Nowoczesne metody leczenia niewydolności serca, czyli jak medycyna ratuje życie pacjentom

Na szczęście obecnie pacjenci mają do dyspozycji skuteczne metody leczenia, zarówno farmakologiczne, jak i interwencyjne. Zastosowanie nowoczesnych technologii oraz indywidualne dostosowanie terapii do potrzeb pacjenta przyczynia się do poprawy jakości ich życia oraz ogranicza liczbę hospitalizacji. Pacjenci żyją dłużej, a jakość ich życia jest lepsza.

Leczenie farmakologiczne

W przypadku leczenia niewydolności serca kluczowa jest wczesna diagnoza. W tym celu, oprócz wywiadu lekarskiego, możemy zostać zobligowani do wykonania badań takich jak m.in. elektrokardiografia serca (EKG), echokardiografia (echo serca), rezonans magnetyczny serca (MRI), próba wysiłkowa czy morfologia z oznaczeniem poziomu natriuretycznych peptydów mózgowych (NT-proBNP). Gdy zostanie u nas rozpoznana niewydolność serca, lekarz może wdrożyć odpowiednie leczenie.

Zabiegi i interwencje chirurgiczne

U niektórych pacjentów z niewydolnością serca terapia lekami może okazać się niewystarczająca. W takich sytuacjach konieczne mogą być zabiegi chirurgiczne, takie jak:

- wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD) – urządzenia monitorującego czynność serca. W razie wystąpienia arytmii ICD dostarcza impuls elektryczny,  czym zapobiega  nagłej śmierci sercowej.

- terapia resynchronizująca serce (CRT) – polegająca na wszczepieniu urządzenia, które pomaga sercu lepiej koordynować skurcze i poprawia jego wydajność. Wskazaniem do takiej terapii jest zbyt wolne bicie serca i niesynchroniczna praca komór serca. To urządzenie może też pełnić funkcję kardiowertera-defibrylatora, wtedy określany jest skrótem CRT-D;

- przeszczep serca: to ostateczne rozwiązanie dla pacjentów w zaawansowanym stadium niewydolności serca, u których inne formy leczenia nie przynoszą już efektów.

Indywidualizacja leczenia

Leczenie niewydolności serca jest dość skomplikowane i musi być dostosowane indywidualnie do każdego pacjenta. Plan leczenia jest uzależniony od stopnia zaawansowania schorzenia, wieku i chorób współistniejących jak cukrzyca czy przewlekła choroba nerek. Celem terapii jest nie tylko redukcja objawów, ale także zwiększenie wydolności serca, opóźnienie postępu choroby, w tym zmniejszenie ilości  hospitalizacji i poprawa jakości życia pacjenta.

Rola rehabilitacji kardiologicznej

Niezbędnym elementem w procesie leczenia, oprócz przyjmowania leków i – jeśli są takie wskazania – interwencji chirurgicznych – jest  rehabilitacja kardiologiczna. Jej celem jest wsparcie pacjenta w powrocie do zdrowia i odzyskaniu dobrej kondycji psychofizycznej. Rehabilitacja kardiologiczna jest wykonywana w specjalnych ośrodkach w ramach NFZ, a także prywatnie w oddziałach dziennych lub uzdrowiskach. Taki turnus trwa ok. 4-6 tygodni. Rehabilitant lub lekarz kardiolog kwalifikuje pacjentów do określonego planu treningowego. Rodzaj aktywności fizycznej, jej częstotliwość i intensywność jest dostosowywana indywidualnie w oparciu o stan zdrowia pacjenta. Najlepsze efekty daje regularny trening wytrzymałościowy i oporowy (min. 3 razy w tygodniu), o stopniowo zwiększanej intensywności, a pacjenci są regularnie badani (EKG, holter, próba wysiłkowa, echo serca). Ćwiczenia wytrzymałościowe zwiększają dostarczanie tlenu do serca, są dynamiczne, wykorzystują naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni. W rehabilitacji kardiologicznej szczególnie zalecane są takie aktywności jak: wchodzenie po schodach  pływanie, jazda na ergometrze (rower), bieganie na nartach. Dobrym uzupełnieniem jest też stretching i pilates.

Wskazania i przeciwwskazania

Rehabilitacja kardiologiczna obejmuje odpowiednio dobrane ćwiczenia, zmianę diety oraz wsparcie psychologiczne. Mogą z niej skorzystać osoby:

- po przebytym zawale serca,

- z niewydolnością serca,

- po interwencjach chirurgicznych (leczeniu wad zastawek, po angioplastyce,  pomostowaniu naczyń wieńcowych),

- ze wszczepionym rozrusznikiem serca,

- z chorobą niedokrwienną serca,

- po przeszczepie mięśnia sercowego.

Istnieją jednak przeciwwskazania do rehabilitacji kardiologicznej. Nie mogą z niej korzystać osoby z dławicą piersiową niestabilną, zatorowością (płucną i obwodową) czy z zapaleniem osierdzia.

Styl życia jako element leczenia

Osoby z niewydolnością serca, oprócz stosowania  leków, są zobowiązane do zmiany diety, wprowadzenia codziennej aktywności fizycznej, a także regularnej kontroli masy ciała i ciśnienia krwi. Tu ogromną rolę odgrywa współpraca z lekarzem i wiedza na temat schorzenia. Dzięki temu można skutecznie łagodzić objawy niewydolności serca i zapobiegać jej zaostrzeniom. Jeśli zdiagnozowano u nas niewydolność serca, warto przestrzegać kilku zasad:

- pić odpowiednią ilość wody (1,5-2 l płynów na dobę) – za duże ilości wypijanych płynów obciążają serce, z kolei zbyt małe – mogą prowadzić do niewydolności nerek. Optymalna ilość wypijanych płynów (także tych z owoców, zup, kawy, herbaty) nie będzie powodowała wahań masy ciała;

- unikać namiaru soli – zawarty w soli sód zatrzymuje wodę w organizmie i nasila objawy niewydolności serca, dlatego dobowe spożycie nie powinno być większe niż płaska łyżeczka soli. Sól znajduje się w wielu spożywanych przez nas produktach, dlatego lepiej nie dosalać potraw;

- ograniczyć spożycie tłuszczów nasyconych – powinniśmy unikać jedzenia wysoko przetworzonego, w tym fast foodów oraz produktów bogatych w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego (tłuste mięso, wędliny), zwłaszcza jeśli mamy podwyższony poziom cholesterolu. Tłuszcze odzwierzęce mogą prowadzić do rozwoju miażdżycy;

- codziennie się ruszać – warto regularnie uprawiać umiarkowaną aktywność fizyczną, która dotleni organizm i wzmocni serce, to mogą być spacery, pływanie lub jazda na rowerze;

- zrezygnować z używek - ograniczyć spożycie alkoholu i najlepiej zaprzestać palenia tytoniu;

- unikać stresu – stres wiąże się z wyrzutem hormonów (m.in. adrenalina, kortyzol), które mają wpływ na pracę narządów. Nadmierny stres zwiększa ryzyko wystąpienia zawału, rozwoju choroby wrzodowej czy miażdżycy. Warto więc zadbać o swoją kondycję psychiczną, spotykać się z bliskimi i przyjaciółmi, robić rzeczy, które sprawiają nam przyjemność, stosować techniki relaksacyjno-oddechowe, a w razie potrzeby skorzystać z pomocy psychologa;

- wzbogacić dietę w potas – wybierajmy produkty bogate w ten pierwiastek, spożywajmy duże ilości warzyw i owoców;

- przejść na dietę śródziemnomorską – ten styl żywienia bazuje na spożywaniu  warzyw i owoców, roślin strączkowych, ryb, owoców morza i oliwy z oliwek. Ta dieta obniża poziom „złego cholesterolu”, ogranicza ryzyko tworzenia się zakrzepów, a także może zapobiegać zaburzeniom rytmu serca;

- kontrolować masę ciała i ciśnienie tętnicze – nagły przyrost wagi może być sygnałem, że czas udać się do lekarza. Ciśnienie tętnicze powinno się mierzyć rano i wieczorem, czyli dwa razy dziennie. Warto to robić i zapisywać pomiary, ponieważ często dawkowanie leków stosowanych w leczeniu niewydolności serca jest uzależnione od wartości ciśnienia tętniczego krwi.

Nowe technologie i telemedycyna

Nowoczesne technologie, takie jak urządzenia do zdalnego monitorowania stanu zdrowia, aplikacje mobilne do zarządzania chorobą czy systemy wspomagania farmakoterapii, stają się coraz bardziej powszechne. To wygodne rozwiązania, które bez konieczności wizyty w przychodni czy szpitalu dostarczają nam cennych informacji na temat aktualnego stanu zdrowia:

- aparat do automatycznego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi – często te urządzenia są wyposażone również w funkcję pomiaru tętna. Zwykle docelowa wartość tętna u chorego z prawidłowym rytmem wynosi < 70 uderzeń/min., a w migotaniu przedsionków < 110 uderzeń/min. Warto jednak zapytać lekarza, jak powinny wyglądać te wartości w naszym przypadku;

- badanie holterem EKG w domu – dziś już nie trzeba specjalnie fatygować się do gabinetu, aby wykonać badanie holterem. Można taką usługę zamówić przez Internet. Istnieją platformy, które oferują bezpłatne wypożyczenie zminiaturyzowanego sprzętu i dostarczenie go pod wskazany adres. Obsługa urządzenia jest intuicyjna, przy czym możemy też liczyć na pomoc konsultanta.  W przesyłce mamy urządzenie, przylepce, kable i jednorazowe elektrody, które należy przyczepić do ciała. W momencie włączenia holtera rozpoczyna się pomiar czynności elektrycznej serca. Następnie sprzęt można odesłać, a wyniki są opisywane przez doświadczonych kardiologów. Opis badania otrzymujemy na wskazany adres e-mail;

- aplikacja mobilna do zarządzania chorobą – aplikacje dedykowane osobom z niewydolnością serca wspomagają leczenie. To nie tylko źródło praktycznej wiedzy na temat schorzenia i praktycznych wskazówek dla pacjenta i jego bliskich, ale też możliwość uzyskania wsparcia od konkretnej społeczności. To możliwość wymiany doświadczeń i jednocześnie poczucie, że nie jest się samemu z chorobą. W aplikacji można też zapisywać kluczowe dla procesu terapeutycznego dane, m.in. dotyczące samopoczucia, przyjmowanych leków, diety, poziomu stresu czy aktywności fizycznej. Zapisywane codziennie wyniki można wyświetlić zbiorczo np. w formie wykresu, wówczas mamy lepszy wgląd do naszej choroby – my oraz lekarz prowadzący, który może lepiej dostosować leczenie w oparciu o tak wiele informacji.

Telemedycyna to dobry kierunek

Rozwiązania cyfrowe i telemedyczne będą stawały się coraz bardziej popularne i skuteczne. Są jednym z ważnych elementów tzw. opieki koordynowanej. Nie tylko poprawiają jakość życia pacjentów (zwalniając z obowiązku dojazdu do szpitala, czekania w kolejkach na wizytę). To także udogodnienie dla osób wykluczonych komunikacyjnie z powodu trudności w  poruszaniu się.

W procesie leczenia niewydolności serca bardzo ważna jest edukacja pacjentów i ich bliskich. Wczesne zrozumienie, jak działa leczenie, jakie są możliwe opcje terapeutyczne oraz jakie zmiany stylu życia są konieczne, może pomóc pacjentom w lepszym radzeniu sobie z ze schorzeniem i uniknięciu zaostrzeń, w tym hospitalizacji.

Dowiedz się, jak wygląda „Życie z nową siłą”

W ramach kampanii „Za głosem Serca” (www.zaglosemserca.com) we współpracy z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym został przeprowadzony wyjątkowy konkurs dla studentów. Zadanie polegało na opracowaniu scenariusza filmu edukacyjnego na temat  niewydolności serca. Autorzy trzech najlepszych scenariuszy otrzymali nagrody pieniężne oraz możliwość realizacji filmów przy wsparciu profesjonalnej ekipy filmowej. Konkurs ten jest doskonałym przykładem połączenia wiedzy, zaangażowania, pasji i potrzeby edukowania na temat zdrowia.

Jeden z filmów edukacyjnych zrealizowanych na podstawie nagrodzonego w konkursie scenariusza Patryka Pindlowskiego i Adriana Bednarka, zatytułowany „Życie z Nową Siłą - leczenie niewydolności serca”.

Materiał powstał w ramach współpracy z kampanią www.zaglosemserca.com