek, oleju sezamowego czy oleju rzepakowego. Ogranicz tłuste mięsa, wędliny, podroby, tłuste sery i słodycze. Jedząc na mieście, omijaj fast foody, jeśli musisz, idź do baru z sałatkami.
• Dużo pij, przynajmniej 1,5 l płynów dziennie: wodę mineralną bez gazu, bogatą w magnez, potas i wapń, soki niesłodzone, zwłaszcza z czarnej porzeczki i aronii, herbatę bez cukru czy ziółka. Ogranicz picie kawy do 2 filiżanek dziennie.
• Możesz wypić czasem kieliszek czerwonego wina i zjeść kawałek gorzkiej czekolady, zrezygnuj z innych słodyczy, jako przekąski jedz orzechy, suszone i świeże owoce, a także warzywa.
• Nie smaż na patelni, gotuj na parze, duś bez tłuszczu i piecz w folii.

Ważne! – Jeśli masz nadwagę, musisz zrzucić zbędne kilogramy.

PRZYKŁADOWA DIETA

Liczba spożywanych kalorii powinna wynosić 1600–1800 kcal dziennie. Wypijaj co najmniej 2 szklanki chudego mleka, kefiru lub jogurtu i zjadaj porcje białego sera. W diecie nie może zabraknąć magnezu, zawierają go m.in.: kasza gryczana, płatki owsiane, musli i ciemne pieczywo. Często jedz kapustę, brokuły, brukselkę, dodawaj do potraw czosnek. Dla serca najlepsza jest dieta śródziemnomorska, oparta na dużej ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistym pieczywie, kaszach i makaronach.

PONIEDZIAŁEK

Śniadanie: 2 kromki razowego chleba, 30 g wędzonego łososia lub makreli, sałatka z małego pomidora i cebuli, herbata ziołowa.
II śniadanie: Serek homogenizowany z owocami, kilka orzechów włoskich.
Obiad: Talerz zupy pieczarkowej, gotowanej na włoszczyźnie, z łyżeczką oliwy z oliwek, 150 g pieczonej ryby, 2 średnie gotowane ziemniaki, liście zielonej sałaty, skropione oliwą i sokiem z cytryny.
Podwieczorek: 1 szklanka naturalnego jogurtu bez cukru z dodatkiem owoców sezonowych.
Kolacja: 200g sałatki z kaszy kuskus, pomidora, kiszonego ogórka i 2 plasterków szynki wołowej, posypanej posiekaną natką pietruszki.

WTOREK

Śniadanie: 2 kromki pumpernikla, 60 g twarożku ze szczypiorkiem, kilka rzodkiewek, 2 plasterki ananasa, kawa bez cukru.
II śniadanie: Mała bułka grahamka z 20 g wędliny drobiowej, kilka plasterków pomidora.
Obiad: Talerz zupy rybnej na włoszczyźnie, 200 g chudej wołowiny z grilla, 30 g kaszy gryczanej, 100 g kalafiora gotowanego na parze.
Podwieczorek: Koktajl owocowy z kefirem.
Kolacja: 200 g sałatki greckiej (pomidor, sałata, ogórek, ser feta polany oliwą z oliwek).

ŚRODA

Śniadanie: 2 kromki pieczywa razowego z 2 plasterkami chudej szynki i połową ogórka, herbata ziołowa.
II śniadanie: Jabłko, kilka orzechów włoskich.
Obiad: Zupa krem z pora z grzankami z ciemnego pieczywa, spaghetti z ok. 150 g makaronu razowego, pół szklanki soku pomidorowego, 100 g mielonego mięsa z indyka, do tego łyżka startego żółtego.
Podwieczorek: Jogurt naturalny z 2 kawałkami gorzkiej czekolady.
Kolacja: 200 g sałatki z tuńczyka, sałaty zielonej, kukurydzy i groszku z puszki, herbata zielona. CZW

CZWARTEK

Śniadanie: Płatki owsiane na mleku z rodzynkami i łyżeczką miodu.
II śniadanie: 175 g jogurtu naturalnego z paroma suszonymi owocami.
Obiad: Talerz zupy jarzynowej, 150 g dorsza pieczonego w pomidorach z brązowym ryżem, surówka z kiszonej kapusty.
Podwieczorek: Batonik pełnoziarnisty.
Kolacja: 200 g brokuła gotowanego na parze, posypanego ziołami.

PIĄTEK

Śniadanie: 2 kromki chleba wieloziarnistego, jajko na twardo ze szczypiorkiem, kilka plasterków pomidora, herbata zielona.
II śniadanie: 1 filiżanka musli ze 175g jogurtu naturalnego.
Obiad: Kapuśniak z 2 ziemniakami, na włoszczyźnie, ugotowany na piersi kurczaka (bez skóry), papryka faszerowana pomidorami, brązowym ryżem, kawałkami kurczaka
Kolacja: Włoska zupa minestrone (cebula, kawałek selera korzeniowego, 2 łyżeczki oliwy z oliwek, 1 cienko pokrojona marchew, 2 łyżki przecieru pomidorowego, ząbek czosnku, szklanka grubo pokrojonej kapusty, listek laurowy, przyprawy według uznania).

SOBOTA

Śniadanie: 2 kromki pieczywa razowego z rybkami z puszki, ogórek, kawa bez cukru.
II śniadanie: Mała bułka grahamka z 2 plasterkami wędliny drobiowej, pomidor.
Obiad: Talerz zupy pomidorowej, 150 g łososia, pieczonego w folii, 30 g kaszy gryczanej, 100 g brukselki gotowanej na parze.
Podwieczorek: Jogurt naturalny z owocami, 2 kawałki gorzkiej czekolady.
Kolacja: 200 g sałatki wielowarzywnej, z sosem z oliwy i cytryny.

NIEDZIELA

Śniadanie: Jajecznica z 1 jaja, usmażona na paru kroplach oleju roślinnego, 2 kromki ciemnego pieczywa, kawa bez mleka.
II śniadanie: Banan, jogurt naturalny.
Obiad: Zupa krem z włoszczyzny, gotowana pierś kurczaka (ok. 100 g), sałatka z pomidora i cebulki, 2 ziemniaki.
Podwieczorek: 150 g serka z owocami, 2 orzechy włoskie. 
Kolacja: 200 g sałatki z bobu lub fasolki, z jabłkiem i czerwoną papryką, z sosem z oliwy z oliwek i soku z cytryny

BADANIA, KTÓRE RATUJĄ ŻYCIE

EKG – elektrokardiografia

To zarejestrowanie kilkuminutowej pracy serca. Przez serce przy każdym uderzeniu przepływa pewien minimalny prąd. Mierzy się go przez umieszczenie w czasie badania na nadgarstkach rąk i kostkach nóg po jednej elektrodzie oraz na klatce piersiowej w okolicy serca sześciu elektrod. Każda elektroda ma inny kolor, bo musi się znaleźć na ściśle określonym miejscu. Podczas badania należy leżeć nieruchomo, a gdy osoba je wykonująca poprosi o nabranie powietrza i nieoddychanie przez chwilę, należy bezwzględnie się zastosować. Aparat rejestruje zapis na specjalnym papierze. Zapis daje informację o kształcie i pracy mięśnia sercowego, pozwala stwierdzić niedokrwienie serca, zaburzenia rytmu, przerost jego komór, istnienie blizn po przebytych zawałach.

EKG metoda Holtera

Opiera się na takiej samej zasadzie, jak EKG, ale trwa 24, czasami 48 godzin. W czasie badania należy prowadzić taki sam tryb życia jak każdego dnia, ale nie można się kąpać, korzystać z prysznica, używać elektrycznych poduszek czy koców. Elektrody mocuje się na klatce piersiowej i łączy z przypiętym do pasa urządzeniem rejestrującym pracę serca. Aparat ma przycisk, który można nacisnąć w momencie, jak pojawi się ból, ucisk lub inne dolegliwości. Pacjent w dzienniczku notuje jakie wykonywał czynności w chwili wystąpienia takich objawów.

Badanie dopplerowskie

Badanie ultrasonograficzne pozwalające ocenić prędkość i kierunek przepływu krwi w sercu i w naczyniach krwionośnych. Dzięki badaniu można wykryć zagrażające życiu zwężenia tętnic spowodowane przez miażdżycę, zakrzepicę oraz inne choroby naczyń krwionośnych. Wykrywa również guzy nowotworowe, które są bardzo ukrwione.

Echo serca (echokardiografia)

Metoda badania serca i naczyń krwionośnych za pomocy aparatu USG, z wykorzystaniem ultradźwięków. Badanie odbywa się w pozycji leżącej. Do klatki piersiowej pacjenta lekarz przykłada głowicę echokardiograficzną w kilku miejscach i widzi na monitorze zmiany w budowie serca i nieprawidłowości jego pracy. Echo serca wykonuje się w przypadku choroby wieńcowej lub zawału, wad wrodzonych serca, zapalenia mięśnia sercowego, nadciśnienia tętniczego, choroby naczyń czy zaburzeń rytmu serca.

Scyntygrafia serca i naczyń

Badanie wykonywane w chorobie wieńcowej. Ocenia stopień uszkodzenia serca po zawale, informując
o martwicy części mięśnia lub bliźnie. Stosowana również w nietypowych zawałach serca.

Arteriografia

Badanie radiologiczne z użyciem środka kontrastującego. Pokazuje zmiany w tętnicach, np. w aorcie, tętnicach nerkowych, tętnicach mózgu.

Test dla sercowców

Pomoże nam w tym regularna obserwacja naszego ciała. Jest wiele prostych do zauważenia sygnałów, świadczących o sprawnym lub niedomagającym układzie krążenia. Oto one...

1. Sygnały, które świadczą o sprawnym układzie krążenia:

-Masz rumiane policzki i zdrowy kolor skóry twarzy?
- Masz elastyczny kręgosłup, ruchliwą przeponę pozwalającą na głęboki oddech?
-Jesteś w stanie biec truchtem przez 10 minut lub dłużej?
- Masz przenikliwy, sprawny umysł oraz dobrą pamięć?
- Twoje palce u rąk i nóg są ciepłe nawet w chłodne dni?
- Masz prawidłowe ciśnienie krwi, czyli takie, które nie przekracza 130/85 mmHg, idealne wynosi 120/80 mmHg?

Jeśli na większość pytań w teście odpowiedziałeś twierdząco, to znak, że wszystko powinno być w porządku.

2. Sygnały, które mogą wskazywać na chorobę serca:

Czy masz:
- biało-żółty kolor skóry, zwłaszcza w okolicy szyi i twarzy?
- zimne stopy i dłonie?
- bóle w okolicy serca przy wysiłku fizycznym?
- stale wysokie ciśnienie, przekraczające 140/90 mmHg?
- słabą kondycję – nie możesz biec spokojnym tempem dłużej niż 2–3 minuty?
- osłabioną pamięć, narastające niezadowolenie?
- żyły na nogach i rękach często wyraźnie widoczne przez skórę?

Jeśli na większość pytań twoja odpowiedź była twierdząca, możesz mieć problemy z układem krążenia.

LECZENIE PO ZAWALE

Po zawale serca należy stosować się do zaleceń lekarzy i diametralnie zmienić styl życia. Konieczne jest zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu, zmniejszenie masy ciała oraz stosowanie odpowiedniej diety. Ważna jest tez rehabilitacja i aktywność fizyczna.

Rodzaj i intensywność ćwiczeń ustala lekarz. Zależy to przede wszystkim od stopnia zawału oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Sama zmiana stylu życia nie wystarczy. Niezbędne jest także leczenie farmakologiczne. Każdy pacjent po zawale serca powinien przyjmować do końca życia (o ile nie ma bezwzględnych przeciwwskazań) następujące leki:

• Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – nie dopuszcza do powstania skrzeplin w tętnicach wieńcowych;
• Beta-blokery – leki, które spowalniają rytym bicia serca, co przekłada się na mniejsze jego zapotrzebowanie na tlen;
• Statyny – zmniejszają stężenie cholesterolu, czyli zapobiegają miażdżycy, nie dopuszczając do powiększania się blaszek miażdżycowych;
• Inhibitor konwertazy angiotensyny – przeciwdziałający niekorzystnemu „odkształcaniu się" komory serca po zawale;
• Nitroglicerynę i pochodne – rozszerzają naczynia krwionośne i zwiększają dopływ krwi do mięśnia sercowego;
• Dodatkowo przez 12 miesięcy zaleca się stosowanie klopidogrelu, który hamuje agregację płytek krwi. Przez pierwszy miesiąc pacjent powinien prowadzić oszczędzający tryb życia. Następnie, po indywidualnej ocenie przez kardiologa, może – a nawet powinien – wrócić do zwykłych czynności zawodowych (o ile kardiolog nie widzi przeciwwskazań).