Kalendarz badań lekarskich. Zadbaj o siebie na wiosnę

KOBIETY

20+

- samobadanie piersi, między 6. a 9. dniem cyklu – co miesiąc,
- morfologia, OB, badanie ogólne moczu – raz na 3 lata,
- poziom cukru i cholesterolu – raz na 3–5 lat, jeśli jesteś szczupła, gdy masz nadwagę – co rok,
- badanie ginekologiczne i cytologia – raz na rok, po 25. Roku życia USG piersi i USG przez pochwowe – co 2 lata,
- badanie u internisty i pomiar ciśnienia tętniczego – raz w roku,
- prześwietlenie (RTG) klatki piersiowej – raz na 5 lat,
- stomatolog i czyszczenie zębów z osadu – raz na pół roku,
- okulista – co 4 lata.

30+

- samobadanie piersi – raz w miesiącu, co 2 lata USG piersi, po 35. roku życia pierwsza mammografia,
- badanie krwi i moczu – co 3 lata,
- lipidogram (poziom cholesterolu, frakcji HDL i LDL oraz trójglicerydów) – raz na 5 lat,
- wizyta u internisty i pomiar ciśnienia tętniczego – raz w roku,
- badanie ginekologiczne i cytologia – raz w roku, co 2 lata USG przezpochwowe,
- RTG klatki piersiowej – co 3–4 lata, raz w roku, jeśli palisz papierosy,
- okulista – raz na 3–4 lata,
- stomatolog i czyszczenie zębów z osadu – co pół roku,
- przy chudnięciu lub tyciu bez przyczyny – badanie poziomu hormonów tarczycy.

40+

- samobadanie piersi – raz w miesiącu, USG piersi – raz na rok, mammografia – co 2 lata,
- wizyta u ginekologa i cytologia – raz w roku, USG przez pochwowe co 2 lata,
- badanie krwi (morfologia, OB, poziom cukru, hormony tarczycy, lipidogram) oraz badanie moczu – raz na 2 lata,
- RTG klatki piersiowej – co 2 lata, jeśli palisz – co rok,
- EKG – co 2 lata,
- okulista, badanie dna oka i ciśnienia śródgałkowego – raz na 2 lata,
- densytometria – po 45. roku życia – co 3–4 lata,
- stomatolog i czyszczenie zębów – co pół roku,
- dermatolog – co 2 lata,
- laryngolog – co 3 lata.

50+

- samobadanie piersi – raz w miesiącu, mammografia – raz do roku, USG piersi we wskazanych przypadkach,
- morfologia, OB, cukier, lipid ogram i badanie moczu – co 2 lata,
- pomiar ciśnienia tętniczego – co 3 miesiące,
- EKG – raz w roku,
- RTG płuc – co 2 lata, jeśli palisz – co rok,
- wizyta u ginekologa, cytologia i USG przezpochwowe – raz w roku,
- USG jamy brzusznej – co 3–5 lat,
- obecność krwi w kale – co rok,
- kolonoskopia – raz na 5 lat,
- densytometria – co 2–3 lata,
- badanie słuchu – co 2–3 lata,
- okulista – co 2 lata,
- dermatolog – raz w roku,
- stomatolog i czyszczenie zębów – co pół roku.

MĘŻCZYŹNI

20+

- samobadanie jąder – raz w miesiącu,
- badanie jąder przez lekarza – co 3 lata,
- badanie u internisty, pomiar ciśnienia tętniczego, kontrola wagi i wzrostu – raz na rok,
- pomiar cukru we krwi – raz w roku,
- RTG płuc – raz na 5 lat,
- morfologia, OB – co 2–3 lata,
- lipidogram – raz na 5 lat,
- stomatolog i czyszczenie zębów z osadu – raz na pół roku.

30+

- samobadanie jąder – raz na miesiąc,
- badanie jąder przez lekarza – co 2–3 lata,
- badanie u lekarza ogólnego, pomiar ciśnienia tętniczego, kontrola wagi, pomiar obwodu w pasie – raz na rok,
- lipidogram – raz na 2–3 lata,
- morfologia z OB – co 1–2 lata,
- cukier we krwi – raz na rok,
- badanie moczu – raz na rok,
- badanie poziomu elektrolitów – co 3 lata,
- RTG klatki piersiowej – palacze co 1–2 lata, pozostali wg wskazań lekarza,
- badanie wzroku – co 3–5 lat, osoby z cukrzycą lub nadciśnieniem co rok,
- stomatolog i czyszczenie zębów z osadu – raz na pół roku,
- okulista, badanie dna oka – raz na 3–5 lat.
-

-

40+

- samobadanie jąder – raz na miesiąc,
- badanie jąder przez lekarza – co 3 lata,
- badanie u lekarza ogólnego, pomiar ciśnienia tętniczego, kontrola wagi i pomiar obwodu w pasie – raz na rok,
- lipidogram – co 2 lata,
- morfologia, OB, badanie moczu, poziom glukozy we krwi – co rok,
- badanie poziomu elektrolitów – co 3 lata,
- RTG klatki piersiowej – co 2 lata, palacze według wskazań lekarza,
- badanie wzroku – co rok,
- EKG – co 2–3 lata,
- badanie słuchu – jednorazowo,
- badanie per rectum (profilaktyka raka prostaty) – raz na rok,
- badanie obecności krwi w kale – raz na rok po 45. roku życia,
- stomatolog i czyszczenie zębów z osadu – raz na pół roku.

50+

- kolonoskopia – co 5 lat,
- USG prostaty – raz w roku,
- RTG klatki piersiowej – co 2 lata,
- badanie per rectum i oznaczenie poziomu PSA – raz w roku,
- samobadanie jąder – raz w miesiącu,
- badanie jąder przez lekarza – raz na 3 lata,
- badanie poziomu elektrolitów i stężenia męskich hormonów płciowych we krwi – co 3 lata,
- morfologia, OB, poziom glukozy, lipidogram, badanie moczu – raz na rok,
- badanie ogólne u lekarza, kontrola wagi i USG jamy brzusznej – raz na rok,
- densytometia – co 3–5 lat,
- badanie hormonów tarczycy – raz na 1–2 lata,
- badanie słuchu – co 2–3 lata,
- badanie okulistyczne – co 1–2 lata,
- stomatolog i czyszczenie zębów z osadu – co pół roku,
- dermatolog – raz w roku.

_

JAK ODCZYTYWAĆ WYNIKI BADAŃ

Każde laboratorium, w którym wykonujesz badani, podaje wartości referencyjne, tzn. zakres norm, w którym mieści się badany parametr. Dzięki temu łatwiej jest odczytać wynik. Najczęściej wyniki nieprawidłowe są zaznaczane w opisie. Pamiętaj! Wyniki właściwie zinterpretuje tylko lekarz. Po przeprowadzeniu badania i zebraniu wywiadu od pacjenta może postawić diagnozę. Zdarza się tak, że wyniki są w granicach normy, a inne cechy wskazują na stan chorobowy. Może być i odwrotnie, gdy wyniki przekraczają normy, ale są to niegroźne odchylenia i nie ma powodu do niepokoju.

Morfologia krwi

Ocenia pracę wielu narządów, np. wątroby, nerek, gruczołów dokrewnych, pomaga w rozpoznaniu anemii, stanów zapalnych czy alergii. Normy dla podstawowych parametrów krwi:

Hemoglobina (HGB)

- kobiety 11,2–15,2g/dl,
- mężczyźni 12,6–17,2 g/dl.

Nadmiar może oznaczać nadkrwistość lub jest powodowany różnymi czynnikami np. odwodnieniem organizmu, zaś spadek stężenia oznacza niedokrwistość lub jest powodowany różnymi czynnikami np. przewodnieniem.

Erytrocyty, czyli czerwone ciałka krwi (RBC)

- kobiety 3,9–5,6 mln/mikrolitr,
- mężczyźni 4,5–6,0 mln/mikrolitr. Zwiększenie ponad normę występuje rzadko, zdecydowanie częściej zdarza się zbyt niski poziom, świadczący np. o chorobach szpiku kostnego, niedożywieniu, utracie krwi (niedoborach żelaza, witamin B12 i B6).

Hematokryt (HTC) – procentowy udział erytrocytów w stosunku do całkowitej objętości krwi.

- kobiety 33–44 proc.,
- mężczyźni 38–49 proc.,
- małe dzieci 32–41 proc.

Niskie wartości mogą oznaczać m.in. niedokrwistość, niedożywienie, reumatoidalne zapalenie stawów, choroby szpiku kostnego. Podwyższone – przewlekłe choroby płuc i płuc, nadkrwistość, odwodnienie.

Leukocyty, czyli białe krwinki (WBC)

- 4–10 tys./mm sześcienny. Leukocyty dzielą się na:
- limfocyty (LYMPH): 20–45 proc.,
- monocyty(MONO): 3–8 proc.,
- granulocyty zasadowe, czyli bazocyty (BASO): do 1 proc.,
- granulocyty kwasochłonne, czyli eozynocyty(EOS): 1–5 proc.,
- granulocyty obojętnochłonne, czyli neutrocyty (NEUT): 40–70 proc.

Obniżenie poziomu leukocytów może oznaczać przebyte infekcje wirusowe, choroby zakaźne, zakażenia bakteryjne i pierwotniakowi oraz uszkodzenie szpiku kostnego. Niższy poziom obserwuje się też po zażywaniu niektórych leków, np. sterydów lub antybiotyków. Większa liczba może świadczyć o stanach zapalnych, chorobie nowotworowej czy urazach, pojawia się też po dużym wysiłku oraz podczas ciąży.

Trombocyty, czyli płytki krwi (PLT)

- dla dorosłych 140 do 440 tys./mm3.

Zwiększenie liczby płytek pojawia się pod wpływem działania niektórych leków, w chorobach nowotworowych, niedoborze żelaza. Zmniejszenie może wskazywać na infekcje, nowotwory, może też wystąpić po niektórych lekach.

OB (odczyn Biernackiego) i CRP (białko ostrej fazy) – wskaźniki stanu zapalnego

OB

- kobiety poniżej 60. roku życia do 12 mm/h, powyżej 60. roku życia do 20 mm/h,
- mężczyźni do 8 mm/h, starsi do 15 mm/h. Podwyższone OB może występować przy zakażeniach, stanach zapalnych, nowotworach, anemii, chorobach tarczycy.

CRP

- mniej niż 5 mg/l. Informuje o istnieniu i rozmiarze stanu zapalnego, zwiększa się przy chorobach nowotworowych. Niski poziom może świadczyć o nieprawidłowym funkcjonowaniu wątroby.

Stężenie poziomu cukru (glukozy) we krwi

Rozpoznanie cukrzycy lub zaburzeń w przyswajaniu cukrów. Normy:

- 70 do 99 mg/dl – prawidłowy poziom,
- od 100 do 125 mg/dl – nieprawidłowy poziom, stan przedcukrzycowy,
- co najmniej 126 mg/l w co najmniej dwóch pomiarach – cukrzyca.

Lipidogram – badanie określające poziom lipidów

W skład lipidogramu wchodzą pomiary stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL – tzw. złego, cholesterolu frakcji HDL – tzw. dobrego i trójglicerydów. Na jego podstawie można określić zagrożenie miażdżycą, a w konsekwencji chorobą wieńcową, zawałem serca czy udarami niedokrwiennymi mózgu.

- cholesterol: 150–200 mg/dl,
- LDL: poniżej 115 mg/dl,
- HDL: mężczyźni ponad 40 mg/dl,
- kobiety ponad 45 mg/dl,
- trójglicerydy: poniżej 160 mg/dl.

Badanie poziomu elektrolitów

Do najważniejszych elektrolitów zaliczamy sód i potas, wapń oraz magnez.

- sód (Na): 135–145 mmol/l – wzrost stężenia może być spowodowany odwodnieniem, niewydolnością nerek, marskością wątroby, wartości obniżone występują w chorobach nerek,
- potas (K): 3,8–5,3 mmol/l – wartości podwyższone mogą występować przy niewydolności nerek, niedoczynności kory nadnerczy, niewyrównanej cukrzycy, wartości obniżone występują np. u chorych po operacjach,
- wapń (Ca): 2,25–2,65 nmol/l – podwyższony poziom może występować przy nadczynności tarczycy, niektórych nowotworach, obniżony zaś przy niedoczynności przytarczycy, niedoborze wit. D, zaburzeniach wchłaniania, zapaleniu trzustki, niektórych nowotworach,
- magnez: 0,8–1,2 nmol/l – poniżej normy może świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, nadużywaniu alkoholu i kawy, o cukrzycy, chorobach kości, powyżej normy pojawia się przy niewydolności nerek i zaburzeniach hormonalnych.

Analiza moczu

Rozpoznawanie chorób nerek, wątroby, dróg moczowych, ułatwia diagnozę cukrzycy i żółtaczki. Prawidłowy mocz jest przejrzysty i klarowny, barwy od słomkowej do ciemnożółtej, odczynie kwaśnym, czyli pH powinno wynosić 4,5 do 7,7. Ciężar właściwy w granicach od 1,015 do 1,030 g/cm3. W moczu nie powinny się znajdować: cukier, białko, bakterie, krwinki czerwone i krwinki białe (do kilku w polu widzenia).

Pomiar ciśnienia tętniczego

Ciśnienie tętnicze: poniżej 140/90 mmHg, idealne to 120/80 mmHg.

Badanie na krew utajona

Wykrywanie krwawienia z przewodu pokarmowego w przebiegu choroby wrzodowej, uchyłków jelita grubego, stanach zapalnych jelit, a także w nowotworach przewodu pokarmowego.

USG jamy brzusznej

Umożliwia wykrywanie chorób trzustki, wątroby, dróg żółciowych i układu moczowego.

EKG

Rozpoznawanie chorób serca – niedokrwienia, arytmii, zawału, zapalenia. Badanie polega na rejestracji kilkuminutowej pracy serca.

RTG klatki piersiowej

Rozpoznawanie chorób płuc, serca i dużych naczyń krwionośnych. Badanie radiologiczne wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie. Na kliszy otrzymuje się obraz, na którym kości są elementem najjaśniejszym, a tkanka miękka jest słabo widoczna.

Pomiar gęstości kości

Rozpoznawanie osteoporozy i zwyrodnień kości, ocena ryzyka złamań.

Mammografia

Wykrywanie zwapnień, guzków i nowotworu piersi, podstawowe badanie radiologiczne piersi.

Cytologia

Rozpoznawanie chorób ginekologicznych, wykrywania raka szyjki macicy, pokazuje zakażenia dróg rodnych. Polega na mikroskopowej ocenie rozmazu pobranego z tarczy i z kanału szyjki macicy.

Grupy:
W ocenie wyniku (klasyfikacja Bethesda 2001) wyróżnia się:

1. Cytologia prawidłowa.
2. Cytologia prawidłowa z niewielkim łagodnym stanem zapalnym.
3. Cytologia prawidłowa ze stanem zapalnym.
4. Cytologia nieprawidłowa (nie zawiera komórek, które mogą przekształcić się w nowotworowe).
5. Wynik nieprawidłowy (pojedyncze komórki, które mogą przekształcić się w komórki nowotworowe).
6. Cytologia nieprawidłowa (liczne komórki, z których mogą powstać komórki nowotworowe).

Badanie prostaty oraz antygenu PSA

Wspiera wykrywanie raka i łagodnego rozrostu prostaty. Badanie określa poziom stężenia swoistego antygenu sterczowego. Normy zależą od wieku – do 50. roku życia: mniej niż 3,4 ng/ml, do 60. Roku życia: mniej niż 4 ng/ml.

Kolonoskopia

Niezbędna przy wykrywaniu chorób jelita grubego, w tym raka. Badanie polega na pobraniu wycinków błony śluzowej jelita grubego i wykonaniu zabiegów endoskopowych, m.in. wycięcia polipów, tamowania krwotoków