Siła wsparcia – jak rodzina i bliscy mogą pomóc osobom z niewydolnością serca w codziennym życiu

U pacjentów z niewydolnością serca konieczne jest jak najszybsze postawienie diagnozy  i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Obok wsparcia lekarza, istotna jest również rola bliskich. Ich pomoc, obecność emocjonalna, psychicznai fizyczna, może mieć ogromny wpływ na proces leczenia, rekonwalescencji, rokowanie i jakości życia pacjenta.

Emocjonalne wsparcie pacjentów z niewydolnością serca

Niewydolność serca to przewlekły stan, w którym serce nie daje rady pompować odpowiedniej ilości krwi do komórek i narządów, co prowadzi do niewystarczającego zaopatrzenia organizmu w tlen i składniki odżywcze. Przyczyny rozwoju niewydolności serca mogą być różne, a leczenie opiera się na farmakoterapii, ewentualnych zabiegach chirurgicznych i rehabilitacji kardiologicznej. Pacjenci z niewydolnością serca często zmagają się z depresją, lękiem i poczuciem bezradności, ponieważ towarzyszy im świadomość pozostania z tym schorzeniem do końca życia. Jednak, mimo że niewydolności serca nie da się wyleczyć, można zahamować jej rozwój, aby wydłużyć życie i poprawić jego jakość. To wymaga od samego pacjenta nie tylko wiedzy i samokontroli, ale też rezygnacji z niektórych aktywności, a podjęcia innych. Pacjenci dowiadują się, że czas pożegnać się z nałogiem, ograniczyć niezdrowe przekąski, odpuścić sobie wspinaczkę górską bądź inne hobby. To może wywoływać frustrację, smutek, złość. Dlatego tak ważne jest zapewnienie chorym wsparcia. Tu ogromną rolę mogą odegrać bliscy, rodzina i przyjaciele. Warto zachęcać taką osobę do otwartego mówienia o swoich obawach, dzięki czemu poczuje się wysłuchana, zrozumiana i bezpieczna. Wspieranie pacjenta może pomóc mu odnaleźć w sobie pokłady sił i możliwości do radzenia sobie z chorobą, a ponadto wpływa na większe zaufanie do siebie i innych osób np. lekarzy, bliskich, znajomych. Możemy wspierać chorych na wiele różnych sposobów m.in. oferując rozmowę, spotkania towarzyskie, przyłączając się do aktywności fizycznych, pomagając w codziennych czynnościach i monitorowaniu zdrowia.

Pomoc w monitorowaniu zdrowia pacjenta

Pacjenci z niewydolnością serca powinni regularnie monitorować stan swojego zdrowia. Jeśli mamy w rodzinie lub sąsiedztwie taką osobę, warto zapytać, czy ma w domu wagę i ciśnieniomierz. Jeśli nie, możemy jej pożyczyć swój sprzęt lub pomóc w jego zakupie. Naszej pomocy mogą potrzebować zwłaszcza osoby starsze, które mają problem z obsługą bardziej nowoczesnej aparatury lub np. zapominają o przyjęciu leków przepisanych przez lekarza lub mają trudności w umówieniu wizyty w ośrodku zdrowia. Bliscy i rodzina mogą im przypominać o przyjmowaniu leków w odpowiedniej dawce. Gdy pacjent samodzielnie postanowi odstawić przyjmowane leki, możemy spróbować go przekonać, że bezpieczniejszą opcją jest modyfikacja leczenia po konsultacji lekarskiej.  Kontrola choroby bazuje także na regularnym dokonywaniu pomiarów ciśnienia i ciężaru ciała. Bliscy mogą pomóc  w zapisywaniu objawów i ważnych parametrów w dzienniczku choroby. Gdy pacjent na kolejną wizytę zgłosi się z nim do lekarza, kardiolog będzie miał znacznie więcej informacji na temat stanu jego zdrowia, co usprawni leczenie.  Osoby z niewydolnością serca powinny bardzo poważnie traktować swój stan, dlatego każde wsparcie w utrzymaniu regularności i dyscypliny w leczeniu jest na wagę złota.

Rola edukacji rodzin

Im więcej pacjent wie o swoim stanie, lepiej może kontrolować swoją chorobę. Dlatego tak ważna jest edukacja społeczeństwa na temat niewydolności serca. Aby bliscy skutecznie mogli wspierać chorego w procesie leczenia i powrotu do zdrowia, powinni mieć odpowiednią wiedzę na ten temat. Pomoc dla bliskich i rodzin pacjentów z niewydolnością serca niesie kampania „Za Głosem Serca”. Na platformie https://zaglosemserca.com/materialy-edukacyjne/ dostępna jest baza wiedzy, webinary i podcasty poświęcone  niewydolności serca.. Zgromadzone tam materiały pomagają bliskim zrozumieć, jak opiekować się osobą w tym stanie.

Zaostrzenie choroby – co robić?

Tu warto przypomnieć o tym, jakie objawy mogą świadczyć o zaostrzeniu stanu chorobowego (wówczas należy niezwłocznie wezwać pogotowie lub zabrać pacjenta do lekarza):

- pojawienie się suchego, świszczącego kaszlu (niekiedy towarzyszy mu odkrztuszanie białej lub różowej wydzieliny),

- duszności występującej bez podejmowania wysiłku (w spoczynku),

- obrzęki w dolnych partiach ciała,

- nagły przyrost masy ciała (przybranie kilku kg w ciągu doby jest alarmującym sygnałem),

- pojawienie się zawrotów głowy i omdleń, dezorientacja, objawy depresji lub smutek,

- utrata apetytu, nudności,

- częstsze oddawanie moczu,

- problemy ze snem i leżeniem na płasko.

Zrozumienie i umiejętność rozpoznania objawów zaostrzenia niewydolności serca może zapobiec dalszemu pogorszeniu stanu zdrowia pacjenta, a nawet uratować mu życie. Gwałtowne pojawianie się objawów niewydolności lub znaczące ich nagłe nasilenie może wymagać natychmiastowej interwencji lekarza. Pomocne dla bliskich pacjenta może się tu okazać szkolenie z pierwszej pomocy. To praktyczna wiedza, która pozwoli nam właściwie zachować się w razie sytuacji kryzysowej np. gdy chory dozna zawrotów głowy, nagłego osłabienia lub wstrząsu kardiogennego.

Wsparcie w zdrowym stylu życia

Mając w swym bliskim otoczeniu osobę z niewydolnością serca, możemy ją wesprzeć zarówno w organizacji codziennej aktywności fizycznej, jak też w przygotowywaniu zdrowych posiłków. Może to być m.in.:

- wspólne planowanie i robienie zakupów - rezygnacja z przetworzonych dań, tłustych mięs, wysokokalorycznych przekąsek i pomoc w wyborze najlepszych jakościowo produktów: duże ilości warzyw i owoców, świeże ryby będące źródłem omega-3, pieczywo pełnoziarniste, owoce morza, a dodatkowo przyniesienie zakupów do domu, aby odciążyć pacjenta z niewydolnym sercem;

- pomoc w przygotowywaniu posiłków - unikanie nadmiaru soli, alkoholu, zwierzęcych tłuszczów nasyconych i pamiętanie o zasadzie, że zdrowsze dla organizmu jest pieczenie, gotowanie i duszenie potraw niż ich smażenie;

- przypominanie o piciu odpowiednich ilości płynów -  osoby starsze mają tendencję do zapominania o piciu wody, jak też odczuwają zwykle mniejsze pragnienie, dlatego warto im przypominać o nawadnianiu się, zwłaszcza w upały i podczas aktywności fizycznej;

- planowanie aktywności fizycznej dostosowanej do stanu pacjenta - jeśli lekarz nie zalecił inaczej, możemy mobilizować chorego do wspólnego wyjścia na spacer, pójścia na basen, aerobiku, jogi, pilatesu, przejażdżki rowerowej; regularny ruch jest tu bardzo istotny;

- unikanie picia alkoholu i palenia tytoniu w towarzystwie chorego -  jeśli osoba z niewydolnością serca zmuszona była rzucić palenie i ograniczyć alkohol, możemy ją wesprzeć, unikając tych używek w jej towarzystwie.

Wsparcie społeczne i psychologiczne

Rola mentalnego wsparcia pacjenta z niewydolnością serca jest bardzo ważna. Niemniej istotna jest pomoc w organizacji wizyty u psychologa, psychiatry lub w grupach wsparcia, jeśli chory nie radzi sobie z emocjami.

Znacznie lepiej też znosimy chorobę, mając świadomość, że nie jesteśmy z tym problemem sami i jest wielu pacjentów, którzy zmagają się z podobnymi trudnościami. Uczestnictwo w grupie wsparcia daje poczucie przynależności, przynosi ulgę i poczucie, że jest się rozumianym. Osoby zmagające się z niewydolnością serca mogą odczuwać izolację społeczną, szczególnie wtedy, gdy choroba zmusza ich do rezygnacji z dotychczasowej aktywności. Powinniśmy udzielić im wsparcia, zachęcać do znalezienia mniej inwazyjnych form aktywności, do uczestniczenia w spotkaniach i wydarzeniach kulturalnych (kino, teatr, spotkania z autorami) oraz w spotkaniach z rodziną i przyjaciółmi. Kluczowa może się okazać rozmowa o tym, czego w tym momencie chory potrzebuje najbardziej. Niektórzy pacjenci potrzebują profesjonalnej pomocy, a taką mogą uzyskać w gabinecie psychologicznym lub po konsultacji z psychiatrą, który przepisze odpowiednie leki. Ponadto, organizacje biorące udział w kampanii „Za Głosem Serca” oferują różne formy wsparcia społecznego, które mogą pomóc pacjentom w radzeniu sobie z emocjonalnymi aspektami choroby.

Film „Pomocna dłoń w niewydolności serca”

W ramach kampanii „Za głosem Serca” do współpracy zaproszony został Warszawski Uniwersytet Medyczny, ogłaszając konkurs dla studentów. Wyzwanie polegało na przygotowaniu scenariusza filmu edukacyjnego dotyczącego niewydolności serca. Organizatorzy konkursu wybrali trzy najlepsze propozycje, których autorzy otrzymali nie tylko nagrody pieniężne, ale także możliwość realizacji filmów edukacyjnych przy wsparciu profesjonalnej ekipy filmowej. Jeden z filmów edukacyjnych powstałych na podstawie zwycięskiego scenariusza Ewy Lewandowskiej i Emila Broćka pt. „Pomocna dłoń w niewydolności serca”.

Realizacja współpracy kampanii z WUM jest przykładem połączenia wiedzy, zaangażowania, pasji i potrzeby edukowania na temat zdrowia. Więcej na temat kampanii dot. niewydolności serca można dowiedzieć się, odwiedzając stronę www.zaglosemserca.com.

Materiał powstał w ramach współpracy z kampanią www.zaglosemserca.com