Jak przygotować się do kolonoskopii?

CZYM JEST KOLONOSKOPIA?

Polega na wprowadzeniu do jelita miękkiego, giętkiego endoskopu (kolonoskopu) o grubości palca wskazującego, co pozwala na obejrzenie wnętrza i ocenę błony śluzowej całego jelita grubego.

W Polsce kolonoskopia wykorzystywana jest w badaniach przesiewowych raka jelita grubego od  2000 roku. Jest zwykle wykonywana w szpitalu, w gabinecie przystosowanym do tego typu zabiegów. Badanie przeprowadzane jest obecnie z użyciem nowoczesnej i łatwej do wprowadzenia do wnętrza jelita aparatury, nieporównywalnie bardziej precyzyjnej
i zaawansowanej technicznie niż ta używana kilkanaście lat temu. Zmianie uległy również stosowane w trakcie badania techniki, gwarantując ograniczenie dyskomfortu pacjenta do minimum − w dużej mierze zależy to od indywidualnej wrażliwości pacjenta.

W trakcie kolonoskopii istnieje możliwość pobrania wycinków śluzówki do badania histopatologicznego – jeśli istnieje taka potrzeba – oraz wykonania zabiegów endoskopowych, takich jak:

• usuwanie polipów (polipektomia),
• tamowanie krwawień zlokalizowanych w dolnym odcinku przewodu pokarmowego,
• poszerzenie zwężeń jelitowych (powstałych np. po zabiegach operacyjnych),
• paliatywne zmniejszenie masy guza w nieoperacyjnych nowotworach, w celu uzyskania drożności dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

KTO POWINIEN PODDAĆ SIĘ KOLONOSKOPII?

Każdy po ukończeniu 50. roku życia powinien wykonać profilaktyczne badanie kolonoskopowe. Wśród bezwzględnych wskazań do przeprowadzenia kolonoskopii, niezależnie od wieku, jest:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• zmiana rytmu wypróżnień (np. biegunki, zaparcia, ołówkowate stolce),
• polipy jelita grubego,
• krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
• choroby zapalne jelit,
• nieprawidłowości w innych badaniach,
• zachorowania na raka jelita grubego w najbliższej rodzinie.

JAK SIĘ ZAPISAĆ NA KOLONOSKOPIĘ?

Badanie kolonoskopowe wykonywane jest bezpłatnie na podstawie skierowania, podpisanego przez lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz wystawia skierowanie na badanie pacjentom, którzy przekroczyli 50. rok życia lub na podstawie bezpośrednich wskazań medycznych.

Osoby w wieku 50-65 lat mogą również bezpośrednio zgłosić się do ośrodków wykonujących kolonoskopię w tzw. programie oportunistycznym, a dodatkowo od 2012 roku w ramach Programu Badań Przesiewowych, wysyłane są imienne zaproszenia na kolonoskopię do osób między 55. a 64. rokiem życia.

JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ DO KOLONOSKOPII?

Specyfika badania kolonoskopowego wymaga ściśle określonej procedury postępowania, w celu odpowiedniego przygotowania się do badania.

Już na siedem dni przed planowanym terminem badania należy wprowadzić odpowiednią dietę. Obejmuje ona m.in. rezygnację ze spożywania owoców z pestkami, pieczywa
z ziarnami, musli, siemienia lnianego, maku, czerwonych buraków i preparatów zawierających żelazo. W kolejnych dniach stopniowo należy przejść na całkowitą dietę płynną. Aby zapewnić odpowiedni obraz diagnostyczny jelit, a jednocześnie dla podniesienia komfortu badania, w przeddzień oraz bezpośrednio w dniu planowanej kolonoskopii należy spożyć łącznie 4 litry specjalnej zawiesiny zaleconej przez lekarza, która ułatwia wypróżnianie. Szczegółowy harmonogram przygotowania do badania przedstawi lekarz przy kwalifikacji do kolonoskopii.

JAK PRZEBIEGA KOLONOSKOPIA?

Łączny czas badania kolonoskopowego wynosi od 15 do 40 minut, a nad jego prawidłowym przebiegiem czuwa wysoko wykwalifikowany personel.

Lekarz przeprowadzający kolonoskopię na bieżąco pyta pacjenta o jego samopoczucie  i w razie nasilenia się nieprzyjemnych objawów proponuje odpowiednie znieczulenie. Kolonoskopię można przeprowadzić w znieczuleniu miejscowym lub w przypadku indywidualnych wskazań w znieczuleniu ogólnym. Wskazania do zastosowania znieczulenia należy zawsze ustalić z lekarzem. Zastosowanie określonej metody znieczulenia może zależeć od planowanych zabiegów, ale także od obaw pacjenta. W określonych przypadkach lekarz zaproponuje pacjentowi znieczulenie ogólne − także dla poprawienia komfortu badania.

KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z KOLONOSKOPII

Profilaktyczna kolonoskopia aż o 60-90 proc. zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Podczas tego badania można wykryć i usunąć tzw. gruczolaka, czyli łagodną zmianę nazywaną polipem, z której zwykle powstaje guz złośliwy. Często udaje się tego dokonać podczas tego samego badania.

Na skutek działania ogólnopolskiego programu profilaktycznego, w sposób istotny zmniejszyła się ilość pacjentów, którzy chorują i umierają na raka. W 2000 roku, kiedy program się rozpoczynał, w Polsce wyleczalność raka, czyli przeżycie 5-letnie pacjenta od momentu rozpoznania, wynosiła 17 proc. Obecnie jest to ok. 40 proc. Dzięki przesiewowym badaniom z użyciem kolonoskopii przed rakiem jelita grubego uchroniono dotąd około 10 tys. Polaków. To duży postęp, jednak nadal mamy wyniki gorsze od europejskiej czołówki.

Duże, jeśli nie najważniejsze znaczenie, wpływające na wyniki leczenia ma stadium zaawansowania choroby w momencie rozpoznania. Dlatego tak istotne jest wykonywanie badań profilaktycznych. Umożliwiają one wykrywanie zmian przedrakowych i ich usuwanie, co wpływa na zmniejszenie zapadalności na tę chorobę. W przypadku rozpoznania raka, wykrycie choroby we wczesnym stadium poprawia wyniki leczenia.

Rak jelita grubego to jest jeden z trzech nowotworów, które świetnie poddają się profilaktyce, właśnie ze względu na długi czas rozwoju ze zmian przednowotworowych. W związku z tym rozpoznanie zaawansowanego nowotworu jelita grubego, przy tak rozwiniętym programie badań profilaktycznych i powolnym czasie rozwoju raka, to strata nie tylko dla pacjenta, ale i systemu ochrony zdrowia.

KOLONOSKOPIA - CZY JEST SIĘ CZEGO BAĆ?

Strach najczęściej wynika z niewiedzy. Pacjenci rzadziej dzielą się pozytywnymi doświadczeniami, trudniej im mówić o tym, że badanie przebiegło sprawnie, bezboleśnie, a obawy były bezpodstawne, natomiast chętniej opowiadają o niedogodnościach.

Społeczny lęk przed chorobami nowotworowymi jest powszechny i trudno oczekiwać, żeby to się szybko zmieniło. Choroba nowotworowa przywołuje skojarzenia z cierpieniem, śmiercią, jak też stratą dotychczasowego życia, aktywności, atrakcyjności itp. Z tego też względu za wszelką cenę ludzie chcą uniknąć tej choroby: jedni idą do lekarza, dbają o profilaktykę, zdrowy tryb życia, a inni udają, że ich ten problem nie dotyczy. Brzmi to dość nielogiczne, bo z jednej strony chcą być zdrowi, a z drugiej boją się szybciej wykryć chorobę i sobie pomóc.

Człowiek jest wyposażony w mechanizmy obronne, dzięki którym w sposób nieuświadomiony może uniknąć lub redukować potencjalnie zagrażające uczucia, takie jak strach czy lęk.

Z jednej strony mechanizmy obronne są niezbędne dla utrzymania równowagi psychicznej, a z drugiej – gdy są stosowane w sposób nadmierny i nieadekwatny – mogą być źródłem poważnych problemów, w tym również zdrowotnych. Często ludzie racjonalizują swoje naganne zachowania, potrafią zaprzeczać faktom, wypierać ze świadomości trudne myśli lub myśleć życzeniowo, że „jakoś to będzie”. Podobnie jest z badaniami: ludzie są w stanie wytłumaczyć swoje zachowania unikania wizyty u lekarza i niestety ich mózg w to wierzy.

Wszyscy używają tych samych mechanizmów obronnych. Im wyższe wykształcenie, tym większa zdolność do racjonalizowania. Zamiast uświadomić sobie własny strach, pojawiają się logicznie uzasadnione argumenty - np. „że nie mamy czasu, bo prowadzimy dwa ważne projekty, które musimy skończyć”. Człowiek jest w stanie wymyślić różne scenariusze i wszystko usprawiedliwić. Czasami pojawiają się również funkcjonujące powszechnie sformułowania: „na coś trzeba przecież umrzeć” lub „mój dziadek palił, nie badał się i żył 91 lat”. Te słowa nabierają innego wymiaru, gdy pojawia się widmo choroby. Wtedy radykalnie zmienia się podejście, bo nikt nie chce umierać.

Nie ma jednego sposobu radzenia sobie ze stresem, który można przypisać danej osobie. Zazwyczaj wykorzystuje się ich wiele. Jedni ludzie poszukują informacji, inni podejmują działania, żeby rozwiązać problem, jeszcze inni pomniejszają problemy i powstrzymują się od działania. To, w jaki sposób każdy konfrontuje się ze stresem, w dużej mierze zależy od wzorców, jakie otrzymał w domu, szkole, środowisku, jak również od indywidualnych cech osobowości i posiadanej wiedzy.

Poczucie troski o własne zdrowie nabywa się w dzieciństwie. Dzieci mają pozytywny wzór, jeśli matka mówi, że była na badaniu profilaktycznym i jest zdrowa, albo ojciec wspomina, że ma zdiagnozowane schorzenie i stosuje się ściśle do zaleceń lekarza. Postawa rodziców kształtuje i  determinuje przyszłe zachowania prozdrowotne swoich dzieci.

Materiał Informacyjny 

i