Milion zaszczepionych dzieci przeciw malarii w pół roku. Trwa walka z plagą

W początkowej fazie malaria daje objawy podobne do grypy. W 14, 15 dni od zarażenia – pierwotniakiem (najczęściej) zarodźcem sierpowatm (Plasmodium falciparum) roznoszonym przez komary – pojawiają się dreszcze i uczucie zimna. Potem zjawia się wysoka gorączka. Nawet do 41 st. C, co samo w sobie jest już zagrożeniem dla życia. Jak się ją przeżyje, to temperatura spada, znów się pojawia – w różnych cyklach, w zależności od tego, jakiego pierwotniaka zapodał do krwi jeden z 5 gatunków komara. U chorego dochodzi do powiększenia śledziony i wątroby. Gdy chorobę wywołał zarodziec sierpowaty dochodzi – bez podjętego leczenia – do uszkodzeń mózgu. Możliwe jest, że zakażenie wywoła ciężką niedokrwistość, ciężką niewydolność krążeniowo-oddechową czy ciężką niewydolność nerek. Chorzy często zapadają na śpiączkę. Ryzyko zgonu wskutek tej malarii, zwanej złośliwą, wynosi 20 proc. Do niedawna w arsenale środków do zapobiegania zimnicy była jedynie profilaktyka i leczenie objawowe. Zmieniło się to, gdy pojawiła się szczepionka Mosquirix (przeciwko marali złośliwej). W jej powstaniu swój udział ma miliarder Bill Gates. Jego fundacja dołożyła się do sfinansowania prac prowadzonych przez koncern GlaxoSmithKline (GSK).

Już ponad milion dzieci z Ghany, Kenii oraz Malawi otrzymało, w ramach programu pilotażowego, co najmniej jedną dawkę zatwierdzonej w ubiegłym roku szczepionki na malarię. Podaje się ją w 4 dawkach. Jest stosunkowo niedroga (niekoniecznie na warunki państw III i IV świata). Dawka kosztuje ok. 5 USD. To nie jest jednak szczepionka pokroju przeciw polio i ospie, które dają prawie pełną ochronę do końca życia. Mosquirix zapewnia tylko (albo aż) częściową ochronę przed malarią, a jej skuteczność zmniejsza się w ciągu kilku lat. Dane z badań klinicznych przeprowadzonych w 7 krajach Afryki wykazały, że u dzieci w wieku 17 miesięcy do 5 lat daje do 50 proc. ochrony. U dzieci w wieku ok. 3 miesięcy skuteczność wynosi do 30 proc. Na tej podstawie WHO zarekomendowała Mosquirix do użycia. Na razie tylko dla dzieci.

W świecie w 2020 r. na malarię chorowało ponad 240 mln ludzi, z czego 95 proc. to mieszkańcy Afryki. Dzieci do 5. roku życia to 80 proc. śmiertelnych przypadków malarii. – Od wielu lat jesteśmy obecni w Afryce, gdzie na własne oczy widzimy ogromną, choć bardzo nierówną walkę podejmowaną w kierunku zapobiegania malarii. Postępy we wprowadzeniu powszechnych szczepień to przełom, który wedle szacunków może uratować życia od 40 do 80 tysięcy ludzi rocznie– komentuje Małgorzata Olasińska-Chart z Polskiej Misji Medycznej. – Ograniczenie zachorowalności na malarię będzie przełomem, ale nie rozwiąże wszystkich problemów medycznych w krajach Afryki. Służba zdrowia w wielu afrykańskich krajach mierzy się ze słabym wyposażeniem i zaopatrzeniem. Problemem jest również często niedostateczne zagęszczenie placówek medycznych: osoby przewlekle chore czy kobiety w ciąży po potrzebną im pomoc medyczną muszą jechać często przez wiele godzin, co miewa dla nich tragiczne skutki…

Szczepionka GSK, o ile tylko będzie stosowana w takim wymiarze, jak szczepionki przeciwcovidowe, będzie istotnym narzędziem w realizacji polityki WHO – „zero malarii”. Te państwa, w których przez co najmniej kolejne trzy lata nie zanotowano rodzimych przypadków malarii (w Polsce co roku notuje się kilkanaście „importowanych” przypadków zachorowań), WHO wyróżnia stosowanym certyfikatem. Dyrektor generalny WHO certyfikował 11 krajów jako wolne od malarii. Są to: Zjednoczone Emiraty Arabskie – w 2007 r., Maroko i Turkmenistan – w 2010 r., Armenia – w 2011 r., Kirgistan i Sri Lanka – w 2016 r., Uzbekistan i Paragwaj – w 2018 r., Algieria i Argentyna – w 2019 r. oraz Salwador w 2021 r. Sporo lat minie, nim na tej liście znajdzie się pierwsze państwo z tzw. Czarnej Afryki.