Od ustalenia definicji zdrowia po ogłoszenie pandemii koronawirusa. Co nieco o WHO

W 1948 r. kraje z całego świata połączyły siły i założyły WHO, „by promować zdrowie, zapewniać światu bezpieczeństwo i służyć bezbronnym – aby każdy i wszędzie mógł osiągnąć najwyższy poziom zdrowia i dobrego samopoczucia” – przypomina z okazji jubileuszu WHO. Oto najważniejsze wydarzenia z 75-letniej historii Światowej Organizacji Zdrowia.

Rok 1945. Dyplomaci zebrani w San Francisco w Kalifornii w celu utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych. Tam dochodzą do wniosku, że dotychczasowa współpraca międzypaństwowa była niewystarczająca, by skutecznie kontrolować rozprzestrzenianie się niebezpiecznych chorób na całym świecie. Uznają, że powinna zaistnieć w powojennym świecie globalna organizacja monitorująca globalne zdrowie populacji i zagrożenia dla niego. Powstanie WHO.

Rok 1946. 61 państw, opracowało i przyjęło konstytucję WHO. W preambule pojawia się definicja zdrowia: „Zdrowie to stan pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby lub kalectwa”. Wg niej niewielki procent globalnej populacji może uważać się za zdrowych.

Rok 1947. Powstaje pierwszy w historii ludzkości globalny monitoring chorób. WHO prowadza usługę śledzenia chorób, informacje przesyłane są siecią teleksową. Teleks to taka maszyna do pisania przekazująca tekst przez sieć telefoniczną.

Rok 1948. Konstytucja WHO wchodzi w życie. Stało się to 7 kwietnia i na upamiętnienie tego wydarzenia postanowiono co roku obchodzić Światowy Dzień Zdrowia. WHO rozpoczyna masowe kampanie na rzecz zwalczania i przeciwdziałania gruźlicy, malarii, kiły, ospy i trądu. Do dziś nie udało się wygrać z malarią.

Rok 1950. Rozpoczyna się era odkrywania co rusz to nowych antybiotyków. WHO zaczyna doradza, by stosowano je odpowiedzialnie. Kilkadziesiąt lat później antybiotykooporność stanie się problemem. Pogłębiającym się.

Rok 1952. Gigantyczny sukces w dziele globalnej ochrony zdrowia. Wirusolog Jonas Edward Salk, wynalazca szczepionki przeciw grypie, opracowuje inaktywowaną szczepionkę przeciwko wirusowi polio – paraliżowi dziecięcemu (podawana w zastrzykach). WHO prowadzi kampanie wspierające masowe szczepienia. Skutkują praktycznie wyeliminowaniem polio z katalogu chorób. W 9 lat później pojawi się szczepionka z atenuowanym żywym wirusem (podawanym doustnie) autorstwa wirusologa Alberta Sabina. Od paru lat słyszymy, że polio znów może wrócić, a to z powodu niechęci pewnych grup do szczepień.

Rok 1969. Światowe Zgromadzenie Zdrowia, najważniejszy organ decyzyjny WHO, ustanawia pierwsze międzynarodowe przepisy zdrowotne dotyczące m.in. współpracy w celu zapobiegania i reagowania na ostre zagrożenia dla globalnego zdrowia publicznego.

Rok 1974. WHO ustanawia Rozszerzony Program Szczepień dla dzieci. Dziś każde państwo ma krajowy program szczepień, a szczepionki są postrzegane jako jedna z najbezpieczniejszych i skutecznych interwencji w zakresie zdrowia publicznego. Dodajmy, że jednak nie przez wszystkich, czego potwierdzeniem są niemarginalne ruchy antyszczepionkowe.

Rok 1977. WHO publikuje pierwszą listę podstawowych leków, tj. takich, których potrzebuje podstawowy system opieki zdrowotnej. Każdy lek jest wybierany na podstawie dowodów potwierdzających jego bezpieczeństwo, skuteczność i stosunek jakości do ceny.

Rok 1978. Międzynarodowa Konferencja na temat Podstawowej Opieki Zdrowotnej w Ałma-Acie w Kazachstanie (wówczas w ZSRR) wyznacza aspiracyjny cel „Zdrowie dla wszystkich”, kładąc podwaliny pod wezwanie WHO do powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Szczytny cel, lecz nadal w realizacji, delikatnie to określając.

Rok 1978. WHO uruchamia globalny program walki z chorobami biegunkowymi. Zabijają co roku jeszcze setki tysięcy dzieci. Gdy rozpoczęto kampanię wskutek tych chorób umierało ok. 4,5 mln dzieci.

Rok 1980. Po ambitnej 12-letniej globalnej kampanii szczepień prowadzonej przez WHO ospa prawdziwa została wyeliminowana. Dodajmy, że jest to jedyna chorobą dotykająca ludzi, która została wyeliminowana. Uważa się to osiągnięcie za najważniejszy kamień milowy w globalnej polityce zdrowotnej.

Rok 1981. WHO zachęca matki do karmienia piersią i doprowadza do wprowadzenia w życie przepisów określa zasady wprowadzania do obrotu handlowego preparatów dla niemowląt, w tym tzw. mlekozastępczych. Do 2022 r. 75 proc. dostosowało swoje prawo do wytycznych WHO. Od 1981 r. odsetek dzieci karmionych wyłącznie piersią wzrósł o 50 proc.

Rok 1983. Odkryto HIV wywołujący AIDS. W 1987 r. zostaje zarejestrowany pierwszy lek antyretrowirusowy, który kontroluje zakażenie wirusem HIV i zapobiega jego przekształceniu w AIDS, co powoduje zmianę priorytetów WHO. Do lutego 2023 r. udało się wyleczyć z AIDS 3 osoby przez zastąpienie komórek ich szpiku kostnego komórkami macierzystymi od dawcy odpornymi na HIV.

Rok 1995. Strategia zintegrowanego zarządzania chorobami wieku dziecięcego (IMCI Strategy Integrated Management of Childhood Illness została uruchomiona przez WHO i UNICEF w celu promowania zdrowia i świadczenia usług profilaktycznych i leczniczych dla dzieci poniżej 5. roku życia w krajach, w których na 1000 żywych urodzeń przypada ponad 40 zgonów.

Rok 1998. WHO odegrała pionierską rolę w antykoncepcji awaryjnej, potwierdzając skuteczność lewonorgestrelu, co zaowocowało zmianami przepisów w krajach o różnym poziomie dochodów i wpisaniem go na listę leków podstawowych. Od 1998 r. pigułki te są licencjonowane w ponad 100 krajach. Awaryjna antykoncepcja to doraźna metoda zapobiegająca ciąży po współżyciu bez zabezpieczenia lub w sytuacji, gdy zastosowana metoda antykoncepcyjna zawiodła (np. doszło do pęknięcia prezerwatywy). Stosuje się wówczas tabletkę, nazywaną „pigułką dzień po”. Co nie wszystkim się podoba i kojarzy z dbałością o zdrowie.

Rok 1999. Powstaje globalny sojusz na rzecz szczepionek i szczepień – Global Alliance for Vaccines and Immunization (obecnie Gavi, Vaccine Alliance). Sojusz stworzyli główni gracze na światowym rynku szczepień( WHO, inne kluczowe agencji ONZ, koncerny farmaceutyczne, przedstawiciel rządów i fundacji. Jego rolą jest pokonywanie barier uniemożliwiających milionom dzieci otrzymanie szczepionek.

Rok 2000. WHO tworzy Global Outbreak Alert and Response Network (GOARN). To sieć wczesnego ostrzegania i reagowania na zagrożenia epidemiczne. Wkrótce się przyda.

Rok 2003. Światowe Zgromadzenie Zdrowia jednogłośnie przyjmuje pierwszy globalny traktat WHO dotyczący zdrowia publicznego – konwencję WHO o ograniczeniu użycia tytoniu, której celem jest zmniejszenie liczby zgonów i chorób związanych z paleniem tytoniu na całym świecie.

Rok 2005. Zmieniono międzynarodowe przepisy zdrowotne dotyczące globalnych epidemii oraz reagowania na takie zagrożenia w celu ich izolowania i powstrzymania transmisji.

Rok 2009. Świat przygotowuje się na pierwszą pandemię grypy od 1968 r. wraz z pojawieniem się nowego wirusa grypy H1N1. WHO współpracuje z współpracującymi ośrodkami i przemysłem farmaceutycznym w celu opracowania szczepionek przeciw grypie w rekordowym czasie.2010. Polska nie kupuje szczepionek i dobrze na tym wychodzi.

Rok 2014. Epidemia eboli w Afryce Zachodniej w latach 2014-2016 była największą od czasu wykrycia wirusa w 1976 roku. Choroba rozprzestrzeniła się na na Włochy, Mali, Nigerię, Senegal, Hiszpanię, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone Ameryki. Epidemia nie powoduje, na szczęście, masowego wymierania ludzkości.

Rok 2016. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjmuje deklarację polityczną w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Patrz – antybiotykooporność.

Rok 2020. Dyrektor generalny WHO ogłasza globalny stan pandemii SARS-CoV-2 jako stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym (PHEIC). PHEIC zdefiniowano (w 2005 r.) jako „nadzwyczajne zdarzenie, które stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego innych państw poprzez międzynarodowe rozprzestrzenianie się choroby i potencjalnie wymaga skoordynowanej międzynarodowej reakcji”. Bez komentarza.