Czy są „LEPSZE” i „GORSZE” szczepionki? Od czego zależy ich SKUTECZNOŚĆ?

Deklarowaną skuteczność szczepionki wykazano w badaniach klinicznych produktu. W codziennym użytkowaniu zależy ona od wielu czynników, choćby od wieku szczepionego, jego stanu zdrowia czy czasu, który upłynął od szczepienia. Bartosz Fiałek, lekarz reumatolog i popularyzator wiedzy medycznej, wyjaśnia na swoim facebookowym profilu, jak producenci obliczają, że ich szczepionka ma taką a taką skuteczność działania. „Jak szacuje się te procenty? Odpowiem w sposób możliwie najprostszy. Aby obliczyć skuteczność ww. preparatów, potrzebujemy następujących danych, które uzyskujemy po zakończeniu III fazy badań klinicznych:

1. Liczebność grupy badanej, która otrzymała szczepionkę. (Liczebność grupy szczepionej).

2. Liczba osób, które zachorowały na daną chorobę w grupie, która otrzymała szczepionkę. (Zachorowania wśród zaszczepionych).

3. Liczebność grupy badanej, która otrzymała placebo. (Liczebność grupy nieszczepionej, czyli placebo).

4. Liczba osób, które zachorowały na daną chorobę w grupie, która otrzymała placebo. (Zachorowania wśród nieszczepionych).

Pierwszy z przykładów, uproszczony, który pozwala na wyliczenie przybliżonej skuteczności (nie we wszystkich przypadkach) przedstawię na modelu preparatu mRNA przeciw COVID-19 Pfizer-BioNTech:

Łączna liczba osób poddanych badaniom III fazy: 43 660.

Liczba w grupie ze szczepionką: 21 830.

Liczba w grupie placebo: 21 830.

Liczba osób, którego zachorowały na COVID-19 pomimo przyjęcia szczepionki: 8.

Liczba osób, które zachorowały na COVID-19 w grupie placebo: 162.

Łączna liczba zachorowań na COVID-19 podczas badania III fazy: 170.

Rachunek:

8 osób zachorowało na COVID-19 po przyjęciu szczepionki.

8/170 x 100% = 4,7% ~ 5%

100% - 5% = 95% (taka jest skuteczność szczepionki mRNA przeciw COVID-19 Pfizer-BioNTech).

Jak wysoka jest skuteczność innych szczepionek? Przeciwko ospie wietrznej po podaniu 2 dawek można uzyskać minimum 95-proc. odporność. Przeciwko błonicy – powyżej 95 proc. (konieczne dawki przypominające). Krztusiec (koklusz): 78-90 proc.(w zależności od rodzaju szczepionki), ochrona utrzymuje się przez 3-10 lat po ostatniej dawce. Tężec: powyżej 90 proc. (również konieczne dawki przypominające). Sezonowe szczepionki przeciw grypie: od 40 do 60 proc. skuteczności.

– Fakt, że poszczególne szczepionki różnią się między sobą pod względem skuteczności, zarówno tej deklarowanej przez producenta na podstawie badań klinicznych, jak i tej rzeczywistej, obserwowanej później w praktyce, wynika z wielu przyczyn. W przypadku wprowadzonych niedawno na rynek szczepionek przeciwko COVID-19 różnice te mogą wynikać m.in. z innych kryteriów oceny (tzw. punktów końcowych) zastosowanych w badaniach klinicznych. Takie kryteria mogą naprawdę istotnie różnić się między sobą i przez to silnie wpływać na wynik końcowy. Na przykład w jednym badaniu kluczowym kryterium mógł być brak zachorowania na COVID-19 po szczepieniu, w innym brak zakażenia nowym koronawirusem, podczas gdy w innych badaniach mógł nim być brak ciężkiego przebiegu choroby i powikłań – wyjaśnia PAP prof. Joanna Zajkowska, specjalistka chorób zakaźnych, epidemiologii i zdrowia publicznego, zastępca ordynatora Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcyjnych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

I na koniec jedna fundamentalna prawda, którą warto zapamiętać, szczególnie, gdy dotyczy szczepionek antycovidowych. One nie chronią przed zakażeniem (choć u niektórych mogą tak zadziałać), ale przed ciężkim zachorowaniem, które implikuje hospitalizację i w skrajnych przypadkach może być śmiertelnym zagrożeniem dla chorego.