Polscy naukowcy prowadzą badania nad opracowaniem pierwszego na świecie leczenia farmakologicznego uzależnienia od papierosów elektronicznych. Rusza rekrutacja pacjentów.

Wielu pacjentów chce zaprzestać używania elektronicznych papierosów, ale aż 70% z nich nie otrzymuje żadnej pomocy w tym zakresie. W związku z tym, istnieje ogromna potrzeba opracowania terapii leczenia farmakologicznego uzależnienia od e-papierosów.  Dzięki realizacji badania klinicznego pn. „Cytyzyna w leczeniu uzależnienia od elektronicznych papierosów zawierających nikotynę i papierosów tytoniowych: randomizowane placebo-kontrolowane badanie”, prowadzonego pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Piotra Tutki z Uniwersytetu Rzeszowskiego, możliwe będzie pełne wyleczenie uzależnionych od e-papierosów oraz podwójnych palaczy uzależnionych zarówno od papierosów elektronicznych, jak i tradycyjnych.

Miliony osób na świecie mogą uniknąć przedwczesnej śmierci

Według szacunków Global Burden of Disease (GBD) co roku ponad 8 mln ludzi na świecie umiera z powodu chorób odtytoniowych. Skala nikotynizmu i jego zdrowotne konsekwencje powodują, iż jest on uważany za najistotniejszy czynnik przedwczesnej śmierci.

Palenie papierosów znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia m.in. nowotworów oraz chorób układu krążenia, które są najczęstszą przyczyną śmierci w naszym kraju i odpowiadają za 45% ogółu zgonów. Są one znacznie częstszą przyczyną przedwczesnych zgonów mieszkańców Polski niż przeciętnie w Unii Europejskiej. Sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej po wprowadzeniu na rynek e-papierosów. E-papierosy, początkowo wprowadzone w celu redukcji szkód jako alternatywa dla tytoniu, mogły nią być jedynie u tych pacjentów, którzy całkowicie zaprzestali palenia papierosów tytoniowych. Jednak bardzo wielu pacjentów pali oba rodzaje papierosów (tzw. „podwójni palacze”). Używanie e-papierosów spolaryzowało środowiska medyczne i naukowe. Chociaż aerozol z e-papierosów zawiera mniej toksyn niż dym tytoniowy, to naraża użytkowników na działanie związków szkodliwych zdrowotnie. Coraz liczniejsze badania wykazują szkodliwość aerozolu generowanego przez e-papierosy. Uważa się je za czynnik ryzyka chorób układu oddechowego (w tym COVID-19), choroby niedokrwiennej serca, zaburzeń ciąży i rozwoju płodu oraz uszkodzeń termicznych.

Na podstawie danych epidemiologicznych zakłada się, że uwolnienie się od nikotyny zmniejsza ryzyko przedwczesnej śmierci związanej z kontynuacją inhalowania nikotyny aż o około 90%. Badacze z Uniwersytetu Rzeszowskiego, zakładają, że dzięki wykorzystaniu testowanej w ramach badania klinicznego cytyzyny w leczeniu uzależnienia od e-papierosów i eliminacji nikotyny – substancji odpowiedzialnej za rozwój i podtrzymywanie uzależnienia stanowiącego główny czynnik ryzyka raka płuca i 15 innych nowotworów mających ścisły związek z „podwójnym paleniem” - można by zapobiec przedwczesnej śmierci milionów osób na świecie.

Epidemia uzależnień

Według raportu PAN "Polskie zdrowie 2.0" z 2023 r. do codziennego palenia w 2022 r. przyznało się aż 28,8 proc. dorosłych Polaków (30,8 proc. mężczyzn i 27,1 proc. kobiet).

Krajobraz produktów uzależniających od nikotyny w ostatnich latach zmienił się diametralnie, głównie za sprawą właśnie e-papierosów, czyli elektronicznych urządzeń generujących aerozol zawierający nikotynę, który jest wdychany przez użytkownika., a także tzw. podgrzewaczy tytoniu.

Uzależnienie od e-papierosów stało się w krótkim czasie jednym z największych wyzwań medycyny. Używanie e-papierosów dramatycznie wzrosło w ostatnich kilku latach i jest opisywane przez amerykańską Agencję Żywności i Leków jako „epidemia”. Problem ten dotyka zwłaszcza młodych ludzi. Odsetek używających e-papierosy w populacji młodych Polaków jest wyższy niż odsetek palaczy papierosów tradycyjnych. Do używania e-papierosów przyznaje się bowiem 4,8 proc. Polaków, a tytoniu podgrzewanego 4 proc. Warto podkreślić także, że 2019 r. pierwsze ich użycie przed pełnoletnością deklarowało 16 proc. osób, podczas gdy w 2021 r. zrobił to już niemal co czwarty nastolatek, a trend ten nadal wzrasta. Szacunki Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych mówią, że w 2023 r. w Polsce sprzedano 100 mln sztuk jednorazowych, smakowych papierosów, czyli ponad trzy razy więcej niż w poprzednim roku.

Drogie terapie barierą dla walki z nałogiem

Koszty terapii antynikotynowych są bardzo ważne zarówno dla użytkowników tytoniu, jak i systemu opieki zdrowotnej. Nawet w zamożnych krajach ceny leków pomagających w rzuceniu palenia tytoniowych papierosów są wysokie i przewyższają koszt palenia. Terapie te często uważane są za nieopłacalne. To sprawia, że terapie te są często nieosiągalne dla znacznej części palaczy. W związku z tym, jednym z najważniejszych priorytetów w badaniach nad leczeniem uzależnienia od nikotyny, a przez to prewencji wielu zagrażających życiu chorób, jest poszukiwanie leków, które byłyby nie tylko skuteczne i bezpieczne, ale i dostępne.

Ze względu na swoją skuteczność i niską cenę, testowana przez rzeszowskich badaczy cytyzyna może przynieść ogromne korzyści dla pacjentów, jak i budżetu systemu opieki zdrowotnej. Istotną przewagą cytyzyny nad innymi lekami przeciw uzależnieniu (nikotynowa terapia zastępcza, bupropion, wareniklina) jest jej niska cena. Koszt leczenia cytyzyną stanowi bowiem 1,7-2,1 % średniego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce, co wynosi kilkanaście razy mniej niż koszt leczenia niedostępną obecnie w Polsce warenikliną. Wyniki kontrolowanych badań klinicznych i obserwacyjnych wyraźnie wskazują, że cytyzyna jest skutecznym, dobrze tolerowanym, osiągalnym dla każdego pacjenta i koszt-efektywnym lekiem w uzależnieniu od papierosów tytoniowych, natomiast nigdy nie badano jej skuteczności w uzależnieniu od e-papierosów.

Według rzeszowskich badaczy, cytyzyna jako koszt-efektywny lek może znaleźć zastosowanie nie tylko u osób uzależnionych od e-papierosów lub e-papierosów i papierosów tytoniowych, ale także opracowany nowy schemat dawkowania z powodzeniem będzie można odnieść w przyszłości do leczenia innych form uzależnienia nikotyny.

Rozwój strategii antynikotynowej

Wyleczenie z nikotynizmu to najlepsza strategia ekonomiczna w odniesieniu do prewencji wielu schorzeń i przedwczesnej śmierci z ich powodu. Rozwój strategii antynikotynowych, a przez to strategii zapobiegania i leczenia chorób cywilizacyjnych, takich jak schorzenia układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca czy choroby nowotworowe jest jednym z priorytetów systemu opieki zdrowotnej.

W związku ze stałym wzrostem liczby palaczy w naszym kraju, Ministerstwo Zdrowia zdecydowało się znowelizować ustawę tytoniową z 1995 r. „ze względu na pilną potrzebę ograniczenia zjawiska używania papierosów elektronicznych przez ludzi młodych”. Resort zdrowia chce wprowadzenia zakazu sprzedaży wszystkich rodzajów elektronicznych papierosów osobom poniżej 18. roku życia, bez względu na to, czy dany produkt posiada lub nie posiada w swoim składzie nikotyny.

Badanie dotyczące specyfiki używania wyrobów nikotynowych

Agencja Badań Medycznych prowadzi także badanie własne w  zakresie oceny epidemiologicznej używania wyrobów nikotynowych z uwzględnieniem nowych wyrobów zawierających nikotynę oraz określenia czynników ryzyka związanych ze zdrowiem w populacji polskiej.

Celem projektu jest dostarczenie aktualnych i rzetelnych danych dotyczących korzystania z nowych wyrobów nikotynowych w Polsce. Obecnie brakuje reprezentatywnych danych w tym zakresie. Wyniki tego projektu zebrane zostaną w szczegółowym raporcie i staną się podstawą do wprowadzenia ograniczeń wiekowych, regulacji sprzedaży oraz działań reklamowych dotyczących nowych wyrobów nikotynowych w naszym kraju.