Rozszerzenie programu szczepień przeciw HPV szansą na lepszą ochronę zdrowia

Program powszechnych szczepień przeciw HPV dla chłopców i dziewcząt wystartował 1 czerwca 2023 r. - obecnie objęte są nim dzieci i młodzież po ukończeniu 9. roku życia do ukończenia 14. roku życia. W Polsce można przyjąć szczepionkę 2-walentną lub 9-walentną-wybór należy do lekarza oraz rodziców. Są to szczepienia nieobowiązkowe i bezpłatne. Drugą z możliwości jest dostęp do bezpłatnej szczepionki w ramach refundacji aptecznej – osoby do ukończenia 18 roku życia po otrzymaniu recepty od lekarza zostaną zaszczepione w poradni POZ – obecnie jest to szczepionka 2-walentna.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje szczepienia przeciw HPV jako kluczowy czynnik w eliminowaniu nowotworu szyjki macicy. Schemat szczepienia zależy od szczepionki i wieku, w jakim podaje się pierwszą dawkę.

Schemat szczepienia

Szczepienie przeciw HPV jest realizowane za pomocą dwóch rodzajów szczepionek:

• Szczepionka 2-walentna – osobom w wieku 9-14 lat włącznie podaje się w dwóch dawkach w odstępie 5-13 miesięcy, a u osób od 15 r.ż. wzwyż – w trzech dawkach, czyli w odstępie miesiąca od pierwszej dawki, a następnie po 6 miesiącach;
• Szczepionka 9-walnetna – osobom w wieku 9-14 lat włącznie podaje się w dwóch dawkach (drugą podaje się 5-13 miesięcy po pierwszej dawce) lub trzech dawkach (po 2 miesiącach od pierwszej dawki i 6 miesiącach od drugiej dawki); w przypadku osób w wieku 15 lat i więcej – obowiązuje schemat trzydawkowy, czyli 0, 2 i 6 miesięcy.

Obecna sytuacja w Polsce

W czerwcu 2023 r. w Polsce uruchomiono publiczny program szczepień przeciw HPV, obejmujący początkowo dzieci w wieku  12-13 lat, który rozszerzono od 1 września 2024 r. do 9–14 lat. Młodzież do 18. roku życia może skorzystać z refundacji aptecznej – szczepionka jest wtedy również bezpłatna – w tej opcji, tylko 2-walentna.

Dostępne są dwa rodzaje szczepionek: 2-walentna – chroni przed typami 16 i 18 (wysokiego ryzyka wystąpienia nowotworów) oraz 9-walentna – oprócz typów 16, 18 zawiera dodatkowych 5  wysokoonkogennych typów wirusa oraz te, chroniące również przed  brodawkami płciowymi. Dzieci do 14. roku życia otrzymują 2 dawki, osoby starsze – 3 dawki.

Co mówią dane?

Z danych ze stycznia 2024 r. wynika, że co roku w Polsce diagnozuje się ponad 3300 przypadków raka szyjki macicy, a około połowa pacjentek umiera. Mimo że wirusowi można zapobiegać, tylko ok. 16% młodych osób w Polsce korzysta ze szczepień.

Bezpieczeństwo i skuteczność potwierdzona badaniami

Obecnie nie ma skutecznego leku, który usunąłby wirusa HPV z organizmu. Szczepienia to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów ochrony przed zakażeniem HPV i niektórymi chorobami wywołanymi tym wirusem. Po 10 latach realizacji krajowych programów szczepień przeciw HPV, kraje oceniające ich efektywność odnotowały znaczącą redukcję zakażeń wirusem HPV oraz zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych. Ponadto aż o 85% zmniejszyła się liczba patologii wysokiego stopnia szyjki macicy.

Przykłady takich krajów jak Australia, Dania, Anglia potwierdzają znaczący wpływ szczepień na redukcję zarówno nosicielstwa onkogennych typów wirusa, jak również występowanie chorób onkologicznych, których występowanie zależy od zakażenia wirusem HPV. Doskonałym przykładem jest Szwecja, gdzie zaobserwowano zmniejszenie się, aż o 88% ryzyka inwazyjnego raka szyjki macicy u kobiet zaszczepionych przed 17 rokiem życia w porównaniu z kobietami nieszczepionymi.

Dlaczego warto rozszerzyć program?

Obecne ograniczenie programu do dzieci do 14. roku życia to za mało. Eksperci proponują rozszerzenie bezpłatnych szczepień na młodzież 14–18 lat oraz młodych dorosłych do 26. roku życia - ponieważ to często ostatni moment przed inicjacją seksualną, by zapewnić ochronę przed HPV. Rozszerzenie programu zwiększyłoby szanse osiągnięcia celu Narodowej Strategii Onkologicznej – zaszczepienia 60% młodzieży do 2028

Co jeszcze trzeba poprawić?

Rzetelna wiedza na temat HPV jest nadal dużym wyzwaniem.  Badania przeprowadzone w przez Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej wskazują, że około jedna trzecia Polaków nie słyszała o szczepieniach przeciw HPV, dlatego warto nadal inwestować w edukację. Prowadzenie kampanii informacyjnych i szkoleń dla personelu medycznego, nauczycieli pozwoliłoby na dotarcie z rzetelnymi informacjami do większej liczby osób.